Vísir Sunnudagsblað - 14.06.1942, Blaðsíða 4
4
VlSIR SUNNUÐAGSBLAÐ
Smdsaga eftir HULDU
Þórgrímur bóndi og
Jöi'Sina Þverhamar höfðu
gildir bændur setið öld af öld.
I litla grafreitnum umhverfis
kirkjuna hvíldu forfeður Þór-
gríms Þórissonar, sem nú var
þar kirkjubóndi.
Elcki höfðu þeir Þverhamars-
bændur verið miklir sundur-
gerðarmenn eða breýtingagjarn-
ir. Þarna höfðu þeir lifað og dá-
ið, maður fram af manni og
verið lagðir hver ef tir annan, hlið
við hlið, norðan undir kirkju-
veggnum að lífsdegi lolcnum.
„En að forfeður þinir skyldu
velja sér hvíldarstað norðan við
kirkjuna“, hafði Ásgerður kona
Þorgríms bónda sagt í fyrsta
skiptið, sem hún gekk með hon-
um út í kirkjugarðinn, eftir að
hún kom að Þverþamri. „Finnst
þér það svo undarlegt,“ sagði
Þórgrímur og tók upp þykkjuna
fyrir áa sína. „Einhverjir verða
að livíla áveðurs, og þeir hlífðu
sér ekki á meðan þeir lifðu. Hví
skyldu þeir þá taka skjólið frá
konum og börnum, framliðnir?
Þorgrímur afi minn lét aldrei
gi’afa annað en kvenfólk og
börn sunnan við kirkjuna. Hann
sagði að karlmennirnir gætu
legið hvar sem væri — annars
væru þeir engir karlmenn. Og
ekki fer eg að breyta til. ^JJér
verð eg — þú ræður hvort þú
kemur til mín eða ferð til kvenn-
anna við suðurvegginn. .Þú ert
frjáls að því sem öðru.“ Ásgerð-
ur brosti. „Ætli eg kunni ekki
liezt við að fylgja bónda mín-
um,“ svaraði hún. Og hann leit
til hennar aðdáunaraugum.
Hún liktist vist í ættina. Hún
var nefnilega frænka hans, þó
liún væri borin og barnfædd í
fjarlægu- héraði. Æskubærinn
liennar stóð örskammt frá sjó
og Þórgrímur liafði kynnzt
lienni þegar hann hélt þaðan út
báti sinum, því að hann hafði
verið dugandi og djarfur for-
maður í æsku, sem þeir forfeð-
ur hans. Þeir höfðu verið etju
búmenn, bæði til lands og sjáv-
ar. —
Nú var Þórgrímur tekinn að
reskjast óg löngu hættur að
sækja sjó. En Þverhamar bar
þess vott, að hann hafði ekki
legið á liði. sinu við landbúnað-
inn. Traust og vandað steinhús
hafði hann byggt og snotra
kirkju, sem hann elskaði eins og
lífið í brjósti sér, — en það
mútti enginn maður vita. Túnið
var rennslétt og náði fast að
þömrunum, sem bærinn dró nafn
sitt af. Girtu þeir grænan töðu-
völlinn fagurlega á tvo vegu, en
forfeður Þorgríms höfðu fyrir
löngu síðan hlaðið öflugan stein-
garð á þriðju hlið túnsins. En
í Þórgríms hlut og nútímans
liafði það komið, að breikka
túnið um helming á fjórða veg-
inn, og hlaða varnargarð úr
hamragrjótinu framan við það.
