Vísir Sunnudagsblað - 28.06.1942, Blaðsíða 3

VlSlR SUNNUÐAGSBLAÐ
3
losnaði og fór. Sumt af ísnum
kom alla leið inn á Botn, hann
tók ekki út aftur og var lengi að
bráðna.“
4.
Lagt á sjóinn.
„Hvað segirðu mér svo af sjó-
mennskunni þinni?“
„Bæði eg og flestir strákar
aðrir byrjuðu sjómennskuna
með því að „ganga með skip-
um“, sem kallað var. Það var að
bera niður að höfninni á næt-
urnar eða morgnana, þegar
skipin voru að leggja frá, ganga
á milli formannanna og biðja þá*
að lofa sér að fljóta með í róð-
urinn. Þessu var misjafnlega
tekið, því formennirnir voru
ekki allir jafn bóngóðir, enda
voru strákarnir ekki allir háir i
loftinu, flestir þetta ellefu, tólf
og þrettán ára, og gersamlega ó-
harðnaðir og lílt hæfir til að
mæta vondum veðrum og mikl-
um sjó. Fengu þeir hehning
þess sem þeir veiddu, en þó
aldrei meira en liásetahlut.
Á þessum árum þekktust liér
ekki aðrar veiðiaðferðir en
liandfæraveiðar, og ekki önnur
skip en árabátar. Það var róið
á stærri bátum yfir vetrárver-
tíðina, heldur en að sumrinu, og
vissi eg dæmi til þess, að 25
manna áhafnir voru á sumum
skipum, eins og t. d. Áróru.
Annars var venja að 14—20
mann áhafnir væru á flestum
skipunum."
J
Aðbúnaður.
„Hvernig var aðbunaðurinn
hjá ykkur?“
„Hjá okkur, sem heima átt-
um í Vestmannaeyjum, og átt-
um þar foreldra eða aðstand-
endur, var aðbúnaður yfirleitt
góður, eftir því sem efni stóðu
til. Reyndar þekktist ekki fvrstu
árin sem eg man eftir, að menn
hefðu mal með sér í róður, og
liefði þó verið ástæða til, því
oft var útivistin bæði löng og
ströng. Seinna var farið að hafaj
flatkökur í nesti.
Aðbúnaður landmanna varj
yfirleitt verri. Þá voru gerð liér
ut um tíu skip árlega af megin-
landinu. Lælur nærri að um
hálft annað hundrað manns hafi
fylgt þessum skipum, og bjuggu
þeir í sjóbúðum. Þessar sjóbúðir
þeirra voru allskonar kumbald-
ar og pakkhúsloft, nær alltaf
gisin og köld, og sum þeirra
verri en verstu hjallar. Þegar eg
hugsa til þeirra nú, undrar mig
að mennirnir skyldu ekki veikj-
ast og drepast, því að í sumum
sjóbúðunum var jafn kalt og
úti. Gætti snjóa og frosta þá
miklu meir en síðasta aldar-
fjórðung. Þá kom aldrei til mála
að hita þessa hjalla upp. 1
Hverri skipshöfn úr landi
fylgdi ein stúlka (á Vestui-landi
voru slíkar stúlkur nefndar
fanggæzlur, en hér í Eyjum bú-
stýrur) áttu þær að þvo og
þurrka plögg manna, baka flat-
kökur handa þeim og sjóða
soðninguna. Til þess arna höfðu
þær hlóðir einhversstaðar í |
lireysi eða húslijalli. Skrínukost
liafði hver einstakur maður með
sér sjálfur, en skrínukostur var
smálki og smjör.
■Ef gengi'Ö er út fyrir sjálfa húsaþyrpingu VestmannaeyjakaupstaÖ-
ar, rekst maður oft og eiiiatt á heilar brei'Öur af netum, sem breidd
Kyndilmessan.
„Hvenær hófst vetrarvertíð-
in?“
„Hún liófst alltaf 2. febrúar,
eða á kyndilmessu. Þá áttu allir
skipverjar að vera komnir að
sínum keip, og skipaði formað-
ur þeim niður í sætin fyrir alla
vertiðina. Rúmin, eða sætin,
þóttu ekki öll jafn góð á skip-
inu. Einna lítilfjörlegust þóttu
andófsrúmin, þvi mönnum þótti
meiri fengur og meiri virðing í
því, að draga fisk en andæfa.
