Vísir Sunnudagsblað - 22.11.1942, Blaðsíða 5

VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
5
um dagatalið í mánuðum érs-
ins:
Ap., jún., sept. nóv. þrjátigir
einn til hinir kjósa sér,
febrú(ar) tvenna fjórtán ber,
frekar einn, þá hlaupár er.
Þessi erindi eru ur Ellikvæ'ði
séra Ólafs. Er það um misnlun-
inn á æsku hans ög eiíi.
Æskukostum ellin kann að sóa,
sanna eg það á sjálfum mér,
sjötugsaldur hálfan ber,
örvasa nú orðinn er,
orkumaður hver svo fer;
samt er eg einn í sonatölu Nóa.
Hafði eg ungur hárið fritt,
hvirfil prýddi gult og sitt;
nú er það af liærum hvitt,
sem hittir urningsmóa;
samt er eg einn í sonatölu Nóa.
't
Forðum nam eg fljótt sem kaus,
féll mér kenning seint úr haus;
mjög er eg nú minnislaus,
mein það vill ei gróa;
samt er eg einn í sonatölu Nóa.
(Sbr. Menn og menntir IV.
544 — 5).
Séra Ólafur i Sauðnesi hefir
verið mesti merkismaður, og
einn af fremstu mönnum kirkj-
unnar á sinni tíð, eins og marg-
ir afkomenda hans hafa verið
allt til þessa. Frá lionum er
komið eitt mesta prestakyn hér
á landi. Það er haft eftir einuin
afkomenda séra Ólafs er var
prestur, að ái'ið 1740 — eða 132
árum eftir andlát séra Ólafs —
hafi 40 prestar verið afkomend-
ur iians. En margfállt fleiri
urðu þeir siðar. Þá. var hin
mikla prestaætt, Högnaættin t.
d., ekki komin til sögunnar. í
þeim ættlegg séra Ólafs í Sauða-
nesi hygg eg að kirkjunnar
menn liafi borið hæst, með
þeim séra Þorvaldi Böðvarssyni
sálmaskáldi í Holti undir Eyja-
fjöllum, séra Tómasi Sæmunds-
syni próf. á Breiðabólsstað i
Fljótshlíð, og dr. Jóni Helga-
syni biskup.
Séra Ólafur var tvíkvæntur.
Er ókunnugt hver var síðari
kona hans, en fyrri kona hans
Eét Ólöf Magnúsdóttir, og var
úr Eyjafirði. Með henni átti
hann 10 hörn, sjö syni og þrjár
dætur, og urðu sex af sonunum
prestar, og einn af þeim varð
eftirmaður hans i Sauðanesi er
Magnús hét. Frá séra Guðmundi
i Eínholti i Hornafirði, sjmi séra
Ólafs, er Högnaættin kornin.
I i* sögm
Kon§tanílnopel.
Frahiiií
Í>áð vár göixiUÍ sögn, áð Kön-
stántíhus iiiikíi Íiafi látið skrifá
á ÍiáaÍtarið í Sofíukirkjunni
mjög ákveðið bann gegn því, að
nokkur eftirmanna hans sví-
virti sína keisai’alegu tign með
því að giftast eða á nokkui'n
hátt samlaga sig harbariskum
prinsessum. Hið sama bann
gilti jafnt um prinsessur sem
prinsa af keisaraættinni.
Eftir giftinguna fyigdu max'g-
ir tyrkneskir höfðingjar keisar-
anum yflr til Evrópu, og settust
að á Chei’esonesus skaganum,
og viku þaðan aldrei aftur.
Nokkurum árum eftir þessa
atburði lagði Contacuzenlis
keisari niður voldin, og gekk í
klaushir.
Eftir það fór að kólna mága-
ástin, þó eigi kæmi til opinberi'a
vandi'æða fyrst um sinn. Tyrkir
færðu brátt út kvíarnar i ríki
keisax-ans, þannig lögðu þeir
undir sig alla Þrakiu, nema
skagann, sem gengur út á milli
Marmarahafsins og Svartaliafs-
ins. Hann er um 56 mil-
ur (enskar) á lengd, og 30 míl-
ur á bi-eidd. Þessi skagi, ásamt
boi-ginni Konstantínópel var allt
sem eftir var af hinu víðlenda
og volduga í’íki Konstanlinusar
mikla.
En þi'átt fyi'ir ])að, að fyrir-
sjáanlegt var, að jjessar litlu
leifar rikisixis mundu verða
Tyrlcjum að bráð þegar minnst
varði, liéldust þó stöðugt við
fiokkadrættir og bardagar í
borginni, milli þeiri'a er þóttust
eiga tiikall til valdanna, og gekk
það svo úr hófi, að þessi litli
landskiki, sem ekki var svo víð-
áttumikill að gæti heitið lier-
togadæmi, varð að skiptast
milli fjögurra keisara þannig:
að tveir af þeim höfðu völdin í
borginni, en tveir utan box'gar.
Meðan þessu fór fram í Kon-
stantinópel voru Tyrkir ekki að-
gerðarlausir. Þeir höfðu lagt
undir sig allt landið norður að
Dóná, og áfonn Bajazet soldáns
var að vinna Konstantínópel og
setjast þar að. Borgin vár svo
að segja i herkvi, og hungurs-
neyð stóð fyrir dyrum; en þá
bái’Ust soldáninum þær fréttir,
að Tomelon vseri að leggja und-
ir sig lönd Tyi'kja i Litlu-Asiu.
Bajazet hélt hið bráðasta her
sinum austur i Asíu og mætti
Tomelon á sléttunum íijá An-
gora; varð þar orusta með þeim,
pg beið Bajazet ósigur, Eftir
Jþaðljl'ötnaðí ríki littns í hioltt Og
leit ékki Út fyt'ir anntið, én ttð
það mundi niéð öliii líðtt Undír
lok. Þannig fi'elsaðist Konstan-
tínópel að þvi sinni, en það varð
til lítils, því borgai’menn voru
svo dáðlausir og ósamtaka, að
þeir jafnvel reyndu ekki að
korna i veg fyrir, að ríki Tyrkja
i Asíu, sem var í molum, gæti
sameinast aftur. 'Svo þegar
Muhamed II. kom til ríkis 1441,
má segja að dómurinn yfir Kon-
stantínópel væri uppkveðinn.
VII.
KONSTANTÍNÓPEL FELLUR
í HENDUR TYRKJUM,
HIÐ BYZANTÍSKA RÍKI
LÍÐUR UNDIR LOK.
Eftir að Muhamed II. kom til
valda hj'rjaði hann að þrengja
að Konstantinópel, með þvi að
byggja öflug liervirki við Bos-
porus, aðeins 8 milur frá borg-
inni. Afi lians liafði hyggt virki
á ströndinni austan við sundið.
Eftir að Tyrkir voru húnir að
koma sér svo fyrir að hafa virki
beggja megin sundsins, gátu
þeir lokað því fyrir allri skipa-
umferð nær sem þeitn sýndist.
Keisarinn, senx þá var í Kon-
stantinópel, hét Konstantínus,
eins og sá fyrsti er þar var, mót-
mælli þessum aðförum soldáns-
ins, og sendi rnenn á lians fund
til að tjá lionum mótnxæli sín.
Soldáninn svaraði sendimönn-
um keisarans nxeð þvi, að
spyrja þá hvort hann ætti ekki
með að gera eins og sér þókn-
aðist, eða livort þeir hvgðust
liafa vald tii að segja sér lxvað
liann mætti gei’a. „Eg á þctta
land,“ sagði hann. Tyi’kir
byggja Litlu-Asíu allt að strönd-
urn Bosporus, og veldi Róm-
verja er að engu orðið. Heilsið
herra yðar frá mér, og segið
honunx að hinn núverandi sol-
dán sé ólíkur fyrirrennurum
sínum, þvi óskir hans verði að
ákvörðun, og ákvarðanir hans
að framkvæmdum. Farið í friði;
en þeir sem næst verða sendir á
minn. fund í slikunx erinda-
gerðum sem þér, mega búast við
að vei'ða flegnir lifandi.“
Þegar sendimennirnir komu
á fund keisarans og sögðu hon-
um orðsendingu soldánsins, sá
hann i hvert óefni konxið var.
Haxxn vildi segja- soldáninum
stríð á hendur, áður en hann
gæti búið meir.um sig, og lokið
við virkisbygginguna, en ráð-
gjafar hans drógu úr þvi á all-
ar lundir og töfðu fyrir öllum
framkvæmdum, varð því ekkert
afráðið unx hvað gera skyldi.
Meðan svo stóðu sakir og boi'g-
arnienn liöfðust ekkert að,
hraðaði soldáninn senx mest '
bvggingu vii'kisins. Sngnír
ségja að við byggingu virkisins
Iittfi iihnið 1ÖÖÖ niúrarar og
3000 aðfærsiuménii. Kéísarihh
liafði heðist ]>ess að Tjrkir
gættu hesta sinna, uxa og múl-
asna, svo þeir skemnxdu ekki
akra og ávaxtagarða, sem lágu
kiinguin borgina. Þessa beiðni
liöfðu Tyrkir að nokkuru tekið
tii greina og gætt vinnudýi'anna.
svo þau gerðu ekki miklar
‘skemmdir á ökrum lxorgar-
nxanna. Soldáninn liafði gefið
þeihl, er vinnudýranna áttu að
gæta, þá skipun, að l>eir skyldu
Íialda þeim þar til liaga sem
bezt væi'i haglendið, hvort lield-
ur væri á engi eða akri, og var
lierdeild látin gæta ]>ess, að
Grikkir rækju ekki skepnurnar
úr högunum. Unx ]>essar nxund-
ir liafði tyrkneskur liöfðingi
nokkur látið reka liesta sina og
uxa á kornakur borgarmanna.
Þelta gramdist Grikkjum og
reyndu að koma skepnunum
út úr akrinum, en fengu við
ekkert ráðið fyrir tyrknesku
hermönnununx, er gripanna
gættu. 1 þessari viðureign féllu
nokkui’ir menn af livorunx
tveggja. Muliamed ásakaði
Grikki fyrir að Iiafa drepið
gæzluxnenn gripanna og notaði
þennan atburð sem áslæðu til að
segja keisaranum stríð á lxend-
ur. Eftir þetta var ekkert vafa-
nxál um hvað fyrir lægi.
Næsta vetur bjó soldáninn
allt senx hezt undir, til þess strax
er voraði að geta liafið umsátur
ínxi borgina.
Nokkui’um árum áður en þeir
atbui’ðir gerðust er nú hefir ver-
ið frá sagt, lxafði púðrið vei'ið
fundið upp. Tyrkir, sem voru
hernxenn íxiiklir, og áttu stöðugt
í slyrjöldunx, sáu skjótt hversu
nxikla þýðingu að það lxafði í
hernaði, og urðu nxeð þeim
fyrstu að nota það.
Muhamed hafði látið ste>T>a
margar fallbyssur, en ein þeiirá
var mikíu stæiTÍ en nokkur,
senx þá var til; lxún var búin til i
Adrinopel af manni, sem Urban
hét, og vei’ið hafði áður i þjón-
ustu keisarans, en flúið frá Kon-
stantinópel sökunx hungurs og
hax-ði'éttis. Byssan var úr
kopar, afar þykk, og gat skotið
600 punda þungum kúlum, hun
var feikna þung og rammger.
Fyrir vögnunum, er byssan var
flutt á til Konstantinópel, gengu
60 por akneyta og 200 menn
fylgdu með til að styðja hana á