Vísir Sunnudagsblað - 02.08.1942, Blaðsíða 7

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
7
Katena Paxinou, sem er leikkona, liafði ekki séð mann sinn,
Alexander Minotis, í tvö löng ár, þegar hann lcom til New York
núá dögunum. Hann hafði sloppið úr fangabúðum Þjóðverja. —
Frúnni varð svo mikið um að sjá mann sinn, að hún hágrét af
gleði.
tíðinda. Fólkið þar varð því að
sitja uppi með mig í heila þrjá
daga í viðbót.
Á föstudaginn fór Þóroddur
með mig í reiðtúr austur á Ax-
arfjarðarheiði. Það var síðasta
lexía mín í þingeyskri þekk-
ingu, því að morguninn eftir fór
eg í áætlunarbíl áleiðis til Akur-
eyrar, þvi að þá hafði eg frétt,
að Esja væri væntanleg þangað
um Iielgina, en myndi snúa þar
við vestur og suður. Iívaddi eg
því fólkið á Brekku, þakkaði
fyrir mig að gömlum og góðum
islenzkum sið, renndi augunum
yfir fjallahringinn fagra í síð-
asta sinn og stakk mér svo í ið-
ur skröltormsins sem skakk-
lijólaðist eftir veginum i vestur-
•átt.
IX.
Augnabliksmyndir
úr Þingeyjarsýslum.
Sunnudagurinn 27. júlí. Það
er snemma morguns. Veður er
bjart og hlýtt. Esja skríður út
spegilsléttan Eyjafjörð. Eg renni
huganum yfir þessa daga, sem
eg dvaldi í Þingeyjarsýslum og
reyni að festa aðalatriðin i
minni.
I fyrsta skipti liafði mér gef-
izt kostur á því að sjá nokkuð
af þessum víðkunna landshluta
með eigin augum og sjá ibúa
hans heima fyrir.
Eg hafði lieyrt mikið lálið af
fegurð sumra staða þar, en svo
endaði það með þvi að eg sá
fegurð nokkurra þeirra dásam-
aða í auglýsingum um bíla-
ferðir og í samhandi við rekstur
sumargistihúsa, og þá misstu
nú þeir staðir allt aðdráttarafl
fyrir mig persónulega. Þingev-
ingum ýmsum hafði eg kynnzt
i Reykjavik og viðar. Þeir voru
upp og niður eins og allir aðrir.
Sumir voru montnir og mikil-
látir, stundum mikluðust þeir
af því sem ekkert var, stundum
af sæmilegum hæfileikum. Eg
hafði líka kvnnzt Þíngeyingum,
sem voru húnir glæsilegum
hæfileikum og miklum mann-
líostum, en hjá þeim bar hvorki
á monti né íramhlevpni. Með
öðrum orðum: Þingeyingar
þeir, sem eg hafði kynnzt utan
Þingeyjarsýslna, voru e. t. v. að
jafnaði nokkuð meiri á lofti en
aðrir, en að öðru leyti öðrum
mönnum líkir.
Eg hafði til þessa talið Þing-
eyinga Þingeyinga, úr hvorri
sýslunni, sem þeir voru. En i
þessari ferð lærði eg m. a., að
þeir líta öðru vísi á, þeir gera
greinarmun. N.-Þingeyingar
sögðu — auðvitað í gamni — að
þingeyska montið væri alll úr
S.-Þingeyingum.
S.-Þingeyingar bentu mér
hinsvegar á þá staðreynd, að
flest skáldin og andans menn-
irnir væru S.-Þingeyingar og
þar væri lika búnaðarmenningin
meiri.
Um fyrra alriðið er eg þeim
sammála, enda eru þeir miklu
mánnfleiri yfirleilt, en um hið
síðára finnst mér orka tvímælis.
Það má auðvitað benda á tölur
eins og þær, að á síðustu tíu ár-
um hafi verið reist 112 vönduð
íbúðarhús úr steinsteypu í S.-
Þingeyjarsýslu, en 51 á sama
tíma í hinni. En þetla er enginn
ínælikvarði. Það er bara eilt,
sem þessar tölur sanna, þær
sanna, að engar tvær sýslur á
landinu jiafa sýnt jafn mikinn
dugnað við að endurbæta híbýli
sin á þessu tímabili og Þingeyj-
arsýslur. Og sannleikurinn er
sá, að maður þarf ekki að ferð-
asl þar lengi um, lil þess að fá
þá hugmynd, að i raun og veru
standi þær flestum eða öllum
öðrum sýslum framar.
Það er enginn efi á þvi, að enn
þann dag í dag, lifir þar einliver
alþýðumenning, sem ekki á sinn
líka annarsstaðar. Hún stendur
víst enn á gömlum merg,
stendur þá og fellur með
hinum, að mestu leyti, sjálf-
menntuðu gáfumönnum, sem
nú taka fast að eldast. Það er að
vísu sú hætta á, að þessir menn
hugsi sem svo: „Eins og við gát-
um aflað okkur andlegs þroska
með bókalestri og heimanámi,
svo geta og aðrir það — og mtln
það affarasælast“. En tímarnir
breytast og þeir breyta mönn-
unum, lifsskilyrðum þeirra, at-
vinnuhátlum og menningar-
fyrirkomulagi.
