Vísir Sunnudagsblað - 18.10.1942, Blaðsíða 4

4
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
dómi og mannaforráðum. Svip-
uðu máli gegndi um fermingar
barna. Þeim var raðað í kórinn
eftir efnum foreldranna, en
hvorki eftir upphafsstöfum né
kunnáttu barnanna. Við þekkj-
um þetta ekki sem yngri erum,
okkur virðist þetta óraunveru-
legt og fjarstæðukennt, en þarna
stend eg þó augliti til auglitis við
manneskju þessa tímabils, og þá
verður mér strax ljóst, að þetta
tilheyrir ekki neinni forneskju,
heldur var þetta blákaldur veru-
leiki fyrir tiltölulega fáum ár-
um.
Vitaskuld þekktist dans ekki
til sveita i bernsku Guðrúnar, en
þó sá hún dansað, eða réttara
sagt sá einskonar danssýningu á
yngri árum sinum. Það voru
dætur síra Ásmundar i Odda
sem sýndu þessa list í brúð-
kaupsveizlu einni, er haldin var
að Stóra-Hofi. Fór danssýningin
fram í heygarði á bænum og
vakti mikla furðu. Mun roskn-
ara fólki hafa þótt þetta fóta-
pat og sprikl í meira lagi angur-
gapalegt og hjákátlegt.
Aðrar skemmtanir fólks voru
kirkjuferðir og réttaferðir. I
réttir fjölmenntu ungir og
gamlir, krakkar, konur og karl-
ar. Þeir siðastnefndu drukku
brennivín og sungu. Það var
höfuðskemmtun manna í þá
daga — og er það reyndar enn.
Verður eklci hægt að segja ann-
að, en að á því sviði hafi breyt-
ingin orðið furðu litil.
Það voru Landréttir sem að-
allega voru sóttar úr Bjólu-
hverfinu. Var almennt farið i
Réttanesið kvöldið fyrir rétta-
daginn og vakað um nóttina við
gleðskap og drykkju. Stundum
varð all róstursamt, en ávallt
urðu rósturnar leiddar til lykta
án þess að til stærri tíðinda
drægi.
Kirkjusókn var almenn i
æsku Guðrúnar. Faðir hennar
fór t. d. flesta sunnudaga og
aðra helgidaga ársins til kirkju,
og annað heimilisfólk fór eins
oft og það gat. Rirkjuferðin var
ekki aðeins trúarleg helgiathöfn,
sem sjálfsagt þótti að taka þátt
í, svo oft sem verða mátti, held-
ur var kirkjuferðin jafnframt
skemmtiferð — einu skemmti-
ferðirnar, sem farnar voru.
Reyndar voru kaupstaðar-
ferðir, sem venjulega voru farn-
ar einu sinni á ári, nokkurs-
konar skemmtiferðir, og þegar
Guðrún var 22ja vetra gömul
gafst henni í fyrsta sinni tæki-
færi til að fara með lestaferð
hingað til Reykjavíkur. Tók
ferðin hvora leið þá jafnmarga
daga og hún tékur klukkustund-
ir nú, Þá var ekki brú til á elnní
einustu ársprænu, og bæði
Þjórsá og ölfusá varð að sund-
leggja. Þetta var tafsamt, en
annað þekktist ekki, og þar af
leiðandi fann enginn til erfið-
leikanna né tafanna við ferða-
lögin. En mér væri forvitni
nokkur að sjá upplitið á sumum
hverjum bóndanum ef hann
ætti að flytja og sækja allar af-
urðir sínar á klökkum, lengst
austan úr sýslum, ríða fet fyrir
fet með langa lest og sundleggja
yfir stórvötnin. Og ekki væri
Upplitið á skemmtiferðamann-
inum, sem ávallt vill flýta sér,
betra ef hann yrði fyrir slikum
töfum.
