Vísir Sunnudagsblað - 12.04.1942, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUDAGrSBLAÐ
5
hann gerði það. Eitthvað innst
inni mælti svo fyrir — skipaði
það. Hann drap á dyr skápsins,
sem gaf frá sér annarlegan og
óviðfeldinn hljóm þarna í næt-
urkyrrðinni. Og á þeirri stundu
hefði Minturu ekki komið það
meira á óvart en margt annað:
að höggi hans á skápinn yfði
svarað með öðru höggi innan-
frá — eða jafnvel að skápurinn
opnaðist andspænis honum.
Eftir þvi sem honum sjálfum
sagðist frá, mun hann, er hér
var komið, að nokkru leyti liafa
misst stjórn á sér. Hann var
knúinn áfram af ómótstæðilegri
löngun til þess að rífa opinn
skápinn og sjá fatnaðinn, reyndi
í því skyni alla þá lylda, sem
hann gat til náð, en árangurs-
laust. Og að lokum — án þess
að vita hvað hann gerði —
studdi hann á bjöllulinappinn
og hringdi!
Þegar hann var búinn að
hringja — i algeru tilgangsleysi,
að því er virtist — rann það upp
fyrir honum, að eitthvert ytra
valdboð hafði knúið hann til
þessarar fáránlegu athafnar —
um hánótt. Og er stofuþernan
kom, syfjuð og úrill, varð hon-
ura engan veginn oi-ðfátt, því
að hið sama vald, er krafðist
þess að slcápurinn yrði opnaður,
knúði liann til að tala orð, sem
voru honum ósjálfráð.
„Eg hringdi ekki á yður,“
sagði hann ákveðinn, en óþol-
inmóður. „Mig vantar lcarl-
mann. Vekið dyravörðinn og
sendið hann hingað til mín —
tafarlaust. Heyrið þér það —
tafarlaust!“
Jafnskjótt og þernan, sem
varð lirædd við skipanir hans og
alvöru, var farin, fann Minturu,
að orð hans og framferði vakti
eigin undrun. Hann var verk-
færi i þágu einhvers annars.
Dapurlegt liugarástand horfnu
konunnar hafði náð á honum
tökum, ef til vill fyrir tilverkn-
að þess, sem hún átti hér i her-
berginu. Og ekki gegndi síður
furðu, er hann með feikna æs-
ingi krafðist þess af dyraverð-
inum, er mætli snögglclæddur
og flibbalaus, að skáplykillinn
yrði umsvifalaust sóttur og
skápurinn opnaður.
Illjóðskraf átli sér stað
frammi i ganginum, milli dyra-
varðarins og þernunnar. Svo
tókst dyraverðinum að finna
lykilinn, sem um var að ræða.
Hvorki hann' né stútkan höfðu
liugmynd um, hvað fyrir þess-
um æsta Englendingi vekti —
hví hann var svo ákafur að ljúka
upp skáp þessum klukkan tvö
um nótt. Þau horfðu undrandi
á hann, full eftirvæntingar að
Skuggi:
»Þar sem að
hval á
Guðm. Finnbogason hefir i
24. tölublaði Vísis tekið sér
fyrir hendur að „betrumbæta“
erindi í Hulduljóðum Jónasar
Hallgrímssonar, og er ekki
„skylt að víta það“.
Ekkert mannlegt er svo full-
komið, að ekki standi til bóta,
jafnvel „betrumbætur“ Guðm.
Finnbogasonar.
Jónas Hallgrímsson var (þó
ekki fyrr en eftir dauða sinn)
viðurkenndur eitthvert allra
frjóasta, fágaðasta og inndæl-
asta skáld, sem birst hefir með
isl. þjóð. Þann vitnisburð munu
allir sannir íslendingar sam-
mála um, að hvorki þurfi að
„víta“ eða „betrumbæta“.
En mér er spurn: Fæðist
nokkuð alfullkomið á jörðu
hér? Skapar nokkur meistari
vita, hvað gerast myndi næst.
En alvara hans og sýnilegur ótti
smitaði þau — og er járn svarf
við járn í skráargatinu, hrukku
þau öll við.
Þau héldu niðri í sér andan-
um á meðan marrandi hurðin
hreyfðist í fölsunum. Öll heyrðu
þau glamra í hinum lyklinum,
er hann féll á trégólfið — inni í
skápnum. Skápnum hafði verið
læst innan frá.
Það var óttaslegin þernan
sem fyrst sá hina hræðilegu
sýn; hún hörfaði aftur á bak og
rak upp tryllingslegt óp. Min-
turu og dyravörðurinn hennt-
ust að dyrunum — einnig þeir
höfðu séð.
Það voru ekki pils og blússur
eða annar famaður á krókun-
um. Lik ensku konunnar hékk
þar, höfuðið sigið niður á
bringu. Við það að hurðin var
opnuð hafði líkið komist á
hreyfingu, og sneri nú ásjónu
sinni gegn þeim ........
Á hurðinni innanverðu var
nælt hótelumslag, sem á var
hripað eftirfarandi:
„Þreytt — óhamiiigjusöm
— algerlega vonsvikin ....
Eg get ekki lifað lengur. Við
mér blasir myrkrið og dap-
urleikinn. Eg verð að binda
enda á þetta. Eg ætlaði að
gera það uppi i fjöllunum, en
vaf hrædd. Komst hingað,
án þess að nokkur veitti því
eftirtekt. Þessi aðferð er auð-
veldust og bezt.........“
bárur brjóta
sandiu
alfullkomið listaverk i fyrstu
hugdettu? Nei; sannur lista-
maður fágar sköpunarverk sitt
og „betrumbætir" í það óendan-
lega. Þvi skyldi þá eklci skáld-
snillingurinn Jónas Hallgríms-
son vera sama lögmáli seldur?
