Vísir Sunnudagsblað - 03.05.1942, Blaðsíða 2

2
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
marmara og öðrum dýrum
steintegundum. Sölleröd sókn er
álitin mjög gott brauð og graf-
araembíettið var líka vel launað.
En sveitasvipurinn var að
hverfa af þessu sveitaþorpi. Þar
voru þá þegar mörg nýleg í-
búðarliús, sem Kaupmannahafn-
arbúar attu og þeim fjölgaði
með hverju ári, þó víða mætti
þá enn sjá Jileika alcra eða gula
með Jjláum lvornblómum, inn-
an um öxin. Frederilcsen liirti
um marga gai-ða í kringum
þessi nýbyggðu hús og liafði
noldvrar tekjur af þvi fyrir vinnu
okkar beggja. Yfirleitt greidd-
ust þeir reilcningar vel og vav
gott að vinna fyrir þetla fóllc.
En þó voru undantekningar,
þar eins og annarsstaðar. Er mér
minnisstæður „grósseri“ einn,
Mathiesen að nafni, sem var
skuldseigur með afbrigðum, eu
liafði þó víst góð efni. Hann var
umboðsmaður vátryggingarfé-
lags og liafði út við veginn for-
láta postulínsspjald, þar sem
nafn hans og iðja sást uppmálað
og m,un það hafa kostað drjúgau
skilding. Oft átli Frederiksen
nokkra tugi króna inni lijá'hon-
um fyrir vinnu, en Malliiesen
liafði það lag, að greiða aldrei
reikninginn að fullu, aðeins tiu
eða tuttugu lvrónur í senn, og lét
liann svo Juekka um það eða
meira áður en greitt var á ný,
svo að alltaf stóð eitthvað inni.
Það var meining Jiúsbónda míns,
að liætla að vinna fyrir þennan
mann þegar liann liefði fengið
inneign sína lijá lionum. En það
var cklvi meðan eg var þar —
og mun eg víkja betur að því
síðar.
Þarna áttu nokkrir auðmenn
sumarbústaði, eða réttara væri
lieidur að nefna þá liallir. í einni
þeirra bjó gamli Glúckstadt,
sem stofnaði Landmandsbank-
en, vellríkur maður af júðiskri
ætt. Gamlir álmar stóðu þétt um
liöllina hans, svó að hún sást
varla frá veginum, nema eftir
að þeir höfðu fellt laufin. Og svo
var Sölleröd Slot, ný bygging í
gömlum stil. Eigandi hennar var
„Jægerméster“ að nafnbót og
fáir slcildu víst hve lítil Jiún var.
Eins og flestir Islendingar vita
er Danmörlc fjalllaust land, þó
allhrilcalega krítarkletta megi að
vísu finna í eyjunni Mön. Þeir,
sem þelclcja fjöllin, unna þeim
og dást að þeim, og margir Dan-
ir liafa séð þau utanlands. Eig-
andi slotsins var maður víðför-
ull og hafði séð tinda Alpafjall-
anna bera við liimin og dáðst að
þeím, eins og vonlegt var, og
saknaði þeirra þegar heim kom.
Og þessi ágæti Jægennester á-
kvað að bæta úr þessu fjalleysi
fósturjarðarinnar, og þegar
hann kom heirn til Sölleröd
liófst hann handa og lét búa til
fjall úr steinsteypu efst í brelcku
hjá slotinu sínu. Það var þó
noklcuð margir metrar á hæð
og í því voru hellar og göng,
Vatn var leitt i það og vatns-
geymir var uppi í tindinum, og
ef dregið var í band, þá fossaði
úr honum niður lilíðarnar! Dáð-
ust margir að þessu furðuverki,
sem aldrei liöfðu séð annað fjall
um dagana. En eg var eklci hrif-
inn, liklega af því að bakhlið
fjallsins sneri að garði Frede-
rilcsens — og var úr tré. En íbúð-
arliús sitl liafði liúsbóndi minn
slcýrt eftir fjallinu og nefndi það
„Bjærgbo“.
