Vísir Sunnudagsblað - 31.05.1942, Blaðsíða 3

VÍSIR SUNNUÐAGSBLAÐ
S
til áframhaldandi græðslu og
viðhalds. Tekið er fram í lögun-
um, að allt hið girta land skuli
verða eign kirkjunnar.
Flutningsmenn, einkum þAsá
fyrri, beittu sér mjög fyrir fram-
gangi þessa máls, og eiga skilið
alþjóðarþökk fyrir.
Framkvæmd þessara fram-
kvæmda var svo fengin i hendur
sandgræðslustjóranum, Gunnl.
Kristmundssvni, sem liefir
látið sér mjög umhugað um
þetta sandgræðslumál eins og
önnur. Girti hann 370 liektara
af Strandarlandi, sem var hið
uppblásna land. Féð sem kirkj-
an lagði til úr sjóði sínum, var
eigi að litlu leyti varið til þess,
að byggja vandaðan sjóvarnar-
garð fyrir Strandarlandi, en rík-
ið kostaði % af girðingunum og
kirkjan Vs, eins og landeigend-
ur gera annarsstaðar.
Girta landið hefir tekið svo
miklum breytingum á þeim 13
árum sem liðin eru siðan girð-
ingin var sett, að undrum sæt-
ir*). S. 1. sumar var það yfir að
líta grasi gróið. Og daginn sem
eg skoðaði Strandarkirkju, var
verið að hirða næstum síbreiðu
gras af túninu á Slrönd, á þrjá
vegu við kirkjuna. Tún og ann-
að, sent slægt er á Strönd, kvað
nú gefa af sér 150—200 liest-
burði í góðu meðalári. Frant til
þessa, eru slægjur Strandar
leigðar iit, af umboðsmanni
sandgræðslustjóra, sem er
merkur bóndi i Selvogi — og
sér hann jafnframt um viðhald
girðinganna — en vonandi verð-
ur þess eigi langl að bíða, að
byggð hefjist að nýju á Strönd.
Það mun hafa komið i hug
ýmsra manna, að Selvogur yrði
gerður að sérstöku prestakalli,
og væri prestsetrið þá á Strönd.
Strandarkirkja á nú þegar svo
störan sjóð — sem stækkar stór-
urn árlega við áheit — að hann
gefur af sér í vexti yfir 8000 kr.
Það má gera ráð fyrir, að tekj-
ur kirkjunnar verði frantvegis
áríega 12—15 þús. kr. a. nt. k.
Hún gæti því af eigin fé launað
presli, cn vitanlega væri sjálf-
sagl að rikið launaði hann að
einhverju leyti, og einnig ætti
jiað, a. m. k. að einhverju leyti,
að koma þar upp prestsbústað,
eins og viða annarstaðar.
Arið 1916, eða að fjórum ár-
um liðnum, er höfuðbólið forna,
Strönd, búin að vera í eyði í
250 ár. Á því ári (1916) ætti að
reisa byggð og bú á Strönd að
*) Alveg ge'gnir sama máli
um hinar miklu sandauðnir, alla
leið auslan frá ölfusá og út í
Selvogsvita, er sandgræðslan lét
girða af 1935,
nýju. Land hennar mun þá svo
gróið, að jiað jx)lir j>að vel, og
væri vafalaust nægilegt fyrir
snoturt bú. En reyndist það of
lítið fyrir hinn nýja Selvogs-
prest — sem sennilega yrði
eldri maður, er bneigður væri
til fræðiiðkana og ritstax-fa —
væri hægt að bæta við Sti'andar-
land, þvi eg liefi fyrir satt, að
Sti'andarkirkja eigi þx'jár járðir
í nágrenni við sig.
Það er búið að leggja grund-
völlinn að frægð Strandar i Sel-
vögi að nýju. Og vonandi vex-ður
hún á koixxandi öldunx, álíka
Ixöfuðból, og hún var á fyrri
timum.
§trandarkirkja.
Elztu sagnir.
Enginn veit nxeð vissu hvenær
kii'kja var í upphafi byggð á
Strönd. Mestar líkur eru til, að
það liafi vei’ið gert nokkuru fyr-
ir aldaixxótin 1300. Og enginn
veit lieldur með vissu, liver var
ox-sök þess að Strandai’kirkja
var byggð í fyrstu. Talið er að
kirkja liafi vei-ið í Nesi í Sel-
vogi áður en á Strönd. Ef svo
hefir verið er bersýnilegt, að
einhvei’jar alveg sérstakar á-
stæður liafa valdið kirkj ulxygg-
ingu næi’i’i því við liliðina á
Jxeirri, er fyrir var. En þó að
lieinxildir skorti, liafa munn-
nxælin (er vafalaust hafa geng-
ið frá kvnslóð til kynslóðar, öld
eftir öld) bætt hér unx, og er
exxgin ástæða til að rengja þau,
nenxa sannað yrði, að jxau færu
ekki rétt íxieð.
