Nýja dagblaðið - 31.12.1935, Qupperneq 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
S
Bifreiðastöðyunin
og fortíð íhaldsins
í lögreglumálum
Mbl. birtir á sunnudaginn
var grein um bifreiðastöðvun-
ina og ræðu, sem forsætisráð-
herra flutti á Alþingi uiu lög-
reglumál rétt fyrir jólin. Út af
þessari grein þykir rétt að taka
fram nokkur atriði.
Mbl. hneykslast á því, að í'or-
sætisráðherra skuli hafa nefnt
bifreiðastöðvunina uppreisn
gegn löggjafarvaldinu og þó
ekki gert ráðstafanir til að bæla
hana niður með harðri hendi.
Vitanlega er það uppreisn
gegn löggjafarvaldinu, ef hópur
manna grípur til þvingunarráð-
stafana, og lýsir yfir þvi, að þær
séu gerðar til að koma í vég fyr-
ir, að lög landsins séu fram-
kvæmd. — Þetta hafa líka vei’k-
fallsmenn séð eftir á, því að nú
hafa þeir talið ráðlégast að
skipta um stefnu i verkfallinu
og lýsa yfir því að verkfallinu
sé nú ekki lengur beint gegn
benzínskattinum heldur benzín-
verðinu. Raunar hefir engin
hækkun á benzínverðinu komið
fram ennþá. En þessari nýju
skýringu liafa verkfallsmenn
einmitt reynt að bregða fyrir
sig eftir að þeim var bent á, að
tiþæki þeirra, eins og til þess
var stofnað í upphafi, væri upp-
reisn gegn löggjafarvaldinu.
Hitt má Mbl. líka vel vita, að
það er ekki alltaf talið hentug-
ast að bæla uppreisr,:r niður
með valdi. Sú aðferð gefst oft
fullt eins vel að bíða og láta for-
sprakkana verða sér til minnk-
unar og uppreisnina hjaðna
niður af sjálfu sér. Þannig var
að farið i skrílvikunni 1931,
þegar íhaldið tók þinghúsið ó-
löglega á sitt vald og fór með
mannsöfnuði, hrópum og heit-
ingum að húsum einstakra
manna í bænum. Eftir rúma
viku var uppreisnarmóðurinn
rokinn úr fyrirliðunum. Þeir
dreifðu sjálfir liði sínu og
hrökkluðust út úr sölum þings-
ins án þess að við þeim væri
bla&að af nokkrum lögreglu-
manni. En dóm sinn, eftir-
minnilegan, fyrir þetta tilræði
við lýðræðið, fengu þeir hjá
þjóðinni í kosningunum nokkr-
um vikum síðar.
Jóni Kjartanssyni ætti að vera
það sérstaklega minnisstætt, að
lögregluferð á hendur mÖnn-
um, þótt í bága hafi gengið við
opinber valdboð, getur haft
ýmsar afleiðingar. Sjálfur átti
hann að stýra lögreglu Reykja-
víkur í slíku áhlaupi haustið
1921, en var þá, sjálfur herfor-
inginn, lirakinn á flótta með
einu lítilfjörlegu kústskafti, sat
siðan fastur á gaddavírsgirð-
ingu eins og Absalon forðum í
trénu og var að því loknu svipt-
ur herforingjatign og hún feng-
in öðrum í hendur. Þetta er sú
sama þjóðhetja, sem nú þykist
vilja liggja forsætisráðherra á
hálsi íýTÍr það, að hann skuli
ekki hafa sent lögregluna út á
móti bílstjórunum núna um
jólahátiðina!
En á bak við þetta skrif Mbl.
býr annað og meira en það, sem
lesa má í linunum. Undir niðri
eru þeir Mbl.inenn sárgramast-
jr j'fir því, ef svo lánsamlega
tekst til, að þifreiðastöðvunin
falli niður án þes sað beita þurfi
lögreglunni.
Bifreiðastöðvunin er að vísu
ekki vinnudeila. En íhaldið hef-
ir samt mænt eftir því blóðug*
um augunum, að lögreglunni
þyrfti að beita í þessu máli. Ef
lögreglunni vrði beitt nú, ætl-
uðu íhaldsmenn að nota það
sem rök fyrir þvi, að einnig
bæri að beita lögreglu í vinnu-
deilum.
Því að um það hefir alltaf
verið ágreiningur milli íhalds-
ins annarsvegar og frjálslyndu
flokkanna hins vegar, hvort
leyfilegt ætti að vera að láta
lögregluna blanda sér inn i
vinnudeilur og koma þar öðr-
um aðilanum til hjálpar gegn
hinum í hagsmunabaráttunni.
Aftur á rnóti hefir enginn
haft á móti því að lögregluliðið
væri aukið innan skynsamlegra
takmarka.
