Vísir Sunnudagsblað - 12.04.1942, Blaðsíða 6

6
VÍSstíV S.WNNWBiAjöíALAtt
T
ILASKA
hætt muni að treysta þvi, að
þeir hafi að fullu „forklárað“
sínar eigin „betrumbætur“, svo
engi missmið hafi eftir orðið og
engin leiðrétting komi framar
til greina. En dæmi sýna, að á
þessu vill l>ó verða tilfinnanleg-
ur misbrestur.
Varla er til sá íslendingur, er
vettlingi getur valdið, að ekki
kannist við kvæðið „Eldgamla
Isafold“ eftir þjóðskáldið
Bjarna amtmann Thorarensen.
Það kvæði hefir oftast verið
prentað allra íslenzkra kvæða,
oftar sungið og oftar haft um
liönd en nokkurt annað ísl.
kvæði,, fyrr og síðar. En þó að
skýrt og greinilegt eiginhandrit
skáldsins að kvæði þessu hafi
ávallt verið til svo um ekkert
er að villast, og nú fyrir fáum
árum ljósprentað í útgáfu dr.
Ejnars Munksgaard, þá hefir
fyrsta visan ^þessunx þjóðfræga
þjóðsöng alltaf verið prentuð
rangt, lærð rangt, lesin rangt,
skilin rangt og þar af leiðandi
sungin rangt. — 1 handriti höf-
undarins sjálfs stendur skýrum
stöfum svo ekki verður um
villst:-----„Og g-uma girnist
mær“; en í öllum þeim mörg
hundruð prentuðu útgáfum,
sem til eru af kvæðinu, er ávallt
sama villan endurtekin: „Og
gumar girnast mær14.*) -r- Ætti
þó hver meðalgreindur maður
að geta sagt sér sjálfur, að hér
er rangt með farið, en vaninn
lielgar hér sem annarstaðar alla
lieimsku og axarsköft, svo þar
þarf ekkert að „betrumbæta“.
Engin vitglóra má þar komast
inn um nokkra smugu.
Eg gæti nefnt allmörg dæmi,
samskonai’, máli mínu til sönn-
unaivog skal gera það síðar ef
á þarf að halda.
Að lokum vil eg — „kamar-
elskur ki’ábullari" — eins og
Guðm. Finnbogáson nefnir mig,
og er sjálfsagt vel meint, biðja
hann sjálfan að reyna að brevta
eftir sinu eigin heilræði, sem
hann góðfúslega beinir til mín
í niðurlagi greinar sinnar, og
sem eg vil gjarnan breyta eftir,
því það er allt hverju orði sann-
ara sem hann segir þar og eins
og talað fi’á minu eigin brjósti,
og hljóðar þannig, stafi'étt og
orðrétt úr höfundarins penna:
„Þeir, sem þykjast eitthvað
geta, ættu að reyna speki sína á
öðru en því að „betrumbæta“
kvæði Jónasar Hallgríxrissonar
og fyrst og fremst á því að skilja
þau.“
*) Þess má geta, a8 kvæSíS birt-
ist loksins rétt i „Vasasöngbók*
inni", síðustu útgáfu. — Höf,
Hvað þýðir nafnið Alaska?
Það á rætur sínar að rekja til
alaskisks indíánamáls og þýðir:
Landið stóra. Og vissulega er
landið stórt — risaflæmi að víð-
áttu — að mestu ósnortið af
mönnum, lítið byggt, undur-
saixilega fagurt á sumrin, níst-
ings kalt og ógnþrungið á veti’-
um og fullt af tættum, hrikaleg-
um og brotnum tindum. Þar
þekja endalausar skógarbreiður
og órannsökuð jökulhvel þetta
ósnortna land, þar eru strauxn-
þungar vatnsmiklar elfur og
niðandi lækir sem unx þúsuxxdir
ára hafa brotið gull úr fjöllun-
um og borið fi’anx til dala. Enn
i dag lxópa villt dýr sig í hjax-ðir
svo stórar að ekki verður tölu á
komið, og þessar hjarðir x-eika
um endalausar sléttur landsins,
synda yfir árnar og stöðva
heilar járnbi’autarlestir ef þann-
ig vill til, að dýrin eru að fai-a
vfir teinana þegar lestin ber að.
Villt dýr konxa þúsunduixx sam-
an alla leið inn i götur hinna fá-
íxxennu þorpa landsins. Rán-
fuglar sveima yfir hrikalegum
fjalldölunx, en upp við sjávar-
ströndina gefa netin eftir og
slitna undan ofui’þunga afla-
sældarinnar.
