Vísir Sunnudagsblað - 14.06.1942, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
ur bóndi til borðs með heimilis-
fólki sinu.
Nokkru síðar stóð Þverham-
arsbóndinn úti á lilaði og'
skyggndist um, sem hans var
vandi. Sér hann þá livar kol-
mórauð bifreið með dökkum
þverflekkjum kemur fram und-
an holti niður á þjóðveginum,
og önnur til — og þriðja — og
fjórða, — heil runa af þessum
ljótu og leiðu farartækjum út-
lendingannaT
Þórgrímur bóndi varp önd-
inni þungt og púaði í skeggið.
„Ekki er hann nú skammur,
dásshalinn þeifra, djöflanna,“
sagði hann við sjálfan sig stund-
ar hátt og livessli augun á för
hermannanna austur þjóðveg-
inn. Honurn létli fyrir brjósti,
þegar bifreiðafylkingin var
komin framhjá hans landareign.
Hann þóttist svo sem vila hverl
þeir ætluðu. Austast i sveitinni,
niður undir sjó, höfðu þeir reist
tjaldbúðir sínar og lagt undir
sig sléttasla og fegursta blett-
inn i landareign bóndans þar —-
og til hvers? Til þess að grafa
hann og rista allan sundur. Þór-
grimur hafði nýskeð farið þar
um — hann liafði neyðst til þess
að fara austur að Hvoli á
lvreppsnefndarfund. Og hvað sá
liann ? Hina fögru velli og nes öll
flakandi í sárum. Það var eins
og að horfa á blæðandi und —
og næstum því ennþá verra, því
að sár komu oftast af slysum,
sem enginn fékk við spornað,
liér á íslandi, þar sem aldrei var
barist, — en þetta — þetta var
eins og lifandi liold hefði verið
rist í sundur af yfirlögðu ráði
illvirkjans, —; ijlessuð jörðin
lirópaði í himininn. Jú — þeir
þóttust gera þetla til þess að
koma í veg fyrir að óvinaflug-
vélar gætu lent þarna — og not-
að hina fögru velli. — Ojæja. —•
Líklega sögðu þeir það satt —
ekki langaði hann Þórgrim. í
fleiri tegundir útlendinga. En
hvern fjandann þurftu þessir að
vera að álpast út hiiigað? Þór-
grímur hataði þá alla sem einn
og famist að þeir gætu djöflazt
og barizt og umhverft jörðinni
einhversstaðar annarsstaðar en
á Islandi.
Það var svo sem viðbúið, að
þegar þessir voru hingað komn-
ir, þá mundu aðrir, hálfu verri,
eftir sækja og allt fara í bál og
brand.
Þórgrímur gaf gæðingi sínum
lausan tauminn, þeysti fram hjá
herbúðum útlendinganna og
öllum þeirra skemmdai’verkum,
Og linnti ekki sprettinum, fyrr
en allt var komið í hvarf, sem
minntí ó þessa viðurstyggð eyði-
leggingarínnnr. Þá dró hann
andann léttara og fór á rólegu
góðtölti það sem eftir var leið-
arinnar heim að Þverhamri.
Þar var allt frjálst, enn sem
komið var.
Sumarið var kalt og sólarlít-
ið. Við hverju var lika að búast?
Þórgrímur á Þverliamri trúði á
landvættirnar, á sina vísu. Fyrir
hann var land og lýður ein lif-
andi heild — friðsæll blettur
jjessarar órólégu jarðar —
griðastaður manna, sem á sinni
tíð flýðu ofríki og órétt. En á
siðustu áratugum höfðu afkom-
endur þessara frjálsbornu
manna sjálfir undirbúið eyði-
legginguna með þvi, að seilast
eftir útlendum hégóma og hrópa
út um lönd gæði ættjarðar sinn-
ar — fiskignægðina umhverfis
strendur landsins, fossa-aflið,
ónumin fjöll og óunnin rækt-
unarlönd. Nú sást árangurinn af
gali þeirra og gorti — svikum
þeirra við land og þjóð. Nú vissi
allur heimurinn um að ísland
var til og var gott og fagurt
land. Hvað lá á þvi, að tilkynna
allt þetla, meðan heimurinn var
eins bandóður og hann var nú?
