Vísir Sunnudagsblað - 08.03.1942, Blaðsíða 1
1942
Sunnudaginn 8. marz
3. blað
HALLGRÍMUR HELGASON:
Siðgæðisiiifihald
þjóðlagsins
ÞjóÖlagið hefir að sínu leyti
sama gildi fyrir þjóðareinstak-
Jinginn og móðurmjólkin fyrir
reifabarnið. Alveg eins og barn-
ið drekkur í sig lyndiseinkunn-
ir, eðlishætti, tilfinningar og
hugsanir feðra sinna með móð-
urmjólkinni, að sama skapi til-
einkar þjóðareinstaklingnrinli
sér innsta eðli og innræti, tungu
og tóna forfeðra sinna og gjör-
vallrar þjóðarinnar í gegn um
þjóðlagið. Hinar minnstu lirær-
ingar þjóðarsálarinnar, hin
hljóðustu æða-' og hjartaslög
þjóðlífsins birlast í einfaldleik
þjóðlagsins, i því felst mynd af
andlegu lífi þjóðstofnsins. Af
þessu leiðir, að þjóðlagið er jafn-
nauðsynlegt fyrir mótun skap-
gerðarinnar og næringin er fyr-
ir barnið, sem er að stálpast. Ef
barnið nærist ekki á liollri,
kraftgóðri og einfaldri fæðu,
biður það likamlegt tjón í upp-
vextinum, þróttur þess þverr og
lifsorkan lamast; og maður,
sem alizt hefir upp án þess að
liafa nein kynni af þjóðlagi
lands síns, hlýtur ávallt að verða
átthagalaus alheimsboi’gari,
skapgerðarlaust snikjudýr, sem
gerir sér að góðu það, sem fram-
andi og máske óskyld menning
miðlar honum af handaliófi
Hin menningarlega nauðsyn
þjóðlagaiðkunar verður augljós
jafnskjótt og skyggnst er inn í
hið almenna tónlistarlíf. Og þá
verður því tæplega neitað, að
of lítið er gert að því, að sýna
fram á kosti þesS, að hafa um
liönd lög feðranna og forfeðr-
anna.
Með einföldum og auðskild-
um oi'ðum og látlausum og
kjarngóðum lögum, mynd-
ast af sjálfu sér traust-
ur varnargarður gegn skaðleg-
um tónlistaráhrifum. Það er oft
talað um það, að við eigum eng-
in þjóðlög, sem vert sé að halda
á lofti, en slík umrnæli hljóta að
missa marks, ef litið er á þjóð-
lagaútsetningar Bjarna Þor-
steinssonar, Sigfúsar Einarsson-
ar, Sveinbjörns Sveinbjörnsson-
ar, líarls Runólfssonar, Páls ís-
ólfssonar og EmilsThoroddsens.
IJað er margt, sem stuðlar að
því, að veikja móttækileika á-
heyrenda fyrir sönnum einfald-
Jeik þjóðJagsins. Hver einasti
„song“ jazzsöngvarans er atlaga
gegn þjóðlaginu, liann veikir þá
undirstöðu, sem það sjálft
myndai', og „jazzinn" vill koma
í stað þjóðlagsins, sem jafnoki
þess. Sá, sem hefir skilið þetta
og sér hið raunskakka í þessu
viðhorfi, Iilýtur með ráðnum
Jiug og fyllstu sannfæringu að
beita sér fyrir útbi'eiðslu þjóð-
lagsins.
Siðan að prófessor Bjarni
Þorsteinsson, fyrrum prestur á
Siglufirði, gaf út þjóðlagasafn
sitt, 1909, hefir lítið sem, ekkert
verið unnið að því, að bjarga
íslenzkum þjóðlögum frá glöt-
un. GömJu kvæðamennirnir
víðsvegar á landinu hafa margir
farið með rímnalögin sín með
sér í gröfina, og nú er rinina-
kveðskapur, illu lieilli, sem óð-
ast að deyja út. En langstærstur
liluti íslenzkra þjóðlaga, og um
Jeið, ef til vill, sá merkilegasti,
er einmilt rímnalögin eða
stemmurnar.