Glöggskyggn maður getur
víða fundið misritanir í hand-
ritum J. H., og er enginn efi á,
að margt hefði hann lagað, leið-
rétt og „betrumbætt“, liefði
lionum sjálfum gefist kostur á
að búa handrit sin til prentunar.
I liinni snilldarlegu útgáfu E.
P. Briem af úrvalsljóðum J. H.
(R.vilc 1932), skal eftirfarandi
málsgrein tekin orðrétt úr
kápuformála útgefandans: —-
„Þá ber að geta þess, að í þess-
ari útgáfu af úrvalsljóðum Jón-
asar Hallgrímssonar, sem hér
birtist, hefir verið leiðrélt villa
í einni ljóðlínu, sem hefir verið
í öllum fjórum útgáfunum af
ritum skóldsins. Er það þessi
lína úr Hulduljóðum: „Þkr
sem að bárur brjóta hval á
sandi“. (Sjá bls. 71). Orðið
„hval“ á að vera „hvel“, og er
þessi leiðrétting gjörð eftir
beiðni Jónasar Hallgrímssonar
sjálfs, og gat hann þess um leið
að villan muni stafa af misritun
i handriti því, sem farið hefir
verið eftir við fyrri útgáfur, og
sé því sér að kenna.“
Mér, sem þetta rita, er einnig
vel kunnugt um annað orð í
sama erindi, sem höf. hefir
sjálfur óskað að leiðrélt væri,
en það er i næstu ljóðlínu eftir
„betrumbót" Guðm. Finnboga-
sonar í „hvalbrotinú“. „í brekku
þar sem fjallaljósið grær.“ —
Orðið „ljós“ er misritun, á að
vera „rós“.
Náttúrufræðingur og skáld af
;,guðs náð“ eins og .T. H., vissi
vel, að drottinn lætur jurtir og
blómgresi vaxa og gróa, en sáir
ekki eða setur niður „fjallaljós“
til vaxlar i einhverja brekku eða
afvikinn stað, enda mjög hæpið
að hægt sé að einangra fjalla-
ljósið frá öðru ljósi sólarinnar
til gróðurselningar, jafnvel þó
i „brekku“ væri. Að visu má
segja, að drottni sé ekkert ó-
má.ttugt, en Vér leyfum oss þó
að vantreysta þeim fram-
kvæmdum meðan vér erum
hér í vorum þunga efnisheimi.
Efni jurtarinnar er af okkar
heimi, jafnvel þótt hið aðfengna
Ijós sé henni lífsnauðsyn. Fjalla-
ljósið hlýtur þvi að lúta sömu
lögmólum drottins og dalaljósið
eða sævarljósið og allt annað
ljós i líkömum og sálum allra
lifandi vera.
Lítum á vísuna með „betrum-
bót“ höfundarins sjálfs:
Hvað er í heimi, Hulda, líf og
andi ?
Hugsanir drottins sálum fjær
og nær,
þar sem að bárur brjóta livel
á sandi,
í brekku þar sem fjallarósin
grær,
þar sem að háleit hugmynd leið
sér brýtur.
Hann vissi það, er andi vor nú
lítur.
Lítum á vísuna með „betrum-
bót“ Guðm. Finnbogasonar:
„Hvað er í lieimi, Hulda, líf og
andi ?
Hugsanir drottins sálum fjær
og nær,
þar sem að báruú'brjóta hval
á sandi,
í brekku þar sem fjallaljósið
grær,
þar sem að háleit hugmynd leið
sér brýtur.
Hann vissi það, er andi vor nú
lítur.“
Bárur brjóta hvel sitt daga
og nætur við alla sanda og
strendur úthafsins, en þess finn-
ast engin dæmi að bárur liafi
nokkurntíma brotið „hval“,
hvorki á sandi, landi, í lofti eða
legi. Og þetta athæfi, að ætla
sér að „brjóta hval“ lýsir þeim
„ljótleik“, sem livergi finnst
hjá Jónasi IJallgrimssyni, eins
og nafni lians Jónsson frá Hriflu
skýrir réttilega i Fífilbrekku-
formála sínum. Frændur vorir,
Færeyingar, sem þykja allra
manna sóðalegastir í hvala-
drápi, mundu með öllu afsegja
slíka fúlmennsku „að brjóla
hval“, og ekki líða nokkrum að
re}rna það, hvorki guði almátt-
ugum eða höfuðskepnunum. Og
ekki einu sinni Guðm. Finn-
bogasyni þótt hann vildi ókeyp-
is kenna þeim ný vinnuvísindi
við aðferðina.
Að „brjóta lival“, hvort sem
það er gert á sandi eða þar sem
fastara er undir fæti, lýsir
„ljótleik“ sem var jafn fjærri
listaskáldinu eins og myrkrið
sólinni, svo „betrumbót“ Guðm.
Finnbogasonar gerir formann
Menntamálaráðs að merkileg-
lim ósannindamanni, hafi hann
ekki verið það áður.
Menn munu yfirleitt sammála
um, að ekki þurfi að „betrum-
bæta“ kvæði Jónasar Hallgrims-
sonar, Bjarna amtmanns og
annara snillinga, hafi þeir sjálfir
gefið þau frá sér fullgerð, og ó-