Eftir þriggja daga ferð hvora
leið, var ekki staðið við nema
einn dag i Reykjavik. En það
var nóg, því Reykjavik var ekki
stór bær i þá daga, aðeins fáein
hús hingað og þangað á strjáln-
ingi, og það var fljótgert að
skoða hana og ljúka öðrum er-
*indum sinum.
’ * V, .-I .
Guðrún Hannesdóttir var
fvrir aðra hluti merk en fyrir
aldur. Hún hafði sis að visu lítt
i frammi og var hlédræg með
afbrigðum, en þó fékk hún
ekki dulið hæfileika sína. þvi að
svo mjög voru þeir miklir.
Það var t. d. einkennandi við
hana, að í elli sinni, er hún var
komin undir áttrætt lærði liún
fyrst að sauma út. Og síðustu
æviárin, á niræðis- og tiræðis-
aldri, saumaði hún hvern dúk-
inn öðrum femirri, hugsaði oft
og einatt sjálf unp gerðina
í,.munstrið“) og ákvað litina.
Þetta gerði hún af svo einstakri
listrænni tilfinningu að undrun
sætti. Siðasta dúkinn lauk hún
við fáeinum dögum fyrir andlát-
ið i sumar — og saumaði hann
að mestu gleraugnalaust!
Guðrún hafði revndar stund-
að sauma allt frá barnæsku og
haft af beim mikið yndi, hún
saumaði oft skautföt kvenna og
hún skatteraði á þau og kunni
að baldvra.
Ábekkt var um annað hand-
bragð Guðrúnar. Hún skrifaði
betur en almennt gerist, enda
þótt hún bafi ekki notið ann-
arrar kennsln en beirra sem hún
lærði af siálfri sér með bvi að
stæla skrift, er bún sá á sendi-
bréfnm, 00 skrifa milli linanna
á beim. Af oaonír var beldnr
ekki of mikið til, svo bað mátti.
ekk! evða bonUm að óþörfn.
Náði Guðrún svo mikiHi
leikni með skrift smnl. að bún
var begar á unga aldri fenwín til.
að kennn hömum og unoHnfrum
ekrift Hefir hún á hverinm
vetri siðan allí fram undir átt-
ræðisaldur kennt fleiri eða
færri börnum skrift. Sjálf skrif-
aði hún upp ýms kvæði, forn og
ný, eftir minni allt framundir
andlátið. Hún skrifaði í rúminu,
og þó aðeins vottaði fyrir elli-
mörkum á skriftinni var hún ó-
trúlega skipuleg og drættirnir
hreinir og ákveðnir.
Guðrún er fædd að Bjólu i
Holtum 6. apríl 1848. Foreldr-
ar hennar voru Hannes Eyjólfs-
son, af Helluvaðsætt svokallaðri,
og Valgerður Guðmundsdóttir
frá Ægisíðu. Hún giftist Jóni
Jónssyni frá Steinstóft i Holtum
árið 1877. Fluttust bau árið 1883
suður að Landakoti á Vatns-
leysuströnd en mestan hluta
h.júskaparára sinna dvöldu þau
í Keflavik. Þegar Jón dó, árið
1921 fluttist Guðrún til Mörtu
dóttur sinnar og manns hennar
Björns Þorgriinssonar fulltrúa
hér í bæ.
Þetta eru stærstu drættir i
sögu Guðrúnar Hannesdóttur,
það eru fyrst og fremst þeir at-
burðirnir sem að yfirborðinu og
almenningi snúa. En á bak við
þá búa öll smæiTÍ og stærri at-
vik sem borið hafa fyrir í lífi
Guðrúnar og mótað bafa hugs-
anir liennar og tilfinningalif.
Þannig á hver einasla mann-
eskja sér sögu tilfinninga og
hugsana, einskonar sögu sálar-
innar, sem hlá miklu mestum
liluta fólks kemur aldrei fram
í daesliósið og liverfur um leið
og viðkomandi manneskja Iok-
ar augunum hinzta sinni.
Þannig mun og hafa farið
með sögu Guðrúnar Hannes-
dóttur. Um tilfinningar hennar,
hUgsanir, sálarlif og sálarbar-
áttu, liarma og vonir — vita
jafnvel nánustu aðstandendur
og vinir ekki nema að örlitlu
leyti. Það, sem e. t. v. dýpst hef-
ir markað sig í sál hennar, hef-
ir ensin mannleg sál fengið
vitne^íiu um, þvi að dvnstu
harmarnir og mesta lífsgleðin
verða aldrei tiáð með orðum.
Hitt er vitað, að Guðrún hefir
ekki farið varbluta af alvöru
lífsins, iafnvel ekki beirri al-
vöru sem dvnst og átakanleg-
ast markar sig inn i tilfinninga-
líf fólks.
Gpðrún unni b’finu, benni
þótti bað fasnrt að ihnsn levti,
og að ýmsu levti sott við sig.
Hún var bíarfsvn í beztu merk-
msu bess orðs. En bnátt fvrir
allt var bún alvömknna n« hef-
ir sennilega verið. það frá barn-
æskn.
Einn atbnrður úr lifi bennar,
á íneðan hún var enn bam að
aldri, leið henni aldrei úr
minni. Hún mun þá elcki hafa
verið eldri en 4—45 ára. Kom þá
síra Markús í Odda, ásamt konu
sinni heim að Bjólu og voru þá
á leið til Reykjavíkur. Þau voru
glöð og liress bæði tvö og léku á
alls oddi. Ekki löngu siðar sama
daginn kom prófastfrúin aftur
heim að Bjólu og reið þá hægt.
í fylgd með henni var hópur
manna, manna, er báru lík
manns hennar.
Þótt Guðrún væri barn að
aldri er þetta gerðist, mun hún
þegar hafa séð, að lífið var
hverfult og að það var fljótt að
skipast veður í lofti, fljótt að
breytast úr fögnuði í vonlaus
andvörp og bitran harm.
Og hún fór sjálf ekki var-
liluta af þessum veðrabrigðum
lífsins. Einn góðan veðurdag
1882 gekk hún sjálf þögul og
liarmþrungin á eftir þremur
líkkistum, þar sem tveir synir
hennar og móðir hennar voru
öll borin til einnar og sömu
grafar. Þeim harmi fengu eng-
in orð lýst, liann var of sár og
of átakanlegur, því þá var
„burtu allt það yndi
orð sem lýsa trautt
hljótt og hryggt í lvndi
húsið tómt og autt.“
(Matth. Joch.).
En sterkar sálir með sterkan
vilja láta engan harm, hversu
bitur sem hann kann að vera,
buga sig. Þær rísa með marg-
földu afli, sterkari, þroskaðri og
betri en áður. Og þeim hefir
opinberast sá mikli sannleikur
að þrátt fyrir sársauka sorgar-
innar er hún þó, og mun verða,
einn bezti og fegursti vegurinn
til vizkunnar og verðmæta lífs-
ins.
Þ. J.
Vegna loftárásahættu liafa
menningarfrömuðir striðsþjóð-
anna áhyggjur af því að ýms-
ar fágætar bækur og handrit
eyðileggist, þau sem geymd eru
víðsvegar i söfnum. Hefir verið
keppst við að ljósmynda þessar
bækur eða liandrit og koma
ljósmyndunum í geymslu á öðr-
um stöðum. En nú hefir þýzkum
uppfinningamanni tekizt að
Ijósmynda hvorki meira né
minna en 10 þúsund bókasiður
á eína einustu Ijósmyndaplötu,
9X12 sentimetra. Manni þykir
þetta ótrúlegt, og enn ótrúlegra
að unnt sé að lesa svo smátt let-
ur, enda er það ekki hægt nema
i gegnum smásjá, sem stækþar
mörg hundruð sinnum