Eins og áður er sagt starfaði
liúslióndi minn að hirðingu
slcrautgarða viða í umliverfi
þorpsins, t. d. alla leið út við
strendurnar á Fureáö. Man eg
þaðan marga fagra daga og
kvöld, því að víðar er sólarlag
fagurt en í Reykjavík, þó milcið
sé af þvi látið.
Oft var eg einnig sendur til
gamla Frederiksens i Överöd,
föður liúsbónda míns. Hann
var þá um sjötugt, en vel ern,
kjarnakarl var liann og mun
greindari en sonurinn.. Veiði-
maður liafði hann verið góður,
veitt dýr og fugla slcógarins í
gildrur og snörur. Sagði liann
prýðilega vel frá ýmsu því, er
á daga hans hafði drifið — og
hlustaði sjálfur með ánægju á
frásögn annara. Forfeður lians
höfðu búið þarna i marga ætt-
liði. Kona hans var frá Suður-
Jótlandi, á líkum aldri og liann,
og var sagt að liún hefði verið
mjög hrædd um karl sinn um
dagana — og væri það enn, þó
þau væru nú Jjæði að nálgast
áttunda tuginn.
Gamli Frederiksen lcunni
gamlar sögur, sem gaman var
að lilusta á, því liann hafði fest
margt í minni og með hafði
liann verið í stríðinu 1864. Afi
lians var hringjari og grafari
og var álitinn fjölkunnugur —
því svartigaldur þekktist í Dan-
mörlcu fyrrum, eins og hér! —
Eina sögu sagði gamli maður-
inn mér, sem liann liafði heyrt
um sinn „göldrótta“ afa, og er
hún svoliljóðandi:
Hringjaranum heppnaðist allt
vel, sem hann féklcst við,
og var fólkið í sókninni ekki í
vafa um liverjum það væri að
þalclca, en þó voru þeir menn
til, sem öfunduðu hann af þeirri
lijálp og vildu gjarnan njóta
liennar sjálfir. Einn dag kom
svo slcraddarinn í þorpinu til
lians, tók liann á eintal og bað
hann um að kenna sér að fremja
galdurinn. Til þess var hringj-
arinn fús, þó það kostaði 10 ’dali,
sem urðu að gjaldast þegar í
stað. „Og svo verður þú að kom'a
með mér út í mýrina hér fyrir
norðan þorpið á miðnætii, þessa
nótt, því nú er tunghð fullt,“
sagði hringjarinn, og hét
slcraddarinn því. Þegar þeir voru
komir út í miðja mýrina, stanz-
ar liringjarinn og segir: „Nú
snúum við okkur þrisvar rang-
sælis og svo hefir þú upp eftir
mér allt, sem eg segi,“ S,íðan
setur hringjarinn liægri fót sinn
á rótarstubb af elri og segir:
„Jeg sætter min Fod pá Ellerod;
og tilhörer Satan, med liv og
, blod!“
Þá gugnaði slcraddarinn og
þaut burt í dauðans ofboði, en
liringjarinn stóð eftir -— með 10
dali í vasanum.
Margt fleira sagði liann mér,
gamli maðurinn, þó því hafi eg
nú gleymt fyrir löngu. .
Þegar liaustið var liðið og
jörðin frosin, minnkar vinnan
hjá þeim garðyrlcjumönnum,
sem eklci liafa gróðurhús, en þó
húsbóndi minn hefði þau engin,
þá var liann samt aldrei af balci
dottin'n með að útvega verk
handa olclcur báðum — alla
daga vikunnar. Það voru eklci
garðyrlcustörf allt saman, því
fór fjarri. .„Garðyrlcjumaður-
inn þarf að geta gert allt sálfur,“
var viðlcvæði Frederiksens. Við
grisjuðum runna og felldum, tré
i slcóginum. Það var spennandi
vinna, þegar um stærri tré var
að ræða. Svo varð að búta stofn-
inn og flytja allar greinar heim.
Dögum saman, frá morgni til
kvölds stóð eg .og lijó greinar í
eldinn, þó slíkt smákvisti sé ó-
drjúgt.