Þorgrímur vildi ekki sjá gadda-
vir eða annan hégóma, sem sam-
v tiðarmenn hans notuðu til að
girða lönd sin. Gaddavir! Það
vantaði nú ekki annað en að
liann færi að setja upp farfugla-
snörur utan um túnið á Þver-
liamri. Þannig nefndi Þórgrim-
ur gaddavirinn, þvi að á halist-
in, ]>egar nótt tók að dimma,
flugu farfugla aumingjarnir
hópum saman á þessar svívirði-
legu girðingar og drápust —
lágu blóðstokknir og sundur-
tánir, jafnvel háuslausir með-
fram girðingunum, þegar birti
af degi.-----Og svo var þræls-
lundin orðin rik hjá íslending-
útri, að þeir tíndu — sumir
liverjir —- þessa vesalinga upp
og fleygðu þeim fyrir refi sina.
Þvi að það var nú ein spilling-
in, þessi bölvuð ekki sinn loð-
dýrarækt — að nokkur bóndi
skyldi geta alið upp dýrbit á sinu
heimili — og allskonar illþýði
i dýi’a líki, í staðinn fyrir sak-
laus húsdýrin. Já — og svo þessi
fjandans ágirnd og eftirsókn í
allt útlent. Nú hafði þeim tek-
izt að flvtja inn í landið annar-
legt sanðfé, margspillt og sjúkl
af erlendum óþverra. Svo var
þetta búið að sýkja út frá sér
og evðileggja landið til bálfs
— og átti sjálfsagt eftir að gjör-
evða sveitirnar, ef svona vrði
baldið áfram. Það var að
minnsta kosti ekki að þakka
dyggð glanna þeirra og gambur-
menna, sem réðu bessum ófögn-
uði, ef sigrast vrði að lokum á
plágunum. sem þeir höfðu leitt
vfir land og þjóð. Ó, nei! Þeir
áttu eftir að koma fram fyrir
dómarann, þeir ólánsræflar, og
svara fyrir sig. — Og Þórgrim-
ur á Þverhamri lokaði sig með
allt sitt úti frá umheiminum, að
svo miklu levti, sem það var á
hans valdi. Guði sé Iof! Allar
hans skepnur voru ennþá heil-
briöðar og gerðu hið bezta gagn.
Tólf sællegar og silkigljáandi
kýr vögruðu heim úr hðgunum
dag hvem og og hónur fegurstu
ungnevta gekk norður á Uxadal
— e* snuðféð var vel geymt í
afskekktum afrétti inni á milli
fjalla. Hafði ÞórgrímUr kostað
til ærnu fé, að hlaða varnargarða
á milli afréttar síns og almenn-
ings beitilandá. Svín, heimagæs-
ir og aðrir alifuglar skemmtu
bóndanum með öllum sínum
margbreyttu háttum og radda-
kliði. Það.var engin óvirðing í
því, að ala þau, greyin, þaU
höfðu verið til I fornöld, og það
var aðeins amlóðahætti lands-
manna að kenria, og þessi
skemmtilegu dýr voru ekki á
hverjum bæ, til gagns og gleði
fyrir alla. Það var lieldur ekki
crfitt að konia afurðum bless-
aðra húsdýranna á Þverliamri á
markaðinri — þráðbeinn þjóð-
veguririn rétt neðan við engjarn-
ar. Já — það var nú að visu
gott og blessað. En raunar var
það þó galli í sjálfu sér, að búa
svo nærri höfuðstaðnum. Það
var eiginlega eini gallinn á Þver-
hamri, fannst Þórgrími bónda.
Eina bótin var, að hans jörð var
þó efsta jörðin í sveitinni, næst
blessuðum fjöllunum, og allt,
sem henni til heyrði eins af-
skekkt og framast var unnt í
byggð. Norðan við bámragarð-
inn á bak við bæinn tók við heið-
arlendi, fallega fellum girt og
skreytt grænum mýrarflákum
og seftjörnum. Þai-na gekk sauð-
féð út af fyrir sig, og austur við
fjöllin lá Uxadalur, iðgrænn,
varinn jökulkvísl á eina hlið
og bröttum skriðum og kletta-
beltum á hinar. Þar höfðu geld-
nevti Þverhamars legið úti fram
á haust, allt frá landnámstið.
