Vísir Sunnudagsblað - 28.06.1942, Blaðsíða 1

1942
Sunnudaginn 28. j úní
19. blad
Viðtal við Þorstein Jónsson í Laufási
á heiUi vertíð
fiskar í hlut
SJÓMANNALÍP í VESTMANNAEYJUM PYRIR
OG UM ALDAMÓTIN SÍÐUSTU.
Ef litið er yfir sögu Vestmannaeyja síðasta mannsaldur, getur ekki hjá því farið
að maður reki augun í nafn Þorsteins Jónssonar í Laufási, sem ekki var aðeins einn allra
duglegasti og aflasælasti formaður Eyjaskeggja, heldur einn af framsýnustu og dugmestu
umbótamönnum, sem Vestmannaeyjar hufa haft á að skipa á síðustu áratugum.
Þorsteinn er fæddur að Gularáshjáleigu í Austur-Landeyjum lh. okt. 1880. Á þriðja
aldursári fluttist hann með foreldrum sínum til Vestmannaeyja og þar hefir hann alið
aldur sinn upp frá því. Elann hefir verið formaður á bátum í H ár, en er nú seztur í helg-
an stein. Hann átti frumkvæði að notkun neta og vélbáta við Vestmannaeyjar, en það
hvorttveggja markaði tímamót í framfara- og menningarsögu Eyjaskeggja. Hann gerði
mjög veigamiklar athuganir á sjómælingum við Vestmannaeyjar og fékk því til vegar
komið, að siglingaleiðir umhverfis eyjarnar voru mældar upp að nýju og sjókortum gjör-
breytt. Þorsteinn hefir gegnt mörgum opinberum störfum í þágu kaupstaðarins og gerir
það enn. Hann hefir og verið sæmdur riddarakrossi Fálkaorðunnar.
Tíðindamaður Vísis sótti Þorstein heim að Laufási og spurði hann margs frá liðn-
um dögum — dögunum, sem nú eru að hverfa í gleymskunnar djúp. Varð Þorsteinn vel
við, og birtist hér í eftirfarandi viðtölum ýmislegur gamall fróðleikur, einkum úr sjómanna-
llfi Vestmannaeyinga á síðustu áratugum síðustu aldar. ^
Fyrri hlnti.
Fátækt.
„Foreldrar minir bjuggu i
tómthúsi,“ segir Þorsteinn.
„Þau voru fátæk — en það voru
líka flestir Vestmannaeyingarn-
ir í þá daga. Fólkið var fram-
takssamt og duglegt, en það var
með herkjum að það ynni fyrir
lífsviðurværi sínu, og þó vann
það baki brotnu frá morgni til
kvölds, ár og sið. Það var aðeins
á sunnudögum sem það var ó-
fúst að vinna.
Árin næstu eftir að eg fæddist,
voru harðindaár i Eyjum. Fólk-
ið var fátt, eða eitthvað um 200
manns, en þá þótti það ekki
neitt tiltölumál, þótt farið væri
að sjá á hinum og þessum af
harðrétti og skorti. Þá voru
fiskleysisár. Nú, en ef eitthvað
veiddist, fitnaði fólkið aftur.
Það var þá ekki siður að kvarta
— enda þýðingarlaust.“
„Hvað var aflahlutur þá í
meðalárum?“
„Hann var ærið misjafn. í
æsku minni heyrði eg oft getið
um „Fiskleysisárið mikla”. Það
mun hafa verið eitthvað nálægt
1860. Þá var hæsti aflahlutur
sem féklcst yfir vertíðina 60
fiskar og komst allt niður í 6—
8 fiskar á mann. Og þó hafði
verið ágætis tíð.“
Fuglinn bjargaði.
„Ekki hefir fólkið getað lif-
að árið um kring á sex fiskum?“
„Nei, það var öðru nær. Ef
fólkið hefði ekki bjargast á
fuglinum þessi árin, veit eg ekki
livernig farið hefði. En sann-
leikurinn var sá, að þá veiddist
hér ógrynni fugls. Margfallt á
við það, sem nú er. Eg man t. d.
vel eftir því, að Háin (klettur
norðvestur af kaupstaðnum)
var alhvít af fýl. Þá munu hafa
verpt þar um 300 fýlar á hverju
vori — en siðast þegar eg vissi
verpti þar einn, og ef til vill er
hann hættur núna; eg veit það
ekki.
Fuglaveiðar voru stundaðar
af ofurkappi á sumrin. Fýla-
veiðarnar stóðu yfir í átta daga,
hjá þeim, sem mesta fýlatekju
átti. Oftast var það i margar
tunnur, og það þótti góður bú-
skapur ef fuglinn náði saman,
með öðrum orðum, ef birgðirn-
ar voru ekki þrotnar sumarið
eftir, þegar fuglaveiðar hófust
að nýju. En þá var líka allt
nýtt af fuglinum, meira að segja
hausinn var skafinn og etinn.
Annars voru fýladagarnir tylli-
dagar í lífi okkar strákanna. Það
var venja, að við máttum hirða
þann fugl, sem féll nið-
ur á Eyjuna, undan mönnunum,
sem voru að siga. Það er
i kring um 20. ágúst, sem fýl-
unginn byrjar að komast á flug,
og var þá venjulega drepinn.“
„Voru ekki stundaðar lunda-
veiðar?“
„Jú, einkum var það gert i út-
eyjunum á þeim árum. Þá áttu
allar jarðirnar i Eyjum — en
þær voru 48 — ítök í lundaveiíSi
í úteyjum. Var þá sendur einn
maður frá hverri jörð til lunda-
veiða út í eyjar. Sú útilega varði
venjulega í fimm vikur. Auk
þessa var legið við i úteyjum til
heyskapar, og það gerðu bæði
karlar og konur, en í lundaleg-
um voru eingöngu karlmenn.
Heyskapur var mest stundaður
i Elliðaey og Bjarnarey. Var
heyið hirt inn í hellisskúta sem
þar voru, en þegar annir minnk-
uðu á haustin var heyið sótt á
stórskipum — eins og við köll-
ÞORSTEINN JÓNSSON.
uðum stærstu árabátana okkar
þá.“
„Stundaðir þú fuglaveiðar i
æsku ?“
„Nei, mér var haldið frá þvi
af vissum ástæðum. Þannig var
mál með vexti, að jarðskjálfta-
árið 1896 var bróðir minn, Is-
leifur, til fugla i Heimakletti.
Þegar fyrsti kippurinn kom,
hrundi ógrynni af grjóti úr
björgunum og einn steinn lenti
á bróður mínum svo hann beið
bana af. — Þegar þetta slys vildi
til var eg austur á Austfjörðum
við fiskveiðar. Mér hafði verið
skrifað þetta heimanað, en póst-
samgöngurnar voru nú ekki
betri en það þá, að bréfið náði
mér aldrei fyrir austan, og eg
frétti ekki af þessu fyr en eg
kom upp á bryggju i Eyjum um
miðjan október. En eftir þetta
vildu foreldrar mínir ekki að eg
gengi til fugla — þvi þau kváð-
ust ekki mega missa mig lika,
Bágir verzlunarhættir.
Það var sjórinn sem féll i mitt
hlutskipti. Eg var nú svo sem
ekki neitt hrifinn af því, því að
eg var úr hófi sjóveikur fyrst
framan af •— og hefi reyndar
alla mína ævi fundið til sjóveiki.