Mxuinmælin segja, að Strand-
arkirkja sé i upphafi orðin til
á þann Iiátt, er nú skal greina.
Árni hét maður. Hann komst
í sjávai’háska fraixx xindan hinni
hafnlausu strönd Suðui’laxxds,
er hann var að koma frá Noregi
með trjáfarm. Og er hann kom
móts við Selvog, sá hann ekki
annað fyrir, en að skip haixs
nxundi farast. Lagðist bamx þá
á bæn og bað til guðs heitt og
innilega, og gei’ði jxað lxeit, að
hann skyldi byggja kirkju guði
til dýrðar af farminum, þar sem
hann næði Iandi. Er þetta gerð-
ist, var liann komimx á móts við
Sti’önd. En er liann liafði Iokið
bæn simxi og heiti, lægði sjóinn,
og sýndist hoixunx og skipverj-
xmi lians, hvitklæddxir nxað-
ur, sumir segja skrýddur líkt og
rikkilíni, standa í fjörunni og
benda þeinx til liafnar (lendiixg-
ar) xxxeð handaupplyftingu —
eins og þegar prestur blessar
yfir söfixuð —. Og þar náðu
þeir landi. Þessi hvítklæddi
íxxaður var engill, og heitir síð-
an Engilvík þar sem þeir Árni
lentu, og er lxún fyrir neðan
Strandarkii’kju. Sér vel til lienn-
ar enn, þrátt fyrir niildar upp-
fyllingar af saixdfoki*).
Raun ber vitni unx, að Árni
efndi lxeit sitt. Sumar sagnir
segja, að Árni sá, er lieitið gex’ði,
og byggði Strandai’kii’kju,- hafi
vei’ið Ánii Þoi’láksson biskup í
Skálholti frá 1269 til 1298,
veixjulega nefndur Staða-Ái-ni,
af Jxvi að hann framkvænxdi
Jxað, sem langafi hans, Jón
Loftsson í Odda kvað niður svo
eftii’minnilega á Höfðabi’ekku i
Mýrdal 1179 — að svæla kirkju-
*) Sú sögn, að Gissur liviti
lxafi byggt Strandai'kirkju upp-
haflega, mun ekki hafa við neilt
að styðjast.
staðina úr höndum höfðingja
og leikmanna undir kii-kjuvald-
ið.
En Jxetta nxun ekki vera rétt.
Ifitt er líklegra, að Árni biskup
bafi hjálpað nafna sínum, þeim
er lenti í hafvolkinu, til að fá
kirkju byggða á Jxessunx stað,
Jxegar önnur kirkja var fyrir í
Nesi.
Að þessi sé uppruni Strandar-
kirkju, og að Staða-Árni, sem
biskup, liafi greitt götu hennar
á fyrrgreindan hátt, sýnir
mei’kilegt kvæði er séi’a Jón
Vestmann, Selvogspi’estur yfir
30 ár (1811—1842), lxefir kveð-
ið í nafni kirkjunnar, og vafa-
lítið er byggt á munnmælum er
frá upphafi hafa gengið í Sel-
vogi.
í kvæði þessu segir svo:
Það lief eg*) fyrst til fi’étta,
frægra jafningi
Árni för ásetta
efndi úr Noi’egi
íslands til, en óvíst hvar,
stofu flutti vænan við
lil vænnar byggingar.
Ilrepti hríðix’ strangar
höi’kur, vinda los,
útivist átti langa,
ánauð, liáska, vos;
heit vann guði í þrautum þá,
kirkju byggja af knörs farmi
ef kynni landi ná.
Hér í lagi lenti
• litlu þar eftix*,
en honum ekki Jxénti
einu á Nesi fyr
kii-kja gjör af liagri liönd,
liann fékk ei í lxennar sókn
húsa kii’kju —- á Strönd.
) þ. e. Strandai’kirkja.
Hér sést nxynd frá veti-arsókn Rússa undanfai’na miánuði. Rússneskir hermenn, sem eru í hvítum
kuflum, til Jxess að Jxeir sjáist síður, skríða i áttina til víglína Þjóðverja rneðan stórskolaliðið ryð-
ur brautina.