Þeir, sem í barka sátu, voru
bitamenn kallaðir. Voru þeir
ráðgjafar formanns og næstir
honum að virðingu; segir mál-
tækið, „að gott sé að liafa einn
eða annan á bitanum“, en mið-
skipsmenn voru of tast valdir þeir
hraustustu og liprustu, því að
mikið reyndiá, að halda skipun-
um i brimi, og lyfta þeim að
framan, þá upp var sett og
ganga undir möstrunum, þá
sigla átli. Við uppsetninginn
var litil eða engin hætta, þvi
halli var allmikill í hrófunum,
Lýsisdrykkja.
Þessir menn af meginlandinu
höfðu það fyrir fasta venju, að
setja lifur í kagga, er þeir
geymdu, þar sem fiskurinn var
aðgerður. Þegar lifrin tók að
renna, fleyttu þeir jafnóðum ieru til þerris, eða til þess jiS gera við þau.
lýsið og drukku úr skel, sem y^* ~ ------
ávallt stóð hjá kagganum eða
þeir hagnýttu það til heimilis-
þarfa sinna og fluttu það með
sér, en var illa við það, ef einn
eða annar saUp mikið, voru
hengilásar fyrir Iijá sumum,
helzt unglingum, enda var lýsið
verzlunarvara. Við strákarnir
gengum á milli kagganna og
stálumst til að bragða á lýsinu.
Var það misjafnlega gott og
ekki alltaf Iireinlega fná þvi
gengið, enda þótt hlemmur stæði
allajafna yfír hverjum ltagga.
Lýsis var almennt mikið
neytt í þá daga og þarf ekki að
cfa, að það hefir haft mikil á-
hrif á heilbrigði manna, enda
gætti framfara hjá Unglingum,
eftir að hafa þambað lýsi allan
veturinn og stælt afl við árarnar.
Stöku menn hinnar eldri kyn-
slóðar neyta lýsis enn þann dag
í dag, og einn mann þekki eg
hér í Eyjum, á áttræðisaldri,
sem daglega drekkur lýsi. Hann
er hraustur og fjörugur sem
unglingur, og þakkar það lýsinu
mest.“
Þeir tíniar eru
nú horfnir,
þegar aðeins 6
fiskar fengust
í hlut á heilli
vertíð — og
þeir munu
aldrei koma
aftur á meðan
nokkur ma'Öur
stundar fisk-
veiðar i sjón-
um kringum
Vestmannaeyj-
ar. Þar eru
einhver feng-
sælustu fiski-
miÖ í heimi og
útgerÖin er öll
rekin meÖ ný-
tízku sniÖi. Dag eftir dag er fiskjnum mokaÖ í þúsundatali upp á
vörubifreiðar, eða þonum er skipað um borÖ i fiskflutningaskip.
og mjakaðist þvi mjög hægt,
en aftur á móti hlupu skipin oft
mjög liralt niður, og var þá
mest liættan á þeim öftustu,
formanni og bitamönnum, og
svo öllum, ef skipin duttu, sem
oft bar við, ef skipshafnir voru
ósamtaka."
„Réru allir skipverjar i einu,
þegar róið var á miðin eða af
þeim?“
„Skipin voru yfirleitt höfð
það við, að allir mennirnir gætu
róið i einu ef á þurfti að halda,
t. d. i barningi eða fyrir Klett-
inn i vondum veðrum. En undir
eðlilegum kringumstæðum
skiptust mennirnir á að róa, á
að gizka með fimm mínútna
millibili. Þessi stóru róðrarskip
voru ákaflega erfið undir árum,
enda voru árarnar níu álna lang-
ar á áttæringunum, en þau
sigldu hinsvegar skínandi vel.“
!
Lögin,
sem ekki voru brotin.
„Um hvaða leyti sólarhrings-
ins var lagt í róður?“
„Á meðan handfæraveiðarnar
voru stundaðar, var ekki róið
fyrr en það, að komið væri með
birtingu á fiskimiðin. Var það
lilutverk formannsins að vekja
háselana, þá lagl skyldi í róður.
Voru það þá oft konur þeirra
sem fóru upp, stundum um
miðja nótl og gengu liús úr húsi
til að vekja sjómennina. Þegar
þurfti að kalla (vekja) um og
yfir 20 menn, tók það oft langan
tíma, þvi langt var á milli sumra
býlanna, þess vegna voru eigin-
konur og aðrir heimamenn látn-
ir kalla. Þó voru þeir, sem
bjuggu fyrir ofan hraun, sem
kallað er, nær aldrei kall-
aðir þangað, en oftast héldu
þeir til hjá kunningjum