Nær hefði verið að dylja —
dylja vex-ðmæti láðs og lagar,
sem skaparinn hafði gefið þjóð-
inni og hún hafði búið við i
meira en þúsund ár. — Þór-
grímur trúði á Ragnarökkur —
á sinn liátt. Einhverntíma
mundu þeir fá nóg af því að
bei'jast, í’eka endahnútinn á öll
ósköpin, og semja alheimsfrið.
Þá var tími til kominn að lieim-
urinn fengi að vita að hér var
land og þjóð, sem gat lifað og
dafnað í friði og blessun guðs,
án vopna og vígabi’aks. Þá mátti
og átti landinn að sýna heimin-
um, hvað hér liafði upp vaxið
af friði og farsæld fx’jálsra
manna, sem töldu striðið með
öllum þess djöflatækjum til-
lieyra villimannlegri forlíð
mannkynsins. Sjá — hér er
fi-jáls þjóð í fi-jálsu landi, sem
öldum sarnan hefir ekki lyft
vopni, né tekið neitt ránshendi.
Hér getur bai’áttuþreyttur heim-
urinn séð fyrirmynd friðarrikis-
ins á jörðu. Já — svona liefði
það átt að vera og getað verið,
ef ekki hefði verið stefnt í öf-
uga átt — ef eklci hefði verið til
ólánsmenn, sem sviku land sitl
og þjóð i hendur æðisgenginnar
veraldar nxeð hégómlegu gali
og fleipri um allt, sem guð hafði
gefið þeim og geymt.hér á þess-
ari blessaðri úthafsey. Já — svo
villtir og forhertir voru sumir,
að þeir óskuðu þess að útlendir
megindjöflar legðu undir sig
landið — trúðu á firrur þeirra
og fólskui’áð eins og heilagt ev-
nngelíum. en spottuðu guð og
alla góða hluti. „Ekki var að
fui’ða, þó á kæmi snurða.“
Eitthvað á þessa leið liugsaði
Þórgrímur bóndi. Hann var
þögull að vanda, og talaði ekki
um áhyggjur sínar við neinn,
en liugsanir lians brutust fram,
eins og elfá i vexti, á meðan
liann gegndi gamalkunnum og
hugumkærum störfum. Þegar
hann sat á sláttuvélinni sinni, sá
liann naumast döggvotl gi’asið,
sem féll og lagðist fagurlega
fyrir fætur hans. Og það var
gott, hve vanir og vissir þeir
gráu voru, sem gengu fyrir vél-
inni. Það var sem þeir væru eitt
með lienni, ekkert haggaðist, þó
að sláttumaðurinn væri þungt
hugsandi. Hann var líka eins og
samvaxinn hestum sínum, vél-
inni og stai’finu og gætti, í raUn
og veru alls, þó að liugurinn
færi hamförum um lönd óvissu
og uggs og dæmdi sina dóma
um lönd og lýði —- og dæmdi þá
fyi-st og fremst sina eigin þjóð.
Þórgrimur Þórisson hafði
aldrei kvikað af vei’ði skyldunn-
ar — ekki lieldur nú. Og hann
undraðist ekkert, að sumarið
skyldi vera kalt og regnið gráta
þungan hvernig komið var.
Stundum flaug honum i huga
höfðinginn Torfi i Iílofa, er leit-
áði uppi fagran dal í óbyggðinni
og flutti þangað með allt sitt —
menn og. málleysingja og kom
ekki aftur til byggða, fyrr en
pestinni var lokið — plágan lið-
in hjá. .Tá — það vav nú á þeim
dögum. En nú var öldin önnur.