Þá fórum við einnig til ná-
grannanna, bændanna, sem eft-
ir voru í þorpinu og lijálpuðum
þeim við þreskingu dag og dag,
því þá þurfti margar hendur,
þegar þreskivélin kom, sem
hámaði í sig hvert kornlcnippið
á eftir öðru. Þessa dagana borð-
uðum við hjá bændunum. Þá var
fleslc og lcál á borðum svo um
munaði og þar fyrir utan voru
þetta skemmtilegir dagar og
bændur í góðu skapi, þegar stór-
ir, þungir kjarnar safnast i selck-
ina.
Og ef elclci var hægt að gera
neitt sem vil var í, þá var alltaf
eitt verkefni hjá Frederiksen,
sem aldrei þraut: Að taka til úti
i skúrnum. Húsbóndi minn var
nýtinn maður með afbrigðum.
Ilvar sém ha'nii sá eirihverjú
fleygt, sem hann áleit að harin
fengi ef til víll einhverntíma
not fyrir, þá hirti liann það og
flutti heim í vinnuskúrinn. Og
þar var það svo geymt á gólfinu,
veggjunum,uppi á bitum og alls-
staðar, þar sem einhverju var
lcomið fyrir. Þyrfti svo að ná í
eitthvað til handargagns, seint
og siðar meir, þurfti að ryðja
mörgu til hliðar til að ná í það,
.og þá þurfti að laga aftur, þegar
tími var til, og í það fór márgur
tíminn. Og bezt gæli eg trúað,
að mest af draslinu sé þar enn i
dag, geymt í voninni um að fá
enhverntíma not fyrir það!
En þó skeði það þennan fyrsta
vetur í Sölleröd, að frosthörkur
lcomu svo miklar, að jafnvel var
ómöguletg að talca til í slcúrn-
um. í miðjum janúar kom einu-
sinn 28° frost, og er það sá
mesti kuldi, sem eg hefi orðið
fyrir um dagana — því eg var
elcki á íslandi 1918. Heldur en
að gera eklci neitt fór liúsbóndi
minn að lmgsa um veiðislcap.
Við urðum að ryðja miklu til
hliðar í skúrnum, til að ná þar
í gamla, stóra gildru fyrir slcóg-
armerði, því nú færðust þeir
nær bústöðum og snuðruðu í
kringum hænsnahúsin, í von um
að gleymst hefði að lolca þeim.
Sporin þeirra leyndu sér ekki í
snjónum. Enginn slcógarmörður
gelclc í gildruna, en aftur á móti
tólcu lcettir nábúanna agnið og
sátu inniluktir um morguninn,
þegar eg vitjaði um. Þeir fóru
jafngóðir úr varðhaldi nætur-
innar, þvi gildran gerði þeim
ekkert mein. Þó ofbauð Frede-
riksen, þegar sama fressið kom
í gildruna þrár nætur i röð, og
hygg eg að liann hafi gert ráð-
stafanir til að fyrirbyggja að
lcisi kæmi í fjórða sinn.
Með gamlan refaboga vaj’
liann aftur á móti heppnari.
Boginn var grafinn i taðhaug
og egnt með úldnu lcjöti. 1
noklcrar nætur varð einslcis vart
annað en tófa hafði snuðrað í
kringum bogann, en elcki snert
við agninu. Ályktaði gamli
Fréderilcsen, að þar væri um
gamlan lcænan ref að ræða og
myndi hann elclci ganga í boga.
Hann ráðlagði oklcur að við
slcyldum sitja fyrir honum, með
byssu, því liann héldi sjálfsagt
áfram að snuðra i lcringum
hauginn.
Við seltum nú svolcölluð
„asnaeýru“ fremst á hlaup
haglabyssunnar, til þess að hæg-
ara væri að sigta betur þó æði
skuggsýnt væri og völctum við
nú saman í þrjár nætur, eg og
húsbóndinn, uppi á lofti við op-
inn glugga og var það kalt verk.
En árangurslaust, því rebbi var
lcænni en við. Eklci þótli okkur
leggjandi í að valca fjórðu nótl-
ina. En einmitt þessa l'jórðu nótt
vöknuðum við, við að hringlaði