í Suður-Þingeyjarsýslu er vel
séð fvrir fræðslu unglinga og
húsmæðraefna, því að á Laug-
um er héraðsskóli og hús-
mæðraskóli. Barnafræðslan
virðist þar aftur á móti vera
rekin með hinu gamla farskóla-
fyrirkomulagi langviðast. í því
efni standa N.-Þingeyingar
framar, þvi að bæði í Axarfirði
og í Núpasveit hafa verið reist-
ir myndarlegustu hehnavistar-
skólar.
Eitt af því, sem annars ein-
kennir S.-pingeyingarsýsIu, er
það, hversu margir bæir hafa
kQinið sér upp rafstöð á síðustu
árum. Nú er landslagi þar víða
svo Iiáttað, að ekki er auðvelt til
vatnsvirkjunar, en þá nota þeir
hara vindknúnar stöðvar. Sýnir
þetta, liversu fljótir þeir eru að
taka nýjungum, sem til bóta
liorfa. Annars mun eg nú hér
eflir tala um Þingeyinga i heild
og gera engan sýslumun, það er
hvort sem er engum fært, nema
þeim sjálfum.
Það var alltaf yndislegt veð-
ur, meðan eg dvaldi i þessum
sýslum. Má vel vera að það hafi
nokkur áhrif á þær hugmvndir
sem eg hefi fengið um fólk og
land, en eg segi bara hvað mér
fannst og hvernig það kom mér
fyrir sjónir. Þar sem eg sá fólk
að vinnu, virtist mér vinnulag
þeirra bera vott um mikla verk-
menningu.
Viða eru lönd véltæk og fólk-
ið virðist kunna að notfæra sér
það út í yztu æsar. Byggingar
eru víðast vandaðar og vel sam-
ræmdar umhverfi, sumstaðar
sér maður reisuleg stórbýli,
annarstaðar snotur smábýli. Og
fóllc virðist þar um slóðir hafa
almennari smekk en almennt
gerist fyrir því að hafa þi-ifalegt
og snoturt i kringum hibýli sín.
Þeir Þingeyingar, sem eg
kynntist, revndust mér gest-
risnir og glaðlvndir, örir í skapi
og andlega vakandi, en ekki á-
vallt jafn gjörliugulir. Nú geng
eg þess ekki dulinn að eg kynnt-
ist alltof fáum mönnum og kom
á alltof fáa bæi, til þess að at-
hugasemdir iriinar liafi nokkurt
gildi sem áreiðanleg lýsing á
heildinni. Þetta, sem eg hef riss-
að niður, ber að skoða sem
augnabliksiíiyndir — annað
ekki.
Eg fór austur í Þingeyjarsýsl-
ur til að sjá eittlivað nýtt og
fallegt, og eg sá það. Það er al-
kunnugt, Iiversu fólki hættir til
að verða áslfangið i sumarleyf-
um. Og það er vel skiljanlegt,
því að þá varpa menn af sér oki
hversdagsleikans og „stilla sig
inn á“ bvlgjulengd hrifning-
anna. Nú, og livi skyldi maður
ekki geta orðið ástfanginn sem
snöggvast í landslagi og íbúum
heilla byggðarlaga, alveg eins
og' í einhverri sérstakri „heima-
sætu í djúpum dal, droltning
allra kvenna?"
Eg hef liklega orðið „skotinn“
i Þingeyjarsýslum, og liklega
verður það skammlíft eins og öll
önnur „skot“, þess vegna er
bezl að njóla þess, meðan það
endist. — — —
Klukknahljómur hevrist neð-
an úr skipinu. Það er- hringt til
morgunverðar.
Farðu vel! Eg sé þig síðar, þú
sumarfagra Norðurland. — —
H I T T 0 G 1» E T T A.
Einn af yngstu „veterönum“
í her Bandaríkjanna er Jinimy
Gonzales, 18 ára gamall, sem var
vélbyssuskytta í lier Madrid-
stjórnarinnar í borgarastyrjöld-
inni, 14 ára gamall. Hann barð-
ist hjá Madrid, Valencia, Guad-
alajara og Teruel, en þegar
Franco var sigraður var hann
settur í fangelsi. En Jimmy var
fæddur í Uniontown í Pennsyl-
vania-fylki í Bandaríkjunum, og
þessvegna tókst Bandaríkja-
stjórn að fá hann látinn lausan.
Faðir Jimmys, Sindulfo, sat þá
enn í fangelsi í Madrid.
•
Flugvélaframleiðsla er orðin
svo mikil í Suður-Kaliforniu, að
í Los Angeles-héraði starfar nú
fjórði hver maður að flugvéla-
framleiðslu.
•
Kolaframleiðslan í Kanada
nam 5.191.694 smál. á fyrsta
fjórðungi þessa árs, en á sama
tíma í fyrra nam hún 4.826.332
smál.