Vísir Sunnudagsblað - 27.09.1942, Blaðsíða 3

VíSIR SUNNUDAGSBLAÐ
3
II Paradiso.
til 100 m breiður áll var auð-
ur meðfram landinu, svo að
þangað gátum við ekki komizt,
nema taka á okkur stóran krók.
Lagði alstaðar upp gufur við
landið, og hlýtur jarðhiti að
vera þar allverulegur, þar sem
svo var að sjá, sem gufurnar
ksemu upp úr sjálfu vatninu.
Vatnið var að sjálfsögðu ískalt
við isbrúnina hjá okkur, en allt
var það grænt að lit og bar þess
augljós merki, að mikið væri
i þvi af brennisteinssambönd-
urn. Sunnan við fellin gekk
fram jökulfoss. Var hann mjög
mikið sprunginn og lagði al-
staðar gufur upp um sprung-
urnar. Öðni hvoru kvað við
brestur frá jöklinum og á eftir
var likast því að lieyra sem stór
stykki hryndu niður úr hái’ri
hvelfingu niður i vatn inni und-
ir jöklinum. Fremst í jökul-
sporðinum, sem gekk fram í
vatnið, var allmikil ishvelfing.
Hrundi stórt stykki úr henni,
meðan við staðnæmdumst
þarna, og nokkru síðar, er við
vorum á leið upp úr dalnum,
sáum við að vatnið var alþakið
jökum, sem hrunið höfðu úr
jöklinum.
Frá stað þessum var haldið
í stórum sveig til suðurs og upp
skriðjökul, sem þar lá fram af
hamrabrúninni. Eystri gígur-
inn 1934 mun hafa verið austan
við jökul þennan, en engin
vegsummerki var nú þar að sjá.
Breytingar virðast ekki hafa
orðið miklar í sunnanverðum
dalnum síðan 1936, er dr. Ní-
elsen og Jóhannés Áskelsson
voru þar. Hinsvegar liafa orðið
allmiklar breytingar í dalnum
norðanverðum, líklega aðallega
við hlaupið 1938, en þau umrót
sem þá urðu eru mikið að
liverfa. Hæð dalbotnsins (yfir-
borðsins) hefir ekki breytzt sið-
an 1938 nema i mesta lagi um
fáeina metra, en hryggur sá,
sem sýndur er á uppdrætti dr.
Trausta Einarssonar frá 1935
fyrir dalsmynninu austanverðu,
er að mestu horfinn og var það
einnig síðast í hlaupinu 1938.
Ekki höfðum við tækifæri til
þess að mæla nákvæmlega hæð
hryggsins, en á hæð hans mið-
að við hæð vatnsborðsins í
Grímsvötnum veltur það mik-
ið, hvenær vænta má næsta
hlaups lir Grímsvötnum. Hrygg-
urinn er nú ekki nema í mesta
lagi fáum tugmin nietra hærri
en yfirborð dalsins. Trúlegt er,
að Skeiðarárjökull hafi minnk-
að svo á siðari árum, að hann
loki ekki Grímsvatnadalnum
að sama skapi og áður, og þurfi
því litla hækkun í Grímsvötn-
um, til þess að hlaup verði,
Nei, það er ekki fyrsti söng-
ur guðdómlegu komedíu Dant-
es, II Paradiso, né hin tapaða
Paradís Milton’s, sem eg vil
skrifa doktorsritgerð um, eftir
grúsk i mörgum fræðibókum,
myndandi mér skoðanir eftir
uppsoðnum hugsunum fjölda
fræðimanna. Ekkert slíkt er
mér í huga sumardag við hafið
blátt, þar sem bylgjur vagga
glöðum gestum öldu af öldu,
hér kringum þessa eyju. Engar
rykugar skruddur slá ryki i
augu mér, eða byrgja ljós
þeirra með móðu nábleiks-
fölva, er skyggir á lífið sjálft,
sem æskubjart stígur Upp hvem
dag, úr djúpi hafsins og kyssir
vanga minn döggvotum kossi
morgunsins, frískum og fjörg-
andi.
Út í bláinn, út í bláinn hafa
þúsundir gesta þessarar eyju
farið eins og eg, og litlir smá-
fuglar, er kannske liafa hvílt sig
á siglutrjám skipanna, er sigldu
sömu leið og þeir, og liafa
Ioks við strendur Iandsins hafið
flugið aftur eftir þeim ósýni-
lega áttavita, sem farfuglar
ráða yfir, og fundið aftur þúfu
þá eða jarðsprungu, þar sem
þeir í fyrra höfðu byggt hús sin,
og eru nú komnir aftur að hefja
nýjan Ieik, knúnir áfram af
leyndardóms-lögmáli lífs síns.
Og þeir hafa komizt á staðinn,
eru nú í hinni fundnu Paradís,
þar sem enginn höggormur býr,
Benda hin tiðu hlaup undan-
farin ár til þessa. Er það jafn-
vel hugsanlegt, að nú sé svo
komið, að sífellt renn'sli sé orð-
ið úr vötnunum, svo að vatn
safnist þar ekki fyrir. Víst er
um það, að meginvatnsmagnið
i hlaupinu 1938 kom úr dal,
sem er um 15 km norður af
Grímsvötnum. og alveg hulinn
jökli. Gekk lilaup það fram i
Grímsvötn og siðan áfram úr
þeim niður undir Skeiðarárjök-
ul. —
Síðan gosið var í Grimsvötn-
um árið 1934 hafa margir leið-
angrar verið farnir að vötnun-
um, bæði skemmtiferðir og vis-i
índaleiðangrar. Er þess að
vænfa, að hér eftir verði ná-
kvæmlega fylgst með öllum
breytinsum., sem þar verða, svo
og á öðrum stöðum, þar sem
stórfelldir náttúruviðburðir
eiga sér stað hér á landi.
hvorki i dýrum eða mönnum.