Eins og þetta land, hefir til
forna allt ixieginland Ameriku
litið út. Alaska er siðasti útvörð-
ur hins ameriska fruixxstæðis,
landamörk milli ósnortinnar
náttúruauðlinda annarsvegar og
í’ánsmenningar hins hvita kyn-
stofxxs hinsvegar. Hér eru dag-
leiðir á milli bændabýlanna —
því svo mörg þeirra liafa lagst
i eyði vegna þess að ekki hefir
fallið dröpi úr lofti árum sam-
an.
Frá Seward til Fairbanks
liggja nokkur hundruð kíló-
metrar, og á allri þeirri leið gef-
ui’ ekki að lita aðra lxæi, en Se-
ward sem telur eitt þúsund íbúa,
í’úmlega 100 milum lengx-a inn
í landinu er Anchai’age með
2500 ibúunx, 300 mílum þaðan
er Nenana með 500 ibúunx og
loks Faij’banks — endastöðin —
með 2*4 þúsund sálir. Það er
allt og smxit.
Út um járnbrautargluggana,
sá eg á leiðinni til Fairbanks
laxana berjast móti straumnum.
í hverri einustu fjallasprænu
senx lá meðfranx járnbrautar-
tcinunum sáust sporðaköst þess-
ara handleggslöngu, þrekmiklu
fiska er; þeir spyrntu sér i hvit-
fyssandi straumköstum út i
greengolandí hringlður, Þetta er
síðasta barátta þeirra í lífinu.
Þeir leggja upp í fjallalækina til
að hx-ygna. Að því búnu deyja
þeir.
Gullið — sem hinar æfintýra-
ríku sögur Jack Londons fjalla
um — var ekki annað en upp-
hafið á frægð Alaska — nú eru
laxveiðar, ekki gullið, orðnar
aðaltekjulind landsins.
Bókahöfundar leiða oft feyki-
lega bölvun af sér, og það nxá
tvimælalaust rekja það til skáld-
sagna Jack Londons og bóka
annarra — verri — höfunda, að
Alaska liefir vei'ið bendlað við
eilífar ísborgii’, og frosin nef og
eyru gullleitarmannamia. En
það er nú einu sinni svo, að suð-
urtakmörk Alaska liggja ekki
norðar exx t. d. Bei’linai’borg og
nyx’sta bvggðin, Point Barrow,
liggur á sömu breiddargráðu og
Hammerfest, og engunx lifandi
mánrxi kemur til liugar að Svi-
þjóð eða Finnland séu óbyggi-
leg. Auk þessa hefir Alaska, íxá-
kvæmlega eins og Norður-
Evrópulöndin, hitagjafa, þar
sem Kuro-Schiwo-straumuriiin
er. En hann orkar í Kyrrahafinu
á svipaðan liátt og Golfstraum-
urinn í Atlantshafiixu.
Alaska nxætti nefna Skand-
inaviu Norður-Anxei’íku. Stærð
þess er álíka nxikil Og Noregs,
Svíþjóðar og Finnlands til sam-
ans. Hreindýr reika unx eftir ó-
endanlegum bi’eiðum hrein-
dýranxosans, eins og á Norðux’-
löndum, sunnar blómstra skrúð-
gai’ðar í fegurstu litunx og fii’ðir
og jöklar skrýða þetta tilkomu-
mikla land.
Alaska er livítra nianna land,
enda þótt nxeir en helnxingur
hinna 75000 ibúa, séu Indíánar
og Eskinxóar. En þeir leika álíka
lítið hlutverk og Lappaniir í
Norðui’-Svíþjóð og Finnlandi.
Ennþá bíður Alaska eftir drottn-
uruni sínum, en liver senx ætlar
sér að leggja það undir sig, niá'
ekki skelfast slornxa, snjó, lang-
ar nætur og vond veður. Það er
noi’ðlægt land, skapað fyrir
norðlæga íxienn og líti maður
yfir nöfn þeirra maixna, sem
liafa gert Alaska að því, sem það
ér, sjáunx við að það eru und-
antekningarlaust Skotai-, Sviar,
Þjóðverjar, Norðnienn, Breton-
ar og Bretar senx hér áttu lxlut
að máli. Rússar, er fyrstir áttu
Alaska eftir að það fannst,
byggðu aldrei nema strendur
landsins, þar keyptu þeir
skinnavöru af íbúunum fyrir