Vísir Sunnudagsblað - 16.08.1942, Síða 1

1942
Sunnudaginn 16. ágdst
26. blaö
QubiÓK Jónsson;
ÆSKUMINNINGAR
Bærinn, sem var æskuheimili
mitt, Hjallar i Þorskafirði, er á
vesturströnd Þorskafjarðar og
stendur á fögrum, stað mót há-
suðri og er þarna einkar lilýtt,
er sólar nýtur og hægviðri er.
Dregur bærinn nafn af hlíðar-
bekk þeim, er hann stendur á
upp frá ströndinni, og sér þaðan
vítt um fjörðinn. Nokkuð er
næðingssamt þarna í norðanátt
heima við bæinn, en skjólasamt
með ánni vestan við hann, skóg-
arkjarr og berjaland gott, og
þótti okkur börnunum gott á
sumrin að skreppa þangað á
milli rifjinga, eða i dagverðar-
tímanum, ef ekki var þá því
annríkara, sem oft vildi nú
verða, ef þurrkur var. En það
var svo svalandi, að fá sér berja-
lúku í sólvörmum armi fjalls-
ins, og i brekkunúm þarna og
umhvei’fi öllu á eg ótal ljúfar
minningar frá æsku og fullorð-
insárum mínum, sem eigi munu
fyrnast allt að leiðarlokum.
Húsaskipun var þannig, að
baðstofan stóð næst hlíðinni og
sneri göflum til norðurs og suð-
vesturs. Var hún af torfi ger,
portbyggð og voru gluggar á
súðinni yfir hverju rúmi gegnt
suðri, og einn, sem vissi til fjalls.
Allt voru þetta tveggja rúðu
gluggar. Baðstofan var 12 álna
löng, lielmingur undir skarsúð,
en hinn endinn með langbönd-
um og álagðri reisifjöl, sem kall-
að var. Niðri voru tveir vænir
gluggar 6 rúðu og víðar glugga-
tóftir. Var stofa þiljuð í vest-
urenda, en í hinum stóð vef-
slóllinn og vef jaráhöld. Við suð-
urhlið baðstofuhússins komu
svo fjögur hús með þilstöfnum
fram á hlaðið, en þau voru eld-
hús, bæjardyr, búr og skemma
allmikil. Þegar eg man fyrst eft-
ir mér, voru öll þilin gulmáluð
með hvitum vindfekeiðum og
gluggum. Næst bæjarhúsinu var
svo kúahlaðan, fjósið og svo
þerrihjallur. Dyr fjóssins vissu
til fjalls, bak við bæinn. Hjall-
urinn var notaður fyrir þvott
og reiðver allskonar.
Fjárhúsum var, sem, þá var
um tveim saman. Mun það hafa
títt, dreift um allt túnið, stund-
verið gert í þeim tilgangi, að
betur þótti ræktast í kringum.
þau, við fénaðarumferð að og
frá húsi, en ella. Og svo var auð-
veldara að koma áburði á völl-
inn með þeim frumstæðu tækj-
um, sem menn höfðu þá yfir
að ráða, svo sem kláfum á haust-
in, en sleðum á vetrum.
Hlöður voru við hvert fjáriius
þannig, að eigi þótti vel lieyjað,
ef aðeins heyjaðist í þær. Ef
birgt ætti að vera, þurftu að vera
aukaliey við þær sumar, og var
það oflast, nema í grasleysisár-
um. En þá var lika voðinn vís,
ef eitthvað bar útaf um vetrar-
far.
Eg er fæddur á Hjöllum 8.
febr. 1870. Foreldrar: Jón Finns-
son, á Sveinungseyri, Arasonar,
en bróðir Finns var Jón Arason
i Djúpadal. Móðir mín var Sig-
ríður Jónsdóttir, bónda á Galt-
ará, Guðnasonar. Byrjuðu þau
að búa á Sveinungseyri á móti
afa mínum, en fluttu brátt að
Hjöllum og bjuggu þar allan
sinn búskap. Var eg næst yngsta
barnið af níu, sem á legg kom-
ust..