Lögin um lögreglumenn, sem
sett voru á Alþingi 1933, voru
fram börin og samþykkt fyrst
og fremst fyrir atbeina núver-
andi forsætisráðherra, sem þá
var lögreglustjóri i Reykjavík.
í þeim lögum er ákveðið, að fyr-
irskipa megi bæjum að hafa á-
kveðið lögmark lögreglpliðs, að
ríkið styrki bæjarlögi’egluna
með fjárframlagi, þegar tala
fastra lögreglumanna er komin
yfir einn fyrir hver 700 bæj-
arbúa, og að stofna megi til
nokkurrar varalögreglu, þegar
tala hinna föstu lögreglumanna
er komin yfir tvo íýTÍr hverja
þúsund bæjarbúna.
En það ákvæði, sem erfiðast
gekk að ná samkomulagi um
var ákvæði 4. gr. laganna, sem
hljóðar svo:
„Lögregluna má ekki nota til
þess að hafa önnur afskipti af
vinnudeilum en að halda þar
eins og annarstaðar uppi friði
og afstýra skemmdum, meiðsl-
um og vandræðum.“
Það var ófrávíkjanleg krafa
þá af hálfu framsóknarmanna,
að þetta ákvæði yrði i lögunum.
ílialdið streittist þar á móti i
lengstu lög, en varð að láta
undan.
En þó að íhaldinu tækist ekki
að koma því inn i lögin, að lög-
reglan skyldi berja á verka-
mönnum i vinnudeilum, þá
reyndi þó Magnús Guðmunds-
son, sem þá var dómsmálaráð-
herra, að nota þessi lög eins og
hann gat (og raunar rneira) til
að hjálpa vinum sínum í bæjar-
ráði Reykjavíkur, þeim, sem
vildu stofna verkfallslögreglu.
Magnús Guðmundsson gekk
svo langt í þessu, að lrann braut
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
.. .. Ritstjóri: ..
Sigfús Halldórs frá Höfnum
Ritstj órnarskrif stof ur:
Laugav. 10. Sixnar 4373 og 2353
Afgr. og auglýsingaskrlfstofa
Austurstr. 12. Sími 2323 ..
í lausasðlu 10 aura eint.
Áskriftargjald kr, 2 á mán.
Prentsm. Acta.
hin nýju lög um lögreglumenn
tvisvar sinnum á sama árinu.
Hann braut lögin nreð því að
borga ReykjaVik rikisstyrk til
bæjarlögregiunnar áður en tala
fastra lögreglunranna var kom-
in yfir ei'nn fvrir hverja 700 í-
búa.
Og hann braut lögin með því
að láta setja á stofn varalög-
reglu í bænum áður en tala
fastra lögreglumanna var konr-
in yfir tvo fyrir hverja 1000 i-
búa.
Núverandi dónrsmálaráð-
lierra lagði þessa lögbrota-vara-
lögreglu tafarlaust niður.
Og hann lét hætta hinum ó-
löglegu greiðslum til Revkja-
vikurbæjar.
Honura var þetta hvort-
tveggja rétt og skylt, til þess að
hindra, að áfranr væru brotin
landslög.
Þetta er rifjað upp til þess að
hjálpa minnislevsi nroðhaus-
anna núna unr áranrótin.
Víðskípta- og
atvinnulffið 1935
Frh. af 2. alðu.
Djúpavík lét reisa á Reykjar-
firði. Verksmiðjan getur unnið
úr 2300 málum síldar á sólar-
hring. Tók hún til starfa í
iúlímánuði.
Gengi.
Gengi íslenzku krónunnar
hefir verið stöðugt allt árið.
Gengi sterlingspundsins hefir
verið fylgt og skráð í kr. 22.15.
Miðað við gullgengi franska
frankans hefir gullgildi krón-
unnar hækkað frá 48,82 aurum
í janúar í 49.10 í des.
Bankavextir.
Vextir hafa verið þeir sömu
og í fyrra. Innlánsvextir beggja
bankanna 4%, en útlánsvextir
af venjulegum víxlum 6% hjá
I/andsbankanum, en 7% hjá
Útvegsbankanum, af viðskipta-
víxlum 5 V2 % hjá Landsbank-
enum en li/g% hærri hjá Út-
vegsbankanum.
AtvinnuleysL
Samkvæmt atvinnuleysis-
skýrslunum hefir atvinnuleysi
fyrri helming ársins verið tölu-
vert meira en í fyrra en nokkru
minna síðari hluta þess ársins.
(Hér er eingöngu um Reykja-
vík að ræða). Atvinnuleysið
hefir þó verið meira heldur en
fram kemur á skýrslunum. Sér-
staklega á það við um talning-
una 1. ágúst. en þá var fjöldi
manns á Siglufirði og öðrum
síldarstöðvum norðanlands at-
vinnulaust. Atvinnuleysi ' í
Reykjavík hefir samkv. skýrsl-
unum 3 undanfarin ár verið
sem hér segir:
1. febr. 1. maí 1. ág. 1. nóv.
