Vísir Sunnudagsblað - 23.08.1942, Blaðsíða 5

VfSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
GÍSLI H. ERLENDSSON:
Þegar draumarnir
rætast ekki.
„Lið þú, blessaði tími.“
Það er Ófeigur Ófeigsson á
Kletti, sem mælir þetta fyrir
munni sér. Hann liggur upp við,
herðadýnu i rúmi sínu, og liorf-
ir djúpum augum á sólskinið á
veggnum gegnt rúminu.
Það er sumar, og fólkið úti
við heyvinnu. Hann er einn og
hugsar um löngu liðinn tíma.
Það er langt siðan að hanr.
lagði af stað út í heiminn, þó
að hann sé ekki kominn lengra.
Hann var átján ára þá, hneigð-
ur fyrir hækur og skáldskap, og
láta liest Ara í réttina, sagði Ari:
— Hveínig er það með kvæð-
ið góða um kvenþjóðina, nú
vonast eg til að fá að heyra það
alll hjá þér.
— .Ta, sannast að segja, Ari
minn, þá hætti eg nú við það
kvæði, svaraði Óttar.
— Er það virkilega sem mér
sýndist, að þú sért hættur að
vera kvenliatari j)g meinlæta-
máður?
— Meinlætamaður ætlaði eg
aklrei að verða, en sjáðu nú til,
Ari, ekki eiga allar stúlkur sök
á því, þótt ein hregðist, og mörg
eru þau skáld, sem hafa sungið
kvenþjóðinni lof í ijóðum sin-
um, svo að þeir hafa þó fundið
eitthvað gotl í fari kvennanna.
Við megum ekki dæma heildina
eftir e’instaklingnum, að öllu
leyti, en Iiinsvegar-á maður að
liafa vit til að velja og liafna
og fara að öllu varlega.
— Já, svo að skil-ja, Óttar
minn, þú Iiefir verið að gera til-
raun með það, þegar eg ónáðafji
])ig áðan, hve notalegt það væri,
að halla sér að þessari nýju
hérna og ....
Ari féklc ekki að tala út, þvi
að Óttar greþ) framm í fyrir
honum og sagði:
— Eg skal segja þér, Ari, að
nú er eg húinn að yrkja nýtt
kvæði og i því speglast viðhorf
mitt til kvenþjóðarinnar, og ætla
eg að láta þig heyra siðasta er-
indið:
Eg sækist með varúð
eftir vinsemd þeirra,
því ráðsettur halur
vill vandræðum skirra.
Eg' elska liinar breysku
Evudætur.
• Eina um daga,
aðra um nætur.
hafði þegar ort töluvert, þar á
meðal rimur af Gretti Ásmunds-
syni. Konan, sem hann ólzt upp
hjá, sagði honum, að hann
skyldi læra prentiðn, svo að
hann gæti prentað rímurnar
sjálfur. Hún sagði, að þær væra
svo Iélegar, að enginn myndi
fást til að prenta þær fyrir hann.
Honum fannst þetta stórfeng-
leg hugsun.
Hann lagði af stað til borgar-
innar með þá ákvörðun, að læra
að prenta bækur. Hann hugsaði
mikið um þessa list, sem hann
ætlaði að gera að lífsstarfi sínu.
Hann sá stafina, hin litillátu
tákn hugsananna, geisast í stór-
um fylkingum yfir pappírinn.
Eða ef til vill tæki maður bara
einn og einn staf og raðaði þeim
þannig niður. Hann vissi það
elcki.
Hann fór með skipi til horg-
arinnar, klæddur móbrúnum
fötum, sem liann hafði keypt i
kaupfélaginu, þegar hann var
sextán ára. Þau voru enn þá
við vöxt, þó að hann hefði
stækkað mikið. Hann reyndi að
helgja sig út til þess að fylla
út i jakkann, en það var ekki
nóg; fötin héngu utan á hon-
um eins og staur, því að hann
var grannvaxinn.
Ferðin gekk vel. Það var með-
vindur; hann man það svo
gjörla, því að hann stóð lengst
af aftur á þilfari og glevpti
storminn. Honum þótti öldurn-
ar aðsópsmiklar og hafið hrika-
legt. Hann var kaldur og svang-
ur, og minnkaði sífellt, þegar
hann har sig saman við um-
hverfið: Stórt og veglegt skip;
velbúið og mettað fólk, og haf-
ið ógnþrungið og tignarleg't. En
hann atlivarfslaus, svangur og
framandi farþegi, klæddur
skjóllausum fatatuskum, sem
voru of stór honum. Samt var
eitthvað i honum sjálfum, sem
lét sér fátt um finnast, var eins
og utan við kringumstæðurnar,
og það var eins og hann klofn-
aði i tvennt, og annar helming-
urinn tók að hæða hinn: Hvað
crt þú að flækjast bullukollur,
skítugur og allslaus? Hvaða er-
indi átt þú til borgarinnar, fé-
laus og fatalaus? Þykistu ætla
að fara að læra prentiðn; hver
helduru að líli við þér til slíkra
hluta, horgemlingur? Því ert þú
að gapa út í vindinn, snáfaðu
inn lil þjónanna og fáðu þér
hrauðsneið; komdu þér inn til
fólksins, hallinkjammi!
Hann fór niður á þriðja far-
rými og keypti sér brauð og te.
Honum fannst mikið um
dýrðir í horginni. Hann var
hrifinn af öllu, sem hann sá.
