Vísir Sunnudagsblað - 01.03.1942, Blaðsíða 6

c
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
UM NASREDDIN
Sögurnar um Nasreddin komu
fyrst út á íslenzku fyrir nærri
fjörutíu árum, í þýðingu Þor-
steins Gíslasonar. Þær urðu þá
mjög vinsælar og eru uppseldar
fyrir löngu og orðin fágæt bók.
Nú hefir Leiftur h.f. gefið þýð-
ingu Þorsteins út á ný og bætt
við hana mörgum myndum.
Þær hafa verið teiknaðar sér-
staklega fyrir þessa útgáfu af
frú Barbara M. Árnason og eru
haglega gerðar og af gletni og
góðum skilningi.
Þorsteinn Gíslason þýddi, eins
og vitað er, mikið af erlendum
bókmenntum á íslenzku og gaf
út þýðingar annara. Hann valdi
þýðingarnar vel og smekkvís-
lega og var sjálfur ágætur þýð-
ari. Er þýðingin á Árna eftir
Björnson til dæmis um það,
bæði sagan sjálf og kvæðin, sem
margir kunna og syngja, t. d.
„Upp yfir fjöllin háu“. Þá urðu
Sjómannalíf og Quo vadis hinar
vinsælustu bækur i þýðingu
hans og löngu ófáanlegar.
Hann þýddi lcvæði og sögur úr
norrænum, enskum, frönskum,
þýzkum, pólskum, ítölskum og
rússneskum bókmenntum, og
svo Nasreddin, sem er sýnis-
horn tyrkneskra sagna, og með-
al beztu og þekktustu kýmnis-
sagna í heimsbókmenntunum.
Um Nasreddin sögurnar hefir
margt verið ritað og eitt af því
er ritgerð eftir bollenzka bók-
menntafræðinginn Albert Ver-
wey. En sú ritgerð hefir verið
tekin upp í ágætt og útbreytt
safn af úrvalsritgerðum frá öll-
um löndum, sem Pritschard
hefir gefið út á ensku.
Það eru kaflar úr þeirri rit-
gerð sem þýddir eru hér á eftir:
Hinar skemmtilegu sögur
Nasreddins i þekktustu sagna-
söfnum Tyrkja koma mér til
þess að beina athygli þeirra, sem
hafa ánægju af slikum þjóð-
sögum, að þeirri staðreynd að
sögurnar eru allar samfeld heild
og höfundur þeirra sjálfstæður
persónuleiki.
Þeir, sem rannsaka arfsagnir
í þióðsögum, reyna einkum að
rekja einstaka siði eða sögu og
sama eða mismunandi form aft-
ur i tíma ýmsra þjóða. Jafn-
framt ánægjunni sem þeir hafa
af þvi, að þessar rannsóknir beri
árangur, verður það þeim til
gleði, að geta styrkt þá tilfinn-
ingu að samræmi eða samband
sé millí fjarlægra ibúa þessarar
jarðar í hugsunarhætti og sið-
um. En þeir beina reyndar að
jafnaði athygli sinní að einstök-
um hlutum, því að venjulega
eru það sömu atvikin, eða sama
atvikaröðin, sem endurtekst á
sama eða svipaðan hátt.
Menn finna hingað og þangað
einstakar sögur úr safni, en ekki
safnið allt. Og hversu skemmti-
legt sem það kann að vera fyrir
sjálfan mig, að Kabylar t. d. eiga
einnig sinn Litla Kláus og Stóx-a
Kláus þá get eg ekki fallist full-
komlega á þesskonar rannsókn-
araðfei'ð, sem að minnsta kosti
einu sinni varð til þess að rjúfa
augljósa einingu Uionskviðu. . .