1933 623 268 226 569
1934 544 190 390 719
1935 599 432 252 510
U tanríkisverzhmin.
Á árinu 1934 var verzlunar-
jöfnuðurinn óhagstæður, er nam
kr. 3.719.133, samkv. skýrslu
Gjaldeyrisnefndar. Það var
því ljóst, að nauðsynlegt væri
að herða allmikið á innflutn-
ingshöftunum. Framan af því
ári, sem nú er að líða, var þó
innflutningur álíka mikill og í
fyrra á sama tíma, er stafaði
af því að þá voru þau leyfi,
sem veitt höfðu verið á árinu
1934 látin gilda, og voru þau
því notuð fyrri hluta ársins. Nú
er þetta afnumið. öll innflutn-
ingsleyfi, sem veitt hafa verið
á árinu 1935, falla úr gildi við
áramót, hafi þau ekki verið
notuð. Þetta er sjálfsagður
hlutur til þess að geta betur
haft yfirlit yfir innflutnings-
magn hvers árs. Frá og með
júnímánuði hefir innflutning-
ur stöðugt farið minnkandi,
miðað við næsta ár á undan.
Ýmsir örðugleikar eru þó á að
takmarka vöruinnflutninginn,
sérstaklega frá Spáni og Italíu.
Sökum viðskipta vorra og
samninga er ekki hægt að tak-
marka innflutning frá þessum
löndum, þar eð þau gera kröf-
ur um, að við kaupum helzt
jafnmikið af þeim og við selj-
um þangað. Þá hefir verið mik-
ill innflutningur á allskonar
vélum til iðnaðar, er erfitt hef-
ir þótt að hindra á innflutning,
þar eð gera verður ráð fyrir,
að sá iðnaður, sem vélar þess-
ar eru notaðar til, spari erlend-
an gjaldeyri. Loks var óvenju-
mikill innflutningur vegna mik-
illar síldarútgerðar. En þegar
þau leyfi voru veitt, var búizt
við mikilli sölu á síld, sem vit-
anlega hefði orðið, ef veiðin
hefði ekki brugðizt svo sem
raun varð á.
Þrátt fyrir þessa örðugleika,
sem verið hafa á því að minnka
innflutninginn og koma betra
lagi á greiðslujöfnuð landsins,
hefir innflutningurinn til 1.
des. samkv. skýrslu Gjaldeyris-
nefndar ekki orðið nema kr.
89.649.800, en á sama tíma í
fyrra kr. 44.689.100 eða kr.
5.139.800 kr. minna en á sama
tíma í fyrra. Auðvitað má gera
ráð fyrir ca. 2Vfc milj. kr. inn-
flutningi í desember og 21/2—3
milj. kr. útfl., en hlutföllin
breytast ekkert við það svo
nokkru nemi. Ef dregin eru frá
verðmæti þeirra vara, sem
fluttar hafa verið inn vegna
Sogsvirkjunarinnar, sem rétt
er ef sanngjaman samanburð á
að gera, þar sem þar er um
óvenjulegan innflutning að
ræða og útlent lán tekið til
þess, verður munurinn um
5.825.000 eða nær því 6 milj.
kr. lækkun á 11 mánuðum árs-
ins.
Samkv. skýrslu Gjaldeyris-
nefndar hefir innflutningur til
1. des. verið kr. 39.549.300, en
■ útflutningur kr. 40.035.620 eða
hagstæður verzlunarjöfnuður
um kr. 486.320! (Hinar 686 þús.
kr. til Sogsins þó ekki frá-
dregnar).
Hvað er svo um greiðslujöfn-
uðinn á þessu ári ? íslenzka rík-
ið, einstök félög og einstakling-
ar hafa allmiklar skuldir í út-
löndum og af slculdum þessum
þarf árlega að greiða mikla
vexti og afborganir, auk þess
þarf að greiða fargjöld, trygg-
ingar, umboðslaun o. m. fl.
Þessi útgjöld, sem nefnast hin
ósýnilegu útgjöld eru töluvert
mikil. Samkv. þeim athugun-
um, sem sænski hagfræðingur-
inn dr. Lundberg gerði hér á
þessu munu ósýnilegu greiðsl-
urnar nema um 6—6V2 milj.
kr. á ári.
Reynsla undanfarinna ára
hefir sýnt, að verð útfluttu
varanna reynist við endanlegt
uppgjör vera töluvert meira en
þessar bráðabirgðaskýrslur
sýna, bæði sökum þess, að
lægra verð en það raunveru-
lega verð, sem fæst fyrir vör-
una, hefir