Vísir Sunnudagsblað - 15.11.1942, Blaðsíða 6

6
VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
Með þessari auglýsingu eru amerískir þegnár livattir til að
kaupa stríðsverðbréf. Hermaðurinn heldur á verðbréfum í annari
hendinni en Hitler og Hirohito i hinni.
allra þeirra börmunga, er geng-
ið bafa yfir hinn kristna heim, i
trúarbragðastyrjöldum, þrælk-
un og undirokun, þá er litt
mögulegt að komast undan
þeirri hugsun, að trúarbragða-
iegt ofstæki og blindni er mann-
anna stærsta böl og óhamingja;
það ætti að standa með stóru
letri yfir liverjum kirkjudyrum.
Þess hefir áður verið lítilsliátt-
ar getið, liversu borgin var
skreytt með allskonar listaverk-
um, sem safnað liafði verið sanv-
an frá ýmsum borgum Iiins
forngriska rikis, og höfðu varð-
veizt í Konstantínópel, meðan
hinar sagnauðgu borgir róm-
verska rikisins voru Iierjaðar,
rændar og brenndar, af hinuni
barbarisku þjóðum, er æddu yf-
ir þær. Konstan tínópelmenn
báru hina dýpstu lotningu fyrir
þessum klassisku lislaverkum
forfeðra sinna; 1» þeir að öðru
leyti væru orðnir eftirbátar
þeirra um flesta hluti, höfðu
þeir þó miklar mætur á list og
listaverkum. En nú skipti um.
Hinir óupplýstu og ruddalegu
krossfarar virtu þessi dýrðlegu
Jistaverk fornaldarsnillinganna
einkis, þau voru ei meira virði
en verðmæti málmsins,
sem í þeim var, enda voru
nú flest þeirra brotin og brædd
og steyptir úr þeim peningar,
til þess að borga með mála her-
mannanna. Nicatos gefur all-
ljósa lýsingu af sumum, j>essara
óviðjafnanlegu listaverka, og
bversu stórkostleg þau voru.
Honum segist svo frá: „í Hippo-
dromatinu voru afar skrautleg-
ar myndastyttur af nafnkennd-
ustu kappakstursmönnunum, er
sýndu þá standandi á vögnum
sínum, eins og i lifanda lífi, þeg-
ar þeir unnu sér til frægðar á
kappakstrinum við olympisku
leikana. Þar voru og líkneski
af krókódíluni og flóðhestum
í fullri stærð, þar voru afar stór-
ir sfinxar; þessar myndastyttur
áttu að minna á yfirráð Róm-
verja i Egiptalandi. Þar var úlf-
injan, er fóstraði þá Rómúlus
og Reinus. I miðri borginni var
hár ferhyrndur pýramídi,
skreyttur alla vega úthöggnum
myndunr, svo sem fuglum af
allsk. tegundum, bændum við
vinnu sina á akrinum, sauðfé i
haga og unglömbum að leika
sér; fiskar af ýmsum tegundum,
og fjölda kúpidóa, sem, Iéku sér
að því að henda ástarperlum
milli sín; en uppi á loppi súlunn-
ar yar afarstórt kvenlíkneski,
sem snerist með hverjum
miiínsta vindblæ, var það svo
meistaralega gert, að vart var
greinanlegt frá Iifandi mann-
eskiu. Á fittmi’i «ta?! ’ UnvgÍTtni
var mvndastytta af París, er
sýnir hann vera að leggja feg-
urðarverðlaunin að fótum Ven-
usar; þar var og Jíkneski af
Helenu fögru, og lýsir Nicatos
því með mikilli hrifningu og að-
dáun. Ilann segir meðal annars
i lýsingu sinni: „Óviðjafnanlegir
voru hinir holdugu og snjóhvítu
handleggir, hin hvelfdu og að-
dáanlega fögru brjóst, þá var
hið yndislega bros á liinum blóð-
rauðu vörum, hennar, ekki síður
óviðjafnanlegt, og töfrandi seyð-
magn hinna dreymandi augna.
Svo haglega var líkneski þetta
gjört, að það sýndist sem lifandi
væri. Hinn þungi búningur
bylgjaðist fyrir hinum minnsta
vindblæ og féll að hinum óvið-
jafnanlegafögru limum líknesk-
isins.“ Þar var og tröllaukiö
Herkúlesar líkneski.Nicatos seg-
ir að þumalfingurinn á því hafi
verið eins gildur og fullorðinn
maður um mjaðmir, en þó svo
snilldarlega gert, að öll. hlut-
föll samræmd sem í Iifandi
manns líkama. Þar var og afar
stórt líkneski af Júnó, sem einu
sinni hafði prýtt gjTðjuhofið i
Samos. Þar var og líkneski er
hvíldi á 30 fosfyrsúlum, er voru
30 fet á hæð hver; þetta líkn-
eski táknaði Pallas Athena; það
var óviðjafnanlegt meistaraverk
að fegurð og formi.
Öll þessi og fjöldi annara
listaverka hinna forngrísku
snillinga, voru brotin og brædd
upp og steyptir úr þeim klunna-
legir koparpeningar. Þannig liðu
undir lok mörg hin stórkostlegu
listaverk fornaldarinnar, og eru
öllúm töpuð um aldur og æfi.
Sorglegar afleiðingar _ trúar-
bragðalegs brjálæðis.
Eins mikið og krossfararnir
forsmáðu hin klassisku lista-
verk, 'eins báru þeir aftur á
móti mikla lotningu fyrir hin-
um svokölluðu helgu dómum.
Þeir söfnuðu saman úr kirkjum
og klaustrum, feiknunum öllum
af sliku, svo sem: höfuðkúpum,
beinum, krossum, myndum
helgra manna, fataleifum,, sem
sagt var að hefðu einhverntima
átt einhverjir helgir menn, á
samt allra handa fáránlegum
hégóma. Þessir hlutir urðu að
afarverðmætri verzlunarvöru,
og seldir dýrum, dómuni um
alla Vestur-Evrópu, prestum og
munkum til hins mesta haen-
aðar. Mareir gáfu og þennan
héeóma, kirkjum og klaustrum,
fyrir sálu sinni, er þeir kornu
aftur til átthaga sinna ,úr þess-
um leiðangri.
VI.
Hniímun borgarinnar.
^ cn/tf cl 'i^fit
rf T? mh >vr _
dæmis milli sin, en yfirráð
þeirra urðu skammvinn. Að
fimmtíu árum liðnum höfðu
þeir misst öll yfirráð rikisins
úr höndum sér. Gríska keisara-
dæmið var endurreist, en nú
var það fátækt, veikt og um-
fangslítið; það var eins og
sjúklingur sem er nýslaðinn upp
úr langri legu, aðeins til að
hjara um stund með veikum
burðum. Þannig var um þessa
heimsfrægu borg Konstantínó-
j>el og gríska ríkið.
Næstu 200 árin eptir j>essa
rniklu eyðileggingu, er svo að
segja næstúm óslitið óeirða-
tímabil, sem stafaði af innbjnð-
is ósamkomulagi og flokka-
dráttum. Stundum eru tveir
eða þrír keisarar og keisara-
elckjur, sem allt berst um völd-
in. Stundum fáfróðir og hjá-
trúarfullir munkar, sem koma
öllu i bál og brand, með ofstæki
og ofan*á allt þetta óstand var
ríkið í stöðugri hættu fyrir ein-
um eða öðrum útlendum, óvini.
Eptir viðreisn rikisins, fengu
Genúamenn leyfi til að setjast
að í Galata, sem var undirborg
höfuðborgarinnar, en skömmu
síðar réðust Venesíumenn á þá,
og brenndu og eyddu, að mestu
boi’g þeirra. Eptir það var
Galatamönnum Ieyft að víg-
girða borgina, með múrum og
gröfum, eins og þá var titt.
Galatamenn réttu brátt við, og
föru smátt og smátt að færa sig
upp á skaftið og náðu innau
skamms mestallri verzluninni
í sínar hendur, og yfirráðum
yfir allri fiskveiði í Marmara-
hafinu. Þeir fóru að leggja
tolla á allan varning er fluttur
var til höfuðborgarinnar og
höguðu sér á allan hátt sem
sjálfvalda ríki væri. Ivonslan-
tinópel-borgarmenn, sem alltaf
lágu í illdeilum og flokka-
dráttum innbyrðis sin á milli,
gátu ekki varizt ásælni og yfir-
gangi þessara ofstopafullu ná-
granna. sinna. Þeir höfðu engin
skip, og sízt til varnar, og urðu
að vera upp á Galatamenn
komnir með allan aðflutning
til borgarinnar. Þeir notuðu sér
þetta dáðleysi borgarmanna og
gjörðust að lokum svo djarfir
að leggja striðs-galeiðum sínum
að borgarmúrunum og skjóta
með valslöngum grjóti inn i
borgina, til að sýna keisaranum
að. þeh' báru ekki minnstu virð-
ingu fyrir honum. —
Er svo var komið, leizt
keisaranum ekki á blikuna og
snéri sér til Venesíumanna, sem
höfðu allmikinn flota í Mar-
marahafinu. o" fékk þá til að
ver:a Ga’atamönnum innsiel-
intm á höfnina Gaiatamenn
reiddust þessu tiltæki keisarans