Nú var ekki lengur bægt að
dyljast á öræfum uppi. Menn-
irnir höfðu lagt undir sig loftið,
sem tilheyi’ði guði einum og
framliðnum sáhun, er flugu héð-
an auk blessaðra fuglanna,
sem skaparinn sjálfur hafði gef-
ið vængina. Nú var maðurinn
ekki fremur óhultur í dýpsla
öræfadal, en á flatneskjunni, þVí
að ránsauga flugvélai’innar leit-
aði liann uppi, hvar á jörðu,
sem hann var staddur. Æ, svo
var það nú þetta — að hann
Þórgrím langaði ekki sérlega
rnikið til þess að yfirgefa bæ
sinn og kirkju — fara í felur —
flýja. Eklci að vita, að hann
hefði tekið upp ráð Torfa sýslu-
manns, þó að nú engin flugvélin
hefði verið til. — Eitt af því
svívirðilegasla, sem stríðið kom
til leiðar var þetta: að frjálsir
menn skyldu þúsundum og
milljónum saman lilaupa i loft-
varnabyrgi cins og rottur i holu.
Já — nú var djöflinum dillað,
það mátti segja. Ekki svo að
skilja, að Þórgrimur Þórisson
hefði nokkru sinni trúað bein-
línis á djöfulinn persónulega
t“ij nú kom Jiugmvnd þans og
heiti sér verulega vel, til að
tákna alll það illa, æðisgengna
og fláráða, scm uppi óð á ]xess-
ari vesalings jörð. Það var engu
líkara en að meiri liluti mann-
kyns væri djöfulóður. Jafnvel
hingað á þessa friðsælu útháfs-
ey hafði ófriðurinn tyllt tánni —
og hver vissi svo hvað á eftir
mundi koma? Enginn. En —
þó að loflið yfir Islaiidi yrði
svart af flugvélum, þá skyldi
djöfullinn aldrei Iilæja að því
að Þórgrímur Þórisson hlypi i
felur — nei og aftur nei. Ef hann
átti að farast í ósköpum ófriðar-
ins, þá skyldi hann þó, að
minnsta kosti deyja sem frjáls
maður undir berum himni.
Jafnvel þó að blessuð litla kii-kj-
an hans stæði opin skyldi hún
aldrei sjá hanii koma hlaupandi
og hræddan inn undir hvelfingu
sína. Þvi lofaði hann sjálfum
sér.
Allt af fjölgaði í skákinni. Er-
lenda setuliðið var orðið eins
mai’gt og landsmenn sjálfir —
eða fleira. Þórgrímur á Þver-
hamri forðaðist að 'koma ti!
höfuðstaðax’ins. Hann hafði
fengið nóg af því í síðustu
Reykjavíkui’-ferðinni að sjá ís-
lenzkar stúlkur brósandi og
glaðai’ í fylgd með brezkum her-
mönnum og heyra börnin babla
við þá allskonar vitleysu. —
Guði sé lof að hann átli enga
dóttur í Reylcjavík — tvær voru
giftar góðum bændum og sú
yngsta var ennþá heima — ekki
var liann hræddur um hana.
Sólveig lilla Þói’gi’ímsdóttir var
enginn útlendigámatur. Og syn-
ir hans tveir líktust í Þverham-
ars-ættina — voru föður sínum
hjartanlega sanunála um að
loka sig algerlega úti frá erlenda
hernum. Og ekki brást hún Ás-
geiður honum, fremur en
endranær. Hún fór sjálf alll, er
þurftí út af bænum, svo að
kaupakonurnar þyrftu ekki að
verða á vegi Bi’etanna. Það var
ekki mjög hætt við því að hún
sleppti þeim út í ólánið, jafnvel
þó að þær sjálfar vildu það vit-
lausar. Hún Ásgerður liafði nú
ráðið öðrii eins um dagana.
Hvað kaupamennina snerti, þá
mokaði hann, Þórgrimur hús-
bóndi þeirra, i þá tóbaki og
vindlingum eftir vild — og
sagði að þeir skyldu sjálfa sig
fvrir hitta, ef þeir keyptu eitt
einasta tóbakslauf af litlending-
ununi. Það væri hreinn óþarfi
á meðan þeir væru hjá honum.
— Þannig leið nú tíminn.
Ivvöld eitt í ágústmánuði
fundu þeir Björn og Þórir, synir
Þórgrims hónda ungan hermann