Það fyi'sta, sem eg man til
mín, liefi líklega verið á öðru
ári, var að eg svaf hjá vinnu-
konu, sem hét Kristjana. Vildi
hún svæfa mig aftur, en eg þá
ekki viðlátinn að gera það, því
hún lét mig vita, að Grýla kæmi
og tæki mig, ef ég léti á mér
kræla. Þetta hreif þó ekki mik-
ið, því eg hafði víst ekki neina
hugmynd um hver Grýla var,
og það eitt man eg glöggt, að eg
var elcki hið minnsta hræddur
við þessa hótun. En eg man
eftir því, að glugginn yfir rúm-
ppdx 60 áhjjum,.
inu var loðhélaður, svo þetta
hefir verið um, vetur.
Annað skifti var eg að róla úti
á bæjarhólnum að sumarlagi, og
sólin að koma upp yfir fjalls-
brúnina austan við fjörðinn.
Greip mig þá mikil löngun
til að komast þangað yfir um,
því þarna á fjallsegginni hlyti
þó að mega ná til sólarinnar, og
þreifa á henni með hendinni,
áður en hún losnaði alveg við
brúnina. Þetta var fyrsta út-
þráin mín, og liafa þær aldrei
við mig skilið síðan, og ekki sú
einasta, sem aldrei var fullnægt.
Sennilega hefi eg verið á fjórða
ái’inu eða svo, er við yngstu
bræðurnir áttum að hafa ofan
af fyrir okkur inni við um sum-
arið, þvi hvassviðri var úti og
þurrkur, en það sem við tókum
þá fyrir, var að byggja hús úr
kistlum, og kössum, og reftum
svo yfir með rúmfjölunum, og
geklc svo lengi dags, að ýmist
var rifið eða byggt upp aftur,
og þá með öðru sniði, og mátti
segja um það, að snemma beyg-
ist królcurinn til þess sem verða
vill, því ávalt hafa húsbyggingar
átt vel við mig, þó lífsstarf mitt
yrði annað.
Um kveldið kl. 6 lcom mamma
heim til búverkanna, sem kallað
var. En þau voru fyrst og fremst
fólgin í því, að koma í mat mál-
nytu þeirri, sem til féll kvöld
og morgun allt sumarið, og var
það ekkert smáræðisverk á stóru
búi. Mjólkin var sett í trogum,
þ. e. látin standa í þeim 2 eða 3
dægur. Settist þá rjómdnn ofan
á, ef ekki var því kaldara, eins
og á veturna. En væri hins veg-
ar heitt í veðri mátti gjalda var-
hug við að mjólkin súrnaði ekki.
Kæmi það fyrir, var það kennt
vöntun á þrifnaði og hirðingu
troganna.
Rjóminn var skilinn frá, sem
nú verður sagt: Matseljan tók
trogið af hillunni, sinni hendi
undir livora hlið, lyfti því á lær
sér og beygði sig lítið eitt, um
leið og hún færði vinstri hönd
fram á horn trogsins og studdi
það þannig, um leið og hún færði
hægri hendi fram á hitt hornið
og lagði handarjarðarinn yfir
trogshornið, yfir hlið og gafl,
og ýtti þannig rjómaskáninni ör-
lítið upp, og lét undanrennuna
þannig renna undir liandarjaðar-
inn ofan í fötuna, í mjórri bunu,
unz eftir sat rjómaskánin í
trogshorninu, og gat hún oft ver-
ið ærið þykk, einkum á sauða-
mjólk, fyrst eftir fráfærurnar,
þar sem gott var undir bú, þ. e.
kjarngott sauðland. Á Hjöllum
er kjarngott beitarland. Þó
mundi það ýkjur, ef eg segði að
rjómaskánin myndi hafa borið
uppi skeifu með nöglum, án
þess að sökkva, eins og eg hef
heyrt lengst til jafnað um smjör-
kostinn, og er sennilega ýkjur
einar. En hitt man eg, að eg
gerði stundum til prófs, ef mér
sýndist þykkt á trogi, að bregða
flötum lófa á rjómatrogið, og
ekkert toldi við lófann. Svo þétt-
ar voru smjörkúlurnar.
Sauðland var ágætt á dalnum
frammi, skógarkjarr, kvistur,
lyng allskonar, og blómstóð i
brekkum og dældum hið neðra,
en brok, beitikvistur og viðir hið
efra í brúnum og á fjallinu, þar
sem búsmali var hafður á nótt-
um, upp með Kálfá (nú Hjalla-
á). -
Þegar þess er gætt, að á búi
var um 90 ásauðar, þegar flest
var, og þá til uppjafnaðar mörk