En hvað sem því líður, það er
víst að um einstakar kýnmisög-
ur Nasi-eddins liefir margt vei'-
ið skrifað, en vai'Ia neitt um þær
í heild. . . Samt eru þær einmitt
mjög athyglisverðar sem heild,
fyrst og fremst af þvi að þær
eru eftirlætisbók Tyrkja og
ennfremur af því, að þær lýsa
persónu Nasreddins, Hodja, sem
var að sumu Ieyti prestur og að
sumu leyti kennari, sem predik-
aði, fræddi og dænxdi mál
manna. Nasreddin er sögupei’-
sóna, sennilega ai'abisk að upp-
rupa, en vai-ð, eins og á bókinni
sést, tryknesk þjóðbetja eða eft-
irlæti almennings. Nasreddin-
sögurnar sýna okkur böfund,
sem sjálfur hefir vei'ið náskyld-
ur söguhetju sinni og lifir nú í
minningu okkar, þó að nafn
bans bafi dáið með honum. Það
eru ekki einstakar sögur sem
valda þessu, þvi að þær höfðu
lengi legið dreifðar og tilbúnar
til þess að úr þeim 3rrði unnið,
heldur persónuleiki þess sem
safnaði þeim saman. Nasreddin
er í Austurlöndum nokkuð á-
þekkur þvi sem Ugluspegiil er á
Vesturlöndum. En kýrnni Nas-
reddins er sérkennileg og sjálf-
stæð, i flokki fyrir sig, eins og
hinn franski þýðandi sagnanna
bendir á. En Nasreddin er
hvorki eins og þýzkt fífl né
franskur spjátrungur og i á-
reitnislausri kýmni sinni er
hann beinlinis andstæða Uglu-
spegils með rætni sína. Og til
þess að undirstrika mótsetning-
una vil eg fara feti lengra og
segja, að andspænis Ugluspegli,
sem er orðinn til úr ástríðufullri
ihugun germansks anda, — þess
sama anda, sem einnig reisti
gotneskar dómkirkjur, —
stendur Nasreddin skólameist-
ari, orðinn til úr miklu fíngerð-
ara gáfnafári Múhameðsmanns-
íns, — úr þeírri hugsun sem
einnig reisti-hallirnar i Alham-
bra. UgluspegiII og Nasreddin
eru öfgar. Germönsk hjarta-
hlýja skapaði annan, heilasnilh’
Múhameðsmannsins hinn. Þó
að i kýmni Nasi'eddins bregði
fyi'ir ádeilu, siðvendni eða jafn-
vel rætni þá er þetta ekki annað
i eðli sínu en leikur skarpra
gáfna.
Þetta sést t. d. á sögunni um
það þegar Nasreddin átti að
prédika:
Einu sinni átti Nasreddin
kennari að pi’édika fyrir söfnuð-
inum. Menn gerðu sér miklar
vonir um í'æðu lians. Þegar hann
konx upp i pi'édikunarstólinn,
sneri bann sér til safnaðarins og
mælti:
Vinir rnínir, vitið þið, livað eg
ætla að segja ykkur í dag?
Nei, livernig ættum við að vita
það? svöruðu nokkrir af áheyr-
endunum.
^Fyrst að þið ekki vitið það, þá
get eg ekki fundið nokkra á-
stæðu til þess að véra að segja
ykkur það; mælti Nasi'eddin og
gekk rólegur burtu.
Næsta sinn, þegar bann átti
að prédika, byrjaði hann á sama
bátt, en þá var svarað:
Já, við vitum vel, livað þú
ætlar að segja!
Ójá, þið vitið það vel ....
jæja, vinir mínir, úr þvi að þið
vitið það, þá þarf eg ekki að
segja ykkur það! mælti Nas-
reddin og gekk burt.
Þegar hann átti að prédika í
þriðja sinn, komu menn sér
saman um, að ef hann kæmi enn
með sömu spurninguna, þá
skyldu sunxir svara, að þeir
vissu það, en aðrir, að þeir vissu
það ekki.
Þegar Nasreddin kom fram i
prédikunarstólimx, spurði hann
eins og áður:
Jæja, vinir minir, vitið þið nú
í dag, hvað eg ætla að segja
ykkur?
Þá tóku áheyrendurnir að
æpa hver i kapp við annan.
Sunxir kölluðu: Já, við vitum
það! en aðrir: Nei, við liöfum
enga hugmynd um það.
Nasx-eddin var hinn rólegasti.
Þetta er ágætt mælti liann. Þá
gela þeir, sem vita það, sagt það
liinum, sem ekki vita það.
Að svo nxæltu gekk baixn
heim, og prédikuninni var lokið.
Þó að þarna kenni ósamræm-
is er það ekki óeðlilegt eða
þvingað. Fyndnin er ekki fólgin
í ósamræminu milli safnaðai’ins
og prédikunarinnar. Máske er
fólgin ádeila i sögunni. Ef til
vill er átt við það, að hinn trú-
aði söfnuður liafi oftar en einu
sinni hlustað virðulega á ræður
seixi ekki tóku þessari fram.
Kýmniu er þarna leikur skyn-
senxinnai', oi'ðaleikur. Yið erum
þarna í félagsskap í'æðumanns
og fólks, sem hirðir ekki um
ærslafulla fyndni, heldur
smellna kýmni.
Hver er þungamiðja alli-ar
kýmni? Hún er undrunin yfir
því að það sem aðeins sýnist
vera, kemur í stað þess sem
í-aunverulega er .... Það er
augljóst að maður, senx talar á
þennan lxátt, er öruggur. Orð
hans sýnast vera sannleikur. Sá
Þegar möndulveldin sogðu Bandaríkjunum stríð á hendur,
var liert mjög á eftirliti nxeð þeiín ítölum, Japönum og
Þjóðverjum, þar í landi, sem taldir voru séi-staklega vin-
veittir fjandmönnunum,. M. a. var þeim bannað að eiga
lítvarpstæki. Á myndinni sést Japani einn í Los Angeles
vera að afhenda lögreglunni tæki sitt,