Vísir Sunnudagsblað - 05.03.1944, Síða 6

6
VÍSIR SUNNUDAGSBLAÐ
Hontezuina
konunsrnr Aztekanna.
Á sólbökuðum liásléttum
Mexicolands, þax- sem hjai'ð-
mennirnir reika um með hjarð-
ir sínar og sólvermd þorpin
blika, hvít undir skærum liita-
beltishimninum, bjó fyrr á öld-
um merk menningarþjóð, sem
Aztekar nefndust. Þeir voru, er
Evrópumenn komu fyrst til
iandsins, búnir að koma á hjá
sér fastri þjóðfélagsskipan, sem
var all-áþeklc skipan mála i
Evrópu og Asíu urn þær mund-
ir. Konungur þeirra var ein-
valdur, og skyggði ekkert á
giftu hans, fyrr en Spánn tók að
seilast til valda í landinu. Þessi
grein segir frá Montezuma,
sem var konungur i Mexico, er
Hernando Cortes kom þangað
árið 1519 og herjaði á landið.
Greinin er að mestu leyti
sniðin eftir frásögn af Monle-
zuma, sem finna má í bókinni
„Famous Rulers“.
Árið 1519. Mexico — höfuð-
borg Azteka ríkisins — Fen-
eyjar Vesturálfu. Hún er byggð
úti í miðju Tezcucovatninu, og
glitrar eins og gimsteinn í
lijarta fi'jósams dalsins, sjö þús-
und fet yfir sjávarmál. Vatns-
álar skipta borginni í ótal smá-
hverfi, sem steinbrýr tengja
saman. Á álunum getur hvar-
vetna að líta gondóla, sem flytja
vörur á markaðinn. Eirrauðir
Aztekar reka blómlega verzlun
á strætum og tox’gum. Þeir hafa
á boðstólum allskonar ávexti,
fisk, hunang, korn, veiðidýr,
súkkulaðikökur, skrautmuni og
síðast en ekki sízt gull. Heila
sekki af gulli og gimsteinum.
Ríki Aztekanna var með auð-
ugustu löndum í heiminum.
Tezcucovatnið var svipaðast
blómagarði á að lita, vegna ótal
blómum vaxinna smáeyja, sem
gat að sjá hvarvetna á vatninu.
Grafreitir þeirra og minnisvarð-
ar, virki og gbsbrunnar, sýndu
að hér bjó þjóðflokkur, sem
stóð á háu menningarstigi. Sér-
kennilegasta byggingin í borg-
inni var stórt liof í miðju henn-
ar. Var það umgirt steinvegg,
sem var skreyttur slöngumynd-
um, og á honum voru fjögur
hlið úr bronzi, sem snéru út að
aðalgötunum. Hofið var fimm
hæða hátt, og umhverfis ytri
hliðina var stigi slunginn utan
um það, svo að bæjarbúar gætu
gætu séð, þegar prestárnir
gengu í skrúðgöngu upp á þak-
ið. Þar uppi stóð geysistórt
steinaltari með skurðgoðum til-
beggja lianda. Á því logaði ekl-
urinn eilífi, sem stöðugt varð að
halda lifandi.
Aztekar trúðu, að mannablót
væru nauðsynleg til að milda
reiði guðanna. Var tahð, að þeir
liafi einu sinni blótað 20.000
manns, á hátíð, sem lialdin var,
til árs og friðar í lxofi Mexico-'
boi-gar. Hjá altarinu stóð geysi-
mikil trumba, sem barin var
við háliðleg tækifæri, Og þegar
birta þurfti áríðandi tilskipaii-
ir. Hún gaf frá sér drungaleg
liljóð, sem völctu ótta og skelf-
ingu i hjörtum almennings.
Monlezuma var konungur
þessarar þjóðar. Iiann var ríkur
og voldugur höfðingi, og ríkti
yfir þegnum sinum með óskor-
uðu einræði. Höilin, sem hann
bjó í, var eitt af furðuvei-kum
Vestui’lieims'. Hún stóð and-
spænis liofinu og var svo stór,
að sagt var að menn þyrftu
langan tíma til að skoða hana
alla. Veggir hallarinnar voru
þaktir fagurlega ofnum vegg-
ábreiðum og gólfin voru lögð
flísum úr dýrindis steinum.
Geypistór garður var umhverf-
is hana með rjóðrum og runn-
um, gosbrunnum og fögrum
blómum í öllum regnbogans
litum.
Enginn konungur Azteka
hafði notið þvílikra valda né
frægðar, og' fyrir kaldhæðni
örlaganna hefir enginn þeii'ra
orðið shkur ógæfumaður, sem
hann. 1 hirð hans voru mörg
hundruð menn, sem uppfylltu
allar þarfir lians og kröfur.