Er það lífsnauðsyn fyrir fram-
tíðarþróun íslenzkrar tónlistar,
að þjóðlögunum sé gaumur gef-
inn, þvi að þjóðlagið er meðal
allra þjóða upphaf alls söngs
og annarra tónlistariðkana; það
er fyrsti vísir að skapandi
músikgáfu, og i þjóðlaginn
blundar þvi kím vaknandi g
vaxandi tónmenningar, sem
hlýtur að beinast inn á þjóðleg-
ar brautir.
HAIXGRÍMUR HELGASON.
Hið stórmerka þjóðlagasafn
prófessors Bjarna ber fyrst og
fremst að skoða sem heimildar-
rit. Það getur ekki komið ölluin,
þorra fólks að gagni, vegna þess,
hve fyrirferðarmikið það er og
að sumu leyti óaðgengilegt.
Lögin í safninu eru og velflest
óraddsett og geta i þeirri mynd
aldrei náð neinni verulegri út-
breiðslu. Á þessu langar mig að
iráða bót, með því að gefa út
íslenzk þjóðlög í alþýðlegum og
aðgengilegum en þó vönduðum
búningi, svo að allur almenn-
ingur fái tækifæri til þess að
mela þessi Jög og sýna þeim
rækt og sóma; en Sigfús Einars-
son sagði 1912, er hann gaf út
þjóðlagasafn sitt með 17 íslenzk-
um þjóðlögum, að þjóðlögin
okkar væru olnbogabörn, og við
hefðum borið þau út — allflest,
en þá óhæfu yrði að bæta fyr-
ir. Af löngun til þess varð þetta
hefti lians til. Slíkar útgáfur
geta stórum bætt tónlistar-
smekkinn og vakið áhuga fyrir
því, sem til hefir orðið og þró-
azt í landinu sjálfu.
Mestur liluti þeirra þjóðlaga,
sem varðveita þarf, er rimna-
lög; en gömlum sáhnalögum og
vikivakalögum, þarf einnig að
lialda til haga, og máske siðast
en ekki sízt lögum, sem enn
verða til manna á milli. Af
rímnalögum eru skráð um
300, en tala þeirra rímnalaga,
sem lirærast með þjóð vorri i
munnlegri geymd, er óútreikn-
anleg. Þegar öllu þessu milda
safni væri safnað og búið væri
að flokka það og skipuleggja,
mundi efalaust margt það koma
i Ijós, er gæfi nákvæmari upp-
lýsingar um sérkenni íslenzks
tónlistareðlis en mögulegt er að
afla sér úr því, sem enn er fyrir
liendi. En í hverju íslenzkt tón-
listareðli er aðallega fólgið, er
enn algjörlega órannsakað, og
er þvi varla um annað en slag-
orð að ræða, þegar sagt er, að
þetta eða liitt tónverk eða lag
sé Svo „íslenzkt".
Hér bíður mikið verkefni
lausnar, og mundi það stórlega
geta bætt allt tónlistarlíf i land-
inu, ef vel væri af hendi leyst.
Notkun þjóðlaganna er tengd
margvíslegum möguleikum, ef
rétt er á haldið, og mundi þá
fara svo, að eftirsókn yrði að
hinum ómetanlega þjóðlagaf jár-
sjóði, sem enn hefir allt’of lítið
verið lih't um.
Slík eftirsókn ætti að geta
orðið ti'ygging fyrir blómlegu
tónhstarlífi, sem, yxi upp úr
frjórri gróðurmold landsins
sjálfs og tæki þaðan til sín alla
þá næringu, sem það þarfnaðist
sér til vaxtar og viðgangs.