Mesta lolningu vakti þó hús eitt
mikið við aðalgötuna. Einhver
sagði honum, að það væri bóka-
safn. Drottinn minn dýri, hvi-
líkt musteri! Og hvílikir fjár-
sjóðir voru ekki geymdir þarna.
Stærstuandar mannkynsins áttu
heima þarna; þeir riktu þarna
og drottnuðu, samtímis því að
þeir lutu gestunum í þjónandi
auðmýkt.
Ðag nokkurn fór hann að
skoða safnið. Húsið var umlukt
háum múrvegg. Hann opnaði
hliðið varlega. Nokkur skref,
og hann stóð við aðaldyrnar.
Þvílíkur snerill, fagurskyggður
og mjúkur viðkomu. En sá for-
salur! Honuni kom í liug lier-
bergið, sem hann leigði, og hann
fylltist lítilleik. Hann þurrkaði
vendilega af fótum sér, því
þarna hlöstu við marmara-
tröppur. Hann fór hægt og stað-
næmdist við liurð með gull-
skilti, sem á var letrað: Lestrar-
salur. Þrisvar sinnum snart
liann hurðina til þess að láta
vita af sér. Dyrnar opnuðust.
Geysilegur salur er þetta, hugs-
aði hann. Sköllóttur öldungur
yrti á hann: Hvað er þér á
höndum? Er þetta ekki lestr-
arsalur hókasafnsins, spyr hann
i einlægni. Jú, en farðu úr káp-
unni. Dyrnar lokast, og hann
stendur lengi i sömu sporurn,
og. íhugar ástandið. Líklega á
hann ekkert erindi þarna inn.
Viðmót mannsins verkaði á
hann eins og löðrungur. Hann
langaði ekkert inn lengur; og
ráfaði út. Glorian, sem tilhlökk-
un hans hafði vafið um þetta
hús, hjaðnaði eins og sápubóla.
Hann leit við og sá ekkí lengur
musterið, hara gráan steinkast-
ala. Hann rölti heim fullur
gremju af viðnámsleysi, ásamt
nýrri undrun yfir sjálfum sér,
manninum, hinnum viðkvæma
leir guðs, sem svo margir eiga
þált i að móta, og jafnvel húsin
selja mark sitt á.
Hann hafði tekið á leigu ]>ak-
herhergi i gömlu timburhúsi í
austurhluta borgarinnar. Gólf-
plássið var hér um bil tvisvar
sinnum þrír metrar. Rúmmálið
var þó ekki samsvarandi, því
súðin náði frá gólfi til lofts og
sneið þannig verulegan hluta af
rúminu. Það lá nærri að þessi
kytra reyndist of lítil fyrir far-
angur lians, sem var legubekk-
ur og lítið körfuhorð, ásamt fer-
köntuðum stól, sængurfatnaði
og öðrum spjörum, item hóka-
kofforti og dálitlu af lausum
hókum og skrifpappír. Samt
hafði honum tekizt að koma
þessu þannig fyrir, að auðséð
var hverjum heilvita manni, að
hér var íhúð en ekki geymsla.
Og þarna átti liann heima. Og
þegar hann kom heim úr hóka-
safnsleiðangrinum, tók þessi
fátæklega vistarvera þátt í kjör-
um lians. Hann varð öruggari.
Eftir mánaðardvöl í borg-
inni var liann ráðinn prent-
nemi í stórri prentsmiðju.
Dyravörðurinn í bókasafninu
fræga hafði heimsótt liann eitt
kvöld, og spurt liann spjörun-
um úr. Hann sagði honum á-
form sitt, og gamli maðurinn
greiddi götu hans; hann reynd-
ist vera gamall prentari. Sjálf-
ur þurfti liann ekki að leggju
annað til en áhugann á starf-
inu; og liann var fyrir hendi.
Hann sá ævistarfið fyrir sér í
heillaridi nálægð, og hlakkaði
mikið til. Mikið þótti honum
vænt um vin sinn, dyravörðinn,
og alla menn, og allt, sem liann
sá. Honum þólti svo vænt um
lífið, að það var engu líkara en
að Iiann svifi í loflinu af ein-
skærum fögnuði. Blessuð kon-
an, sem átli upptökin að þessu
ævintýri. Þegar hann væri far-
inn að .vinna sér inn peninga,
ætlaði hann að gleðja hana, svo
sem honum væri unnt.
Ilann átti að mæta á tiltekn-
um degi í prentsmiðjunni.
Hann mætti aldrei.
Á leiðinni til þessa langþráða
staðar varð hann undir híl og
slasaðist.
Hér kemur eyða í endurminn-
ingarnar —
Hann man lítið frá veru sinni
á sjúkrahúsinu. Hann var lam-
aður, varð að liggja og gat ekki
Iireyft sig, en heilinn var ó-
skemmdur og liann gat liugsað.
Honum leið illa. Allt var orð-
ið hreytt, jafnvel dagarnir, sem
Iiann liafði alltaf elskað, þessir
hlikandi sólhvítu knerrir, sem
sigldu svo ljúflega frá einni ei-
lifðinni yfir í aðra; jafnvel þeir
voru orðnir að svörtum, ömur-
legum nökkvum, sem mjökuð-
ust um auðnarsæ tilgangsleys-
isins, hlaðnir af þjáningu.
Gátuirnar varðandi lifið og
sjálían hann réðust á skilning
iians, og þurrkuðu liann út.
Hann skildi ekkert. Öfundin og
rnannfyrirlitningin tóku að