Vísir Sunnudagsblað - 20.09.1942, Page 1
1942
Sunnudaginn 20. september
31. blad
Tilraunastöðin á
Sámsstöðum,
Hlerkllegrar þáttnr I íislenzknm
landbúnadl.
í haust eru tuttugu ár liðin frá því
að Klemenz Kristjánsson tilrauna-
stjóri á Sámsstöðum uppskar fyrsta
fullræktaða kornið sitt í Aldamóta-
garðinum hér í Reykjavík. — En
tuttugu ára tilraunir með kornrækt
og reynsla í þeim efnum sannar að
á íslandi er hægt að rækta bæði
hafra og bygg, þannig að það nái
fullum þroska. Munu tilraunir
Klemenzar vafalaust verða til þess
að skapa nýjan þátt í landbúnaði
íslendingá, er fram líða stundir.
EG þekki enga sveit, þar sem
náttúrufegurð og búsæld
samtvinnast i jafn ríkum mæli
og í Fljótshlíðinni. Hún blasir
við sólu og liggur vel i vari fyrir
næðingum norðanáttarinnar.
Tún og engjar eru þar grasgefn-
ari en víðast hvar annarsstaðar
á landinu og yfirleitt liggja þau
vel við ræktun. En gegnt þess-
ari frjósömu byggð rís hátt og
frítt jökulhvel, með auðum
undirfjöllum og bröttum hlíð-
um. Það er Eyjafjallajökull,
Hann myndar andstæðu við hina
frjósömu byggð, en liinsvegar
eykur liann á svip liennar og
fegurð. Hið sama má segja um
Þríhyrning, Tindafjallajökul,
Goðalandsjökul og Þórsmörk,
sem mynda, ásamt Eyjafjalla-
jökli, einskonar umgjörð utan
um Fljótshlíðina.
Til þessarar sveitar voru þau
orð töluð, sem Islendingar hafa
öldum saman vitnað til og dáð,
þegar talið hefir borizt að ætt-
jarðarást eða heimfýsi eða fói’n-
arlund einstakra manna, því
það var vegna þessarar hlíðar,
sem Gunnar á Hlíðarenda „vildi
heldur biða liel, en horfinn vera
fósturjarðar ströndum“. Orð
Gunnars, er liann leit Hlíðina
og sneri aftur, hafa ef til vill
greypt sig svo fast inn í hugi
og hjörtu þjóðarinnar vegna
þess, að örlög einnar glæstustu
iætjju fslendingasagnanna erú
bundin við þau. Þessi fáu orð,
sem Gunnar talaði á hinu ör-
lagarika augnabliki, urðu undir-
rót átakanlegs harmleiks, sem'
hinsvegar varð tilefni til eins
snilldarlegasta ritverks, sem ís-
lenzkar bókmenntir eiga. Það
þarf þvi engan að undra, þótt
næstum hvert mannsbarn á
landinu kannist við orð Gunn-
ars: „Fögur er hlíðin“, sem
jafnhliða því, að vera undan-
fari mikilla tiðinda, er ein inni-
legasta og dýpsta ástarjátning,
sem nokkur maður hefir nokk-
uru sinni mælt til íslenzks
lands.
EN jafnvel þótt þessi orð
liefðu aldrei verið sögð,
Gunnar eltki snúið aftur og
engin harmsaga myndazt í
Fljótshlíð, þá þurfti ekki neinn
Gunnar til að opna augu manns
fyrir fegurð þessarar sveitar.
Til þess þurfti heldur hvorki
Bjarna Thorarensen né Þorstein
Erlingsson, því að Fljótshlíðin
þarf engan boðbera, engan spá-
mann, engan talsmann, — liún
talar sjálf máli sínu til hvers
þess manns, sem lítur hana
augum.
AÐ má þvi segja að það hafi
ekki verið að ófyrirsynju,
að Búnaðarfélag íslands lét ein-
mitt hér i þessari gróðurríku
og fögru sveit, reisa fullkomna
og vandaða tilraunastöð fyrir
jarðyrkju. Og í framtíðinni
mun verkleg þekking bænda í
landbúnaðarmálum að verulegu
leyti auðgast af þeirri reynslu
og þeim rannsóknum, sem hér
hafa verið gerðar og munu
verða gerðar, á svipaðan hátt
og það var héðan, sem andi
ættjarðarástarinnar á landinu
lcviknaði og dafnaði i brjóstum
íslendinga, öld fram af öld og
gerir það enn i dag.
1
G nú sný eg mér að aðalefni
þessarar greinar, sem á að
fjalla um tilraunastöðina á
Sámsstöðum í Fljótshlið, um
það sem þar liefir verið unnið
og þann árangur, sem af henni
hefir fengizt.
Til þess að kynnast málefn-
inu nokkuru nánar, hringdi
eg einn góðan veðurdag til
Klemenzar Kristjánssonar til-;
raunastjóra á Sámsstöðum og
spurð i hvort eg mætti njóta
góða veðux-sins lijá honum i
einn dag eða svo.
Klemenz, sem kannaðist ekk-
ert við þenna fugl i símanum,
sagði eg skyldi bara koma, og
klukkan 9 um kvöldið knúði eg
þar á dyr, alráðinn í þvi, að
baða nxig í sólskininu daginn
eftir.
En í staðinn fyrir sólskin og
veðurblíðu, var morguninn eftir
komið eitthvert hið argasta ó-
veður, sem eg gat hugsað mér,
haustrigning, sem féll ekki,
heldur heltist niður á jörðina
og með tilsvax-andi landsynn-
ingsroki. Á því augnabliki gerði
eg þá uppgötvun, að eg væri ekki
veðurspámaður.
EN fátt er svo með öhu Ult,
að ekki fylgi nokkuð gott.
Fyrir bragðið gaf eg mér tíma
til að lcynna mér nánar hinar
gagnmerku tilraunir, sem
Klemenz á Sámsstöðum hefir
haft hér á hendi um fjölda ára.
En i sumar, eða réttara sagt í
haust, eru rétt tuttugu ár Uðin
síðan Klemenz Kristjánsson
skar fyrst upp fuUþroskað korn
á íslandi. Það var að visu ekki
á Sámsstöðum, heldur var það
i Aldamótagarðinum í Reykja-
vík, en það skiptir ekki máh.
Það sem máli skiptir er það, að
á íslandi er að nýju hafin kom-
rækt og það hefir komið i ljós,
að það dafnar og nær fuUum
þi’oska við sæmileg jarðvegs-
og veðui’skilyrði. Þá xæynslu eig-
um við Klemenz á Sámsstöðum
að þakka.
1
ÁÐ var árið 1927, sem Bún-
aðax’félag íslands stofnaði
til tili’aunastöðvarinnar á Mið-
Sámsstöðum, en nokkrum ár-
um síðar keypti það Austur-
Sámsstaði til viðbótax’. Var stöð-
in upphaflega ætluð sem tU-
raunastöð fyrir gi’asfrærækt, en
liefir síðan fært út kviarnar,
þannig að þar hafa, auk gras-
fræræktartilraunanna, verið
gerðar tílraunir með kartöflu-
rækt, korni’ækt og túnækt.
Til að standa fyrir þessum tU-
raunum fékk Búnaðarfélagið
ungan mann, áhugasaman, öt-
ulan og faglærðan, en það var
Iílemenz Iíi’isljánsson frá Þver-
dal i Norður-ísafjarðarsýslu.
Hann er fæddur í Þverdal 1895,
fór utan 1916 og var þrjú ár í
Danmöi'ku, bæði við verklegt «
jarðyrkjunám og bóklegt, sigldi
svo aftur 1921 og var þá tvö ár
ytra, fyrst í gi-asræktarskóla á
Jótlandi, en síðan á landbiinað-
ai’háskólanum í Ási í Noregi.