Vísir Sunnudagsblað - 20.09.1942, Blaðsíða 2

2
Vlsffi SUNNUDAGSBLAÐ
Kornakur á SámsstöSum.
Þegar Klemenz koin úr sigl-
ingu, hið siðara sinn, réðist
hann sem, starfsmaður að Gróðr-
arstöðinni í Reykjavík, en jafn-
hliða því fékk hann sér blett-
skika i Aldamótagarðinum,
þar sem hann gerði ýmsar til-
raunir með gras- og kornrækt,
og þar var það, sem Klemenz
uppskar sitt fyrsta fullþrosk-
aða korn fyrir réttum 20 árum.
Árið 1927 réðist Klemenz sem
tilraunastjóri að Sámsstöðum.
Þá var landið allt kargaþýft,
íúamýrar og að öðru leyti
í stökustu órækt. Nú gefur þar
að lita gula akra og græn tún,
ofan af brún og út ó sanda. Öll
þessi nýrækt hefir vörið unnin
á einúm 16 árum — og þannig
getur dugmikil hönd unnið þrek-
virki á skam'mri stund, ef fram-
sýni og vilji er fyrir hendi.
EN nú er bezt að koma að
aðalkjarna málsins, að til-
raununum sjálfum og því, sem
gert hefir verið af rannsóknum
í iilraunastöðinni á undanförn-
um árum.
Eins og áður er lekið fram,
var sérstaklega stofnað til þess-
arar tilraunastöðvar með það
fyrir augum, að þar yrðu gerð-
ar tilraunir á grasfrærækt. Hafa
þær æ síðan verið mikill þáttur
í tilraunastarfinu, enda þótt
ýmsar greinar hafi síðar bæzt
við og mikil rækt lögð við þær
allar.
Um grasfræræktina er það
annars að segja, að gerðar hafa
verið tilraunir með pi’val tii
kynbóta á grastegundum, svo
sem túnvingul og vallarsveif-
gras, hávingul og háliðagras og
frærækt rekin af öllum þessum
tegundum. Hefir framleiðslan
numið frá 200—800 kg. af fræi
á ári hverju.
Reynslan með þessum til-
raunurn hefir leitt í Ijós að fræið
nær fullum þroska, því hefir
verið dreift út um landið og ekki
J-eynst lakara en erlent fræj
nema ef siður væri. Aftur á móti
hefir stundum gengið erfiðlega
að þurrka fræið, en frjómagn
þess fer mjög eftir því,
hvernig tekst til með þurrkun-
ina, enda þótt það sé ekki ein-
hlítt, því það ræður einnig
miklu, hversu vel það er þrosk-
að.
Þá hafa tilraunir verið gerð-
ar með fræblöndur af islenzku
fræi til túnræktar og bornar
saman við tilsvarandi fræ-
blöndur af erlendu fræi. Reynsl-
an hefir einnig sýnt hér, að hin-
ar íslenzku fræblöndur hafa a.
m. k. gefið jafn mikið hey, ef
miðað er við sömu tegundir af
íslenzkum og erlendum fræ-,
blöndum.
ILRAUNASTARFSEMI með
kartöflurækt hefir verið
rekin á Sámsstöðum frá því
1935. Hafa þar verið ræktuð
milli 20 og 30 kartöfluafbrigði
og reynd við þau búfjáráburður
og tilbúinn áburður, mismun-
andi tegundir og í mismunandi
stórum skömmtum. Hafa þess-
ar áburðartilraunir yfirleitt ver-
ið mjög fjölbreyttar, og hafa
leitt í ljós, að karlöfluræktin er
tryggari með þvi að nola eitt-
hvað af búfjáráburði, sér í lagi
ef gróðurmagni jarðvegsins er
ábótavant.
Aðrar tilraunir í kartöflu-
ræktinni hafa verið fólgnar í
athugunum á sáðdýpi, saman-
burði á innlendu og erlendu út-
sæði, ýmsum aðgerðum til að
verjast illgresi í görðum og loks
um varnir gegn kartöflusjúk-
dómum, eins og t.d. úðun gegn
kartöflumyglunni, sem reynist
vel, ef það er gert 2—3 á sumri,
eftir því hvernig myglan hagar
sér.
Loks hafa svo verið gerðar
tilraunii-, sem miðuðu að þvi
að draga úr stöngulveikinni í
kartöflunum. Hefir bæði verið
reynt að baða þær úr suplimati
og sallsýru og ennfremur hafa
tilraunir verið gerðar með því
að laka frá úrval af vissum
kartöfluafbrigðum og ala síðan
upp undan þeim. Þetta livoru-
tveggja hefir dregið mjög úr
stöngulveikinni, enda þótt það
hafi ekki komið í veg fyrir hana
með öllu.
(Ljósm.: V. Sigurgeirsson.)
Minnst hefir Klemenz liaft 1
dagsláttu undir kartöflurækt,
frá því er liann tók til við þá
tilraunastarfsemi, en mest 5
dagsláttur. í ár hefir liann 3
dagsláttur undir kartöflur og
þar af er nokkuð á 3ju dag-
sláttu, sem í er sóð beinlínis i
tilraunaskvni.
Mesta uppskera hefir fengizt
á 4. hundrað tunna yfir sumr
arið. — Þess skal svo loks get-
ið, að Klemenz annast sjálfur
þurefnarannsóknir á hverju
kartöfluafbrigði fyrir sig.
Önnur garðrækt er ekki
stunduð á Sámsstöðum, nema til
heimilisnotkunar, að undan-
teknu lítilsliáttar gulrófnafræi,
sem ræktað hefir verið, en ekki
samt í tilraunaskyni. Til heim-
ilisþarfa hafa hinsvegar verið
ræktaðar ýmsar káltegundir,
svo og gulrófur. Þá má heldur
ekki gleyma því, að við íbúðar-
húsið eru þau lijón að koma
upp stórum og smekklegum
trjálundi, sem hefir það fram
yfir svo marga aðra trjáreiti á
sveitabæjum, að lóðarrýmið er
ekkj sparað. Enda virðist ó-
þarft á jafnvíðáttumiklu landi
sem Island er að spara land-
rýmið, og enda ekki svo lítið
skilyrði fyrir því, að trjálundir
eða skraútgarðar fari vel og
smekklega, þegar trén stækka
og garðarnir fá á sig heildar-
svi p.
FYRSTA sumarið, sem Klenir
enz tók við tilraunastöðinni
á Sámsstöðum, tók hann hálfa
dagsláttu undir korn, árið eftir
bætli hann við 51/) dagsláttu, og
hefir siðan smáaukið kornland-
ið upp í 25 dagsláttur. Hinsveg-
ar hefir tvö síðustu árin orðið
að minnka nokkuð kornræktar-
landið, eða allt niður í 15V6 dag-
sláttu, sem aðallega stafar af
fólksfæð.
Þær tilraunir, sem gerðar
hafa verið með kornrækt á
Sámsstöðum, hafa verið marg-
háttaðar mjög. Fyrst og fremst
eru það afbrigðatilraunir, og
hafa verið reynd þar um 50 af-
brigði af byggi og höfrum. Þá
hafa verið gerðar sáðtimatil-
raunir, sáðdýp'jstilraunir, sáð-
skiptitilrauriir og margvíslegar
áburðartilraunir.
Allar þessar tilraunir, auk til-
rauna með geymslu á korni og
ýmsum aðferðum við að þurrka
korn, hafa skapað þann grund-
völl, sem kornræktin hér á landi
verður byggð á í næstu fram-
tið. Þær hafa leitt það i ljós, að
bæði bygg og hafrar geta þrifist
hér á landi og náð fullum
þroska, ef fyrst og fremst rétt
afbrigði eru notuð, ef snemma
er sáð, ef áburðurinn er nægi-
legur og jörðin vel unnin. En
auk þessa hafa bæði jarðvegur
og veðrátta sína þýðingu og geta
oft haft úrslitaáhrif á vöxt
kornsins.
Klemenz á Sámsstöðum hefir
frá fyrstu tíð lagt sérstaka á-
herzlu á útsæðisræktun, þannig
að hann liafi getað selt öðrum
sem allra bezt kornútsæði. Má
segja að kornrækt hafi verið
reynd i öllum landshlutum og
víða í sumum þeirra. Hefir liún
viðast hvar gefizt vel, en mis-
muiiandi þó, sem stafar með-
fram af veðráttufarinu á sunir-
in. Veltur mikið á hitamagninu
í júlí- v og ágústmánuðum, og
líka þvi, að ekki sé um of vot-
viðrasamt.
í stórum stíl hefir kornrækt
verið rekin, utan á Sámsstöð-
um, í Gróðrarstöðinni á Akur-
eyri, á búi Kaupfélags Eyfirð-
inga að Klauf við Eyjafjörð,
Rirtingaliolti í Árnessýslu og
Hvanneyri í Borgarfirði. Er á
öllum þessum stöðum notaðar
sjálfhreinsandi þreskivélar, en
þær eru notaðar lil að ná korn-
inu úr stráinu. Hefir árangurinn
á þessum stöðum, sem reka
kornræktina í stórum stíl, lang-
flest árin verið góður. Hef-
ir ávallt verið stuðzt við þá
reynslu, sem fengizt hefir við
tilraunastöðina á Sámsstöðum
og ennfremur fengið þaðan út-
sæði upphaflega.
Bezt hefir uppskeran á til-
raunastöðinni á Sámsstöðum
orðið 40 tunnur af korni af
hektara, en minnst 8—10 tunn-