Nei. Þórgrímur bóndi þurfti
ekki að kvarta sjálfs sín vegna.
En honum blöskraði aldarbátt-
urinn og hataði flest það, sem
hann hafði fært landi og lýð.
Og nú kom hið síðasta og
versta: stríðið — kom óboðið og
leyfislaust heim i hlað á íslandi.
„Vond ertu veröld“! —
Ef Þórgrimur hefði mcð
nokkru móti getað útilokað sig
ennþá vandlegar frá öllu og öll-
um en áður, mundi það hafa
orðið hans fyrsla verk eftir hei’-
námið. En hvað gat hann? Ekk-
ert, nema að þybbast við á sin-
um .jarðarbletti og láta öll ó-
sköpin afskiptalaus, á meðan
þau Iétu hann œreíttan.
En þau Iétu hann ekki óáreitt-
an. Dag einn koniu þrír útlendir
menn hejm i hlað á Þverhamri.
Ekki svo sem að þelr létu ófrið-
Iega, nei, nei. Eki þeir voru fjand-
anum þrárri. Þórgrjmur þótfisl
stríðið
svo sem sjá til hvers þeir væru
komnir, og þegar þeir fóru að
babla, greyin, þá vissi hann enn
betur um erindið, því að hann
hafði á formannsárum sínum
lært nóg af útlendum sjómönn-
uni til þess, að hann vissi vel
hvað þessir Bretar vildu lieim að
Þverliamri. Þeir vildu kaupa
mjólk og egg og guð veit hvað
fleira — og borga vel — ekki
vantaði það. En Þórgrímur lézt
ekkert skilja og að lokum kom
upp í honum strákurinn og hann
hafði gamán af að láta þessa ó-
boðnu útlendinga misskilja sig.
Jú — eg hefi nóg — en eg vil
bara ekki selja ykkUr, greyin
mín. Etið þið ykkar eigin mat.
Guði sé lof, eg liefi nóg — nóga
mjólk — nóg egg — nóg af öllu.
En þið fáið ekkert lijá mér —
héyrið þið það.“ Og allt fór eins
og Þórgrímur hafði til ætlazt.
Orðið nóg, sem á lians máli
þýddi gnægð alls, varð i eyrum
Bretanna neitun, vegna líkingar
sinnai’ við hið enska nei.
Og útlendingarnir fóru svo
búnir.
Þó horfðu þeir torh’yggnis-
augum á alla hina vel hirtu ali-
fugla og svin Þverhamarsbónd-
ands, er þeir gengu úr garði.
Þórgrími var léttara. Þó að allt
væri í hers höndum hafði hann
vald lil þess að neita þessum út-
lendingum um öll viðskioti. Enn
sem komið var höfðu þeir ekki
sýnt sig i þvi, að taka neitt af
landsmönnum, nema lánd undir
tjaldkúrur sinar, og hver og einn
réði því sjálfur, hvort að hann
hefði nokkur skifti við þá. Til
allrar hamingju virtust þeir ekki
girnast einn einasta blett i Þver-
hamars landi. Hamingian gæfi
að það yrði eins eftirleiðis —
og um alla eilífð.
Þórgrímur horfði á eftir út-
lendingunum unz þeir vom
komnir út fyrir landamerki
þans, þá gelck hann inn. Fólkið
ætlaði að fara að borða mið-
degisverðinn. Þórgrímur leit yf-
ir hópinn og sá að allir voru við-
staddir.
„Hingað komu útlendingar og
vildu eiga kaup við okkui’, en
eg vísaði þeim frá. Eg vil ekki
að nokkur biti eða spónn úr
mínu búi komi þeim i hendur
— hversu blítt sem þeir láta, og
hvað mikið gjald, sem þeir
bjóða, þú heyrir það, Ásgerður
min, — og þið ÖU,“
Að svo mæltu settist Þórgrim-