Hún er ekki stór’ þessi Para-
dís, og hvernig er við þvi að
búast á svona hnetti! 2230 mtr.
er lengd hennar og ca. 1 kíló-
meter á breidd er hún. Hæðin
er 34 metrar, þvi hún hefir hæð-
ir og dali, sem land vort og í
dölunum eru tjarnir og smá-
vötn. Móti vestri risa há björg,
er skýla henni fyrir illvigum
vestanvindum er hamast við fót
þeirra, og örmjótt sund skilur
hana frá ströndinni að norðan,
þar sem fjöllin gnæfa við
himin, þakin snjófönn vetur
og sumar. Þannig er þá land-
fræðileg lýsing þessarar fundnu
Paradísar fyrir mig og 50
þúsund aðra gesti. Þessir gestir
syngja henni allir sama lof.
Það er ekki lítil hljómsveit,
sem hægt er að setja saman hér
og syngja þessa lofgjörð. Æð-'
arfuglinn liggur á 10—11
þúsund hreiðrum, hin kvika
kría er óteljandi; lundinn heim-
spekilega vigtugur sömuleiðis;
teistan, þó raddlitil sé, kvakar
með. Toppönd, straumönd, urt-
önd, hávella fylla loftið stacc-
tónum sínum — og óðins-
hani, maríuerla, steindepill,
þúfutitlingur, sólskrikja, þröst-
urinn ,slá trillur’ og „g!isendo“-
tónum. til sólarlags. Stelkur og
tjaldur hlæja hátt og heldur
ekki hinn unaðsblíða angurtón
lóunnar, heiðlóu og sandlóu
vantar í þessa hljómsveit. Lóm-
urinn er svo einn um að „berja
lóminn“ í þessum mörgu tón-
tegundum gleðinnar. Eins og til
að minna á nútímann eru hér
tveir stríðsaðilar, veiðibjallan
og hrafninn, sem þó gafst upp
og hvarf i ár. — Annars kveð-
ur öll þessi fuglahjörð við einn
dúr, hver með sinu nefi: Para-
dis — Paradís — Paradís! —
Og bergmálið tært og hreint
titrar um eyjuna, eins og þús-
und silfurbjöllum slái saman
i vindblænum, og ómurinn deyr
út í silfurtærum tóni, einmana
niðri i bjarginU.
★
Franz af Assisi, hinn heilagi
vinur allra dýra, hafði þann
vana að kalla þau bræður sina
og systkin. Systir dúfan og syst-
ir svalan og bróðir þröstúi’inn
voru vinir hans og prédíkaði
hann fyrir þeim sem öðrum.
Sést hn^n vannlpfra mvodað-
ur mpð fuula á herðnm sér og
i höndum. t. a. m. af Gintto.
Hann varð til að vekja hjá
mönmtm miðaldanua elsku til
Eftiff
Eggert
Stefánsson.
dýranna og fuglanna. Var hann
sannur frelsari dýranna frá
hinni hrottalegu meðferð þeirra
í suðlægum löndum, sem al-
geng var á miðöldunum. Hann
vakti meðbræður sína til um-
hyggju fyrir þeim, meir, en áð-
ur þekktist, og féltk menn til að
umgangast dýrin sem sam-
ferðafólk vort á þessari lífs-
göngu vorri.
Hve oft hefir ekki hugur
minn minnst þessa helga manns
hér á eyju þessari. Daglega hef
eg séð systkinin — eigendur
eyju þessarar — gera sömu
miskunnarverkin á fuglunum,
eins og Franz af Assisi gerði
800 árum áður. Þúsundum
auka-fótataka er bætt við til að
lijálpa þessum gestum, er komu
óravegu að. Aldrei er þreytzt,
aldrei er iðrast eftir kvabbi
sjálfs fuglsins, þvi æðarfuglinn
hefir það til að koma heim að
húsi bræðranna og vekja þá
með þvi að berja á gluggann,
og alltaf er hér svarað. Og skal
eg nú skýra dálítið nánar þessa
líknarstarfsemi, óborguðu og
óþörfu i augum þeirra, sem
aldrei gera neitt, ef ekki er á
því að græða, og aldrei áttu
hugsjónir, sem ekki enduðu í
sparisjóðsbók!
Sumar æðarkollur eiga aldrei
nema ófrjó egg — kaldegg. Til
þeirra eru þá látin egg frá koll-
um, sem eiga frjó egg, og
þannig skipt á eggjum. Þetta
gerir það að verkum, að allar
kollur eignast unga — og allar
fara ánægðar frá eyjunni. Þeg-
ar 12 þúsund lireiður eru, þá
þarf að skyggna ca. 50 þúsund
egg til að sjá hver hefir köld
egg og hver frjó. Skilja menn
þá þvilíka umhyggju þarf við
eftirlit hreiðranna og þolin-
mæði. En að þetta hefir ekki
vantað, sést af því, að síðan um
aldamót hefir varpið alltaf
vaxið og hefir komizt úr 2.000
upp í 15.000 hreiður. Þegar svo
allur þessi fjöldi yfirgefur
hreiðrin, er margskonar hætta
á ferðum.
Eg fylgist einn dag með
bræðrunum út á eyjuna. Ung-
arnir eru að fara til sjávar.
Kolla hleypur af stað upp úr
litilli þurrí tjörn, þar sem hún
hefir setið með 24 típia gamla
unga sína og sólað dlg áður en
lengra var fai’ið. Bakkar tjarn-
arinnar eru nokkuð háir, svo
ekki komast nema 3 ungar upp
— tveir eru eftir. Við horfunt
Framh, á 7. síðu,