Allir sem kornu í návist hans
urðu að draga skó af fótum sér
og ldæðast gi'ófgerðri úlpu til
að sýna auðmýkt sína fyrir kon-
ungi. Þeir urðu að varpa sér
þrisvar flötum að fótum lians,
og ávarpa lxann fyrst „herra“
síðan „mikli lierra“ og loks
„herra lífs míns“.
Möntezuma skipti um kon-
ungsskrúða fjórum sinnum á
dag og fór aldrei í sömu fötin
tvisvar, Hann inataðist alltaf
einn, þótt hann ætti ótal konur.
Gullofið tjald var iireitt fyrir
boi'ðið, svo að engin forvitin
augu fengju að lita konunginn,
meðan hann sat undir borðum.
Er hann hafði matazt, voru
diskarnir fluttir í burtu, því að
hánn borðaði aldrei tvisvar af
sama diskinum. Þegar hann
fór um göturnar í tígulegum
burðarstóli, urðu allir að stara
beint niður í jörðina, því að eng-
inn mátti augum líta hinn
nxikla einvald.
Auk hallarinnar átti hann
ótal villur, veiðiskóga og leik-
velli, og ein aðal ánægja hans
var geysislórt hús, sem fuht
var af allskonar fuglum, sein
sungu angui'vært og blítt um
liorfið frelsi og sólskrýdda
skóga Mexicolands.
Montezuma var fjarri ein-
völdunx Evrópulanda og Ásíu.
Þrátt fyrir það, lifði hann eins
og þeir i þeirri trú, að menn
jafnt senx dýr mei'kurinnar,
liefðu verið skapaðir til að vera
sér til ánægju.
i
Hér virtist allt leika i lyndi.
Auður og allsnægtir unxkringdu
konung. Hann þurfti aðeins að
biðja og honum var veitt — að-
eins að í'étta út hendina hl að
fá allar óskir sínar uppfylltar.
En Montezuma konungur Az-
tekanna horfir döpruxn augum
til framtíðarinnar. Iiræðilegir
fyrirboðar liöfðu sézt hvað eftir
annað. Dag nokkurn liafði
Tezecucovatnið tekið að flæða
yfir bakka sína, og hafði flætt
um borgina og gereyðilagt
margar dýi-ar hahir. Skömmu
siðar hafði komið upp eldur á
efri hæð hofsins, sem engin tök
voru á að slökkva. Þrisvar sinn-
um höfðu logandi eldhnettii'
birzt á austurloftinu og þrumur
höfðu drunið í heiðskíru lofti.
Hver gat ráðið í orsakir þessa
fyrii'boða? Stóðu þeir i nokk-
uru sambandi við hin síð-
skeggjaða hvita guð Quetzal-
coatl, sem hafði komið þangað
fyrir mörgum árum, en siglt
síðan aftur út á hið breiða haf.
Hann hafði spáð því, að hann
mundi koma aftur í framtið-
inni. Yar sá dagur að nálgazt,
og stóðu þessi fyrirbrigði í
sambandi við afturkomu hans?
Stjörnufræðingar álitu, að
svo væri. Átti hann að flytja
hvítan kynstofn til Mexico —
menn, sem væru eins og hann
og bæru þrumuna í höndum sér.
Mundu þeir í’áðast á ríki Aztek-
anna og fara með báli og brandi.
Montezuma beið komu
Quetzalcoatl með hræðslu i
liuga. Hann hafði fórnað nxörg-
um mönnum og konum og heð-
ið sti-íðsguðinn að varðveita
Aztekana gegn hinum einkenni-
legu hvítu mönnum, sem höfðu
þrumuna að vopni.
Óljós oi'ðrómur fór að breið-
ast út í Mexico um landafund
Columbusar og ýmsar skærur
við hvíta menn. Skeggjaðir guð-
menn höfðu komið á hvítvængj-
uðum bálum, og flutt með sér
skrítnar skepnur, sem voru
kallaðar svín, hænsni og hestar.
Árið 1519 tók orðrómurinn
að taka á sig fastari og skýrari
mynd. Quetzalcoatl var kominn
aftur í land Aztekanna. Hann
hafði komið af hafi á ellefu
skipum og hafði fimm til sex
hxmdruð menn með sér. Sumir
þeirra riðu skrítnum fjórfætt-
um dýrum, sem þutu áfram
eins og kólfi væri skotið og
vöktu ótta og skelfingu íbúanna
hvar sem þeir fóru. í broddi
fylkingar reið guðinn Quetzal-
coatl, en nú hét lxann öðru nafni
— Hernando Cortes,
Montezuma fékk alltaf öðru
hverju fréttir af ferðum Her-
Amerískir hermenn setja upp vélbyssur á Nýja-Bretlandi, til
þess að verjast Ioftárásum Japana fyrst eftir að gengið var á
land. Síðustu tvær vikurnar hafa Japanir ekki reynt að gera
neinar loftárásir.