Vísir Sunnudagsblað - 28.06.1942, Blaðsíða 7

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
1
vægðarlaus feigum hausi —
hilmi lét höggum mæta —
herðaklett banaverðan — flein-
ar lands fylkir renndi — fjörn-
ishlíð meginskaði — öflugt
sverð ej'ddi fyrðum, — jöfri
kennt hanaverðan. í þessum
hætti eru tíðast 7 samstöfur í
hverju vísuorði.“ Nútímamenn
mundu segja, að skiptist á tví-
liðir og þríliðir; er slikt al-
siða bæði í fornurn og nýjum
Ijóðum. Dæmi: Kominn er öng-
ull illi — aftur um kaldan sjá
— meinlega márga fylli — mist
hefir Drangejr frá. Og snilling-
ur snjalli — snilld þína
skyldi — lof sælum leyfa —•
ljóðstöfum þjóð — meðan í
æðum — oss viturn fossa —
mæringur dýri — móðurlenzkt
blóð.
En um endurbót Bjarnar á
visu þessari er það að segja, að
hann sjálfur gerir sig sekan um
tvo stóra rímgalla, sem hvor
fyrir sig er þannig vaxinn, að
fullyrða má, að alls enginn, sem
fengizt hefir við að yrkja drótt-
kvætt, allt frá landnámsöld og
til þessa dags, hafi gerzt sekur
um. Hafa þeir þó ekki allir ver-
ið snillingar, sem það hafa
reynt.
1. Það er undantekningarlaus
regla um dróttkvæðan hátt, að
liver ljóðlína hyrji á áherzlu-
atkvæði. En Björn lætur allar
Ijóðlínurnar, átta að tölu, hefj-
ast á áherzlulausu atkvæði.
2. Það er aðalregla, að jafn-
an skiptist á slcotliendingar og
aðalhendingar í dróttkvæðu, svo
að skothending sé í 1., 3., 5. og
7. ljóðlínu, en aðalhending í hin-
um. <Lætr sá er Hákon heitir
— hann rekkir lið bannat). —
Undantekningar eru þó til.
Stundum eru aðalhendingar i
hverri ljóðlínu. Stöku sinnum
eru skothendur í báðum ljóð-
línum vísufjórðungs (út réri
einn á háti Ingjaldur í skinn-
feldi). Til er og, að háttlausa,
sem Snorri nefnir svo, sé í fyrri
Jinu vísu-fjórðungs, en skot-
henda í síðari (lýndi átján öngl-
um Ingjaldr i skinnfeldi).
Þetla mun þó varla finnast i
góðskáldakvæðum. En liitt mun
aldrei koma fyrir, að aðalhend-
ing sé í fyrri ljóðlínu vísufjórð-
ungs, en skothending í síðari.
En þetta kemur fyrir í endur-
hót Bjarnar, að minnsta kosti
einu sinni og mig minnir tvisv-
ar. Hann hefir því reist sér
hurðarás um öxl, sem kallað er.
Þá þótti Birni sálmurinn
„Allt eins og blómstrið eina“
rangt orktur, áð því leyti, að
ljóðlínurnar hefjast þar á á-
herzluatkvæði. Virðist það þó
geta talizt rétt. Fer fullvel á því
að lesa eða syngja:
„Allt eins og blómstrið eina
upp vex á sléttri grund ....“
og engu réttara sé að segja:
„Allt eins og hlómstrið eina
upp vex á slettri grund ....“
Er og til nýlega ortur sálmur,
sem svo hyrjar: „Vinn, þvi að
völt er stundin — vinn þú að
morgni dags“ með áherzlu á
fyrsta atkvæði og síðar tveim
áherzlulausum atkvæðum og
skiptast þar enn á þríliðir og tví-
liðir og fer ágætlega á því, bæði
í lestri og söng. Virðist og söng-
mönnum engin skotaskuld
verða úr því, að ná réttum
framburði á liinum sálminum,
þótt taktstrik í lagi því, sem
notað er, séu ekki i fullu sam-
ræmi við álierzlur þær, sem
þarf að hafa.
Eitthvað var Björn að finna
að sálminum „I dag er glatt í
döprurn hjörtum“, og var það
víst fremur að efni en rími. Vís-
aði hann til endurbótar eftir sig,
sem kom í Tímanum fyrir
nokkrum árum, sem flestir eru
þó víst búnir að gleyma. Man
eg það eitt, að hann hafði í
þeirri endurbót: „I dag er glatt
og hlýtt í hjörtum". Virðist þó
ekki þurfa mjög mikla góð-
girni til þess að geta skilið sálm-
inn á þá leið, að glatt sé í þeim
hjörtum, sem áður voru döpur.
Þá finnst honum og mjög
rangt að segja: „í niðamyrkr-
um nætursvörtum skín náðar
fögur sól.“ Hér er það þó skýrt
sagt, að það sé náðarsólin (and-
leg), sem skíni, en hitt vita all-
ir, að nóg er um myrkur á
jörðu í skammdeginu um jóla-
leytið. Þetta er hliðslætt því, að
sagt er síðar, að friðarengill
standi hjá mönnum er vetrar
geisar stormur striður. Æltu
allir að gela skilið, að ált er við
andstæðurnar milli þess andlega
og jarðneska.
Eg man ekki fleira úr grein-
inni.
Þorsteinn Jakobsson
í Borgarfirði.
Alhugaiemtl,
Grétar frá Fellsmúla ræddi
nýlega, hæði í Sunnudags-Vísi
og i Leshók Mbl., um „ljóð“ í ó-
hundnu máli, erhannsvonefndi,
og mælti með. Finnst mér
furðulegt, að svo skír maður
skuli nefna óhundið mál ljóð;
því eins og nafnið gefur til
kynna á það aðeins við um mál,
Flestir kvikmyndahúsgestir kannast við heimsfrægu
leikkonuna Constance Bennet. Hér sésl hún ásamt manni
sinum, Gilbert Rolaud, sem er einnig leikari og lítilli, ný-
skýrðri dóttur þeirra hjóna, Christina Consuelo Rolaud
að nafni.
sem bundið er þvi formi og þeim
reglum, seni krefjast her til
þess, að það sé hæft til að vera
sungið eða kveðið ((h)ljóð,
kvæði), gagnstætt óbundnu
máli, er lesmál nefnist. En eins
og það er'víst, að margt, sem
ort er í hundnu máli cr enginn
skáldskapur, er það vitanlegt, að
yrkja má skáldlega ekki síður í
lesmáli (lesmálsyrki) en í ljóð-
máli (Ijóðmálsyrki). Það ein-
ungis krefur meiri andlegrar á-
reynzlu, listfengi, snilli, að yrkja
gallalaust Ijóð en lesmál. Furð-
ar mig því að Grétar skuli mæla
með lesmálsyrki fremur ljóð-
málsyrki; finnst það ekki í sam-
ræmi við aiihað, sem frá þeim
manni hefir sézl og hevrzt, þvi:
Eftir }>vi sem áreynzlan er
minni
atgerfinu hrakar hratt;
hér sem víðar mun það satt.
11. júní 1942.
Björn í Grafarholti.
Þessar stúlkur, sem myndin er af, eru fyrstu kvenmennirnir, sem
hafa fengið leyfi til þess að vera í leyniþjónustu Bandarikjanna.
Leyniþjónustan hefir nú starfað í hundrað ár.