Vísir Sunnudagsblað - 06.09.1942, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
Eggert Ntefánsson:
■ 1)1 ii i ll II.
Allt fer út í bláinn! Lífið
sjálft, sólkerfi og stjörnur, jörð-
in er sama lögmáli undirorpin,
og þó er eitthvað bak við allt,
sem beldur í hemilinn, og læt-
ur dæmið ganga upp þannig, að
takmörkuð lögskipun hverrar
tegundar, sólkerfa, stjarna,
jarða og íbúa þeirra, ganga sína
rás, án stórra árekstra, skoðað
frá bærri sjónarhól, þar til kem-
ur að manneskjunum, sem enn-
þá engjasl og kveljast undan
bitinu slöngunnar frægu frá
Eden, og þó langt sé síðan,
hriktir og' titraf mannkynið af
eitrinu, sem enn er í æðum þess,
eins og Loki í gljúfri sínu. En
þrátt fyrir þetta finnur lítill
fugl, er fer óravegu yfir lönd og
höf litla sprungu í litlum dal,
þegar vorið kemur, og lögmálið
færir hann aftur að fornum
slóðum, og hann leggur þar egg
sin og nýtt líf og nýir fuglar
halda áfram og lilýða skipun
lögmáls þessa. Já, sælir eru far-
fuglar, er fara út í bláinn að
uppfylla köllun sína, sem, ligg-
ur geymd í leyndardómi eðlis
þeirra, og sælar eru manneskj-
urnar, er bafa eðli farfuglsins,
og þegar vorið kemur, fara út í
bláinn, móti vorinu og hafa
stefnumót við það, uppi á fjöll-
um eða í dölum eða við firði
og á eyjum þessa töfralands
okkar.
Lord Dufferin segir í bréfum
frá háum breiddargráðum, að^
„blærinn í litum yfir fslandi sé
liinn fegursti, er hann liafi séð“
og þessi ágætismaður hefir séð
niargt. Sem sendihen-a Breta i
Pai’ís sá hann hinn djúpa og
sagnai’íka himinn Pai’ísarboi'g-
ar, og sem vice-konungur Ind-
lands liinn skrautlega himinn
indverskra guða — og sem
landstjói’i Kanada liinn víðátFu-
mikla himinn þessa volduga
landflæmis; svo við getum.trú-
að lians dómi og glatt okkur
yfir því. Þar að auki var hann
snilldar rilhöfundur, og skrifaði
einhverja hina beztu bók um
ísland, sem eg hef lesið, — og
reyndist íslendingum hinn bezti
di’engur, er hann var landstjóri
i Kanada. Mín skoðun ei’, að ein-
ungis hámenntaðír útlendingar,
helzt með listamannseðli, fái ís-
land til að opnast eins og „se-
sam“ - og geti þá lesið i hjarta
þess, og að slúðursagna-bækur
fyrr og nú um ísland sé aug-
lýsing um mermtunarstig ferða-.
langsins sjálfs, og eigi ekki að
ergja íslendinga, ekki einu sinni
eitt augnablik.
Til stefnumóts við vorið liafa
íslendingar núna flugvélar, skip,
mótorbáta, bila og seinast og
ekki sízt hesta, seglbáta og fæt-
urnar, og við skulum nota okk-
ur af því. Eg vel mér vestur-
leið. Eftir nokkra tima er eg
og vinur minn kominn upp á
bæinn við dalsmynnið, þar sem
hann var smali fyrir 40 árum,
og strax og á bæinn er komið
fer hann í hliðina þar sem hann
sat yfir barn, og eg geng niður
að ánni og horfi á hann, þar
sem hann situr eins og smalinn,
hátt í hlíðinni svo sjáist til allra
lxliða, og árin þurrlcast út, fjöru-
tíu árin með þunga sínum og
reynslu — og það gat verið í
gær en eklci fyrir fjörutíu ár-
um, sem hann fór liéðan.
Til þess að vera sannur ís-
lenzkur listamaður held eg, að
nauðsynlegt sé að hafa ein-
hverntíma verið smali. Eg held,
að auður sá, er við köllum and-
leg vei’ðmæti Isleiidinga, liafi
á einhvern ált safnazt fyrir hjá
smalanum, er liann einn hefir
verið sendur á fjöll og inn í dali
og hlíðar þessa fagra lands, og
áhrif þess svo skapað liina ó-
ljósu þrá, er dregur mann
seinna upp á hátinda mannlegr-
ar snilldar, sem þó aldrei næst,
nema varðveizts hafi augu
barnsins, og hugur unglingsins.
En livað um það; allir okkai’
stærsttx listamenn liafa sungið
smalanum lof og verið hans vin-
ir. —
Hvað ber svo ekki fyrir augu
vor, er við sitjum á góðgengum
hesti, sem töltir létt og liðugt
eftir eldgömlum slóðurn, og ber
liann til leyndardómsfullra upp-
sprettu eins og Rauðamels-öl-
keldu, þar sem í þúsundir aldu.
þetta töfravatn vellur fram,
kalt og gerandi, og svalatv lík-
ama og jafnvel sál vorri og læí-
ur mann skilja hvað er fyrir
andann að vaskast „hvítur sem
snjór“ og frískir menn og létt-
fættir hestar dansa yfir grund-
irnar frá einni aðdáun til ann-
arrar? Að stíga af baki og fara i
bíl er þá að taka niður fyrir
sig, en það hefir þami kost, að
efth’ stutta sfund er maður
kominn upp í háan turn við
Breiðafjörð, lítandi yfír grænar
eyjar, hrikaleg fjöll og inn á
leyndardómsfulla firði, sem
liggja þláir og djúpir inn á milli
fjallanna og seiða liugann til sín.
Og svo litla húsið, sem stend-
ur Iiærra en öll önnur hús og
liefir heillað huga minn, bóka-
safnið með þúsundum, binda af
bókum á öllum málum, og sem
eg efasl um að nokkur staður á
jörðinni með 700 ibúa liafi upp
á að bjóða. Stykkisbólm.ur get-
ur verið stoltur af sínu bóka-
safni, og vona eg að þeir láti
það alltaf vera á sinni hæstu
liæð, eins og nú, og gnæfa yfir
bæinn. Eg klifra upp hæðina,
og vinur minn opnar bókasafn-
ið: allar hyllur fullar. Til vinstri
við innganginn liangir mynd af
Paul Heyse, Miinchenarskáld-
inu, sem skrifar svo góðar sög-
ur frá Ítalíu, og eins og gömul
mynd af Heine. Maður gæti
dvalið jxarna lengi — lengi, en
lífið úti kallar. Eg opna bara
eina bók og les: „Womit kenn-
zeiclinet sicli jede literarische
decadence dam.it, dass das Leben
nicht mehr im ganz'en wohnt“
— eitt augnablik staldra eg við
þetta, og það passar einnig liér,
að hnignun bókmenntanna er
viss, ef vér lifum ekki í nútið
heilu lífi samtíðarinnar, en
drukknum í orðum.
En úti bíður skipið, er færir
mig lengra út í bláinn. Eg veit
máske livert eg ætla, eins og
fuglinn, en svo margt laðar og
töfrar, að kannske næ eg aldrei
fram. Skipið ber mig inn á
mai’ga firði; þar eru fjallshlíð-
ax’, sem lita út eins og framhlið
hruninna slota. Rómverskir
bogagluggar, gotneskai’ liurðir,
bjóða manni inn til sin, og hug-
ur minn er alltaf „hálfur inni i
hamarinn dreginn“. En eg fer
framhjá, og þá veit eg, að eg
næ fram.
En áður en eg skil við þelta
allt, vil eg' minnast á aðalsmerki
íslenzku þjóðarinnar, sem
finnst á liæstu sem lægstu stöð-
um. Það er hin aldagamla ís-
lenzka gestrisni. Með bókmennt-
úiii okkar er jiað sá mesti votl-
ur um menningarstig hinnar
íslenzku þjóðar, hve hátt sú lis(
hefir verið æfð hér á landi. Hún
er hjá ríkum sem snauðum,
liggur í viðmóti manna og
framkomu við aðkomúmann og
nær til allra. Þarna lifir demo-
kratí Islands, ennþá óbreytt
meðal fólksins. I bæjiun, i jxorp-
um, i sveitum, til sjávar, allir
kunna þessa list til fullnustu. A
minnstu sveitabæjum er til
gestrisni, seni roinnir á gestrisni
EGGERT STEFÁNSSON
i slotum Rómaborgar og liöll-
um Englands, þó býlin séu
smærri. -— Ennþá fylgir bónd-
inn gestunum út fyrir tún sitt,
og veitir sér tómstund til að
láta sækja reiðhest sinn, og ríð-
ur með honum úr hlaði og langt
á leið, j>ar til liann nær öruggur
til áfangastaðar síns. Og ennþá
í sveitum er liið lifandi orð
manns og manns á milli hin
bezta skemmtun að spyrja „hver
er maðurinn?“ og aðrar fréttir,
þrátt fyrir útvarp! — Já, ennþá
skilst í sveitum, „að maður er
manns gaman“. — Svo fari
maður út í bláinn, kemur mað-
ur alltaf fram. Því ennþá lifir
hið eiginlega ísland. Alstaðar
eru töfrar landsins, og alstaðar
lifir hjarla þjóðarinnar í gest-
risni sinni, hinu íslenzka demo-
krati. —■
En nú kemur mótorbátur
með m.iklum skellum, sem tek-
ur mig út á fjörðinn, þar sem
Paradisar-eyjan liggur. Maðui’-
inn við stýrið segir: „Eftir tvo
tíma“ — og j>á hef eg náð fram,
eftir lögmáli fai’fuglsins, er yf-
ii’stigur tíma og rúm.
Byrjaö var aö bora fyrsta olíu-
brunninn í Bandarikjunum j>ann
27. ágúst áriö 1859. Hann var hjá
borginni Titusville í Pennsylvania-
fylki.
★ ★
Hreindýrum fer nú óðum fækk-
andi í Alaska, samkvæmt skýrslu
nefndar þeirrar, er fer með þau
mál. Af 84.000 dýrum, sem ríkiö
keypti af einstaklingum fyrir
fveim árum eru nú aöeins 50.000
híandi. Allur hreindýrastofn
landsins er áætlaður 205.000 dýr,
en var fvrir nokkurum árum tal-
inn nenta 641.000 dýrum. Úlfar
drepa mikið af hreindýiAnn, svo
og hafa þau fallið í hrönnum
vegna þess hve vetur hafa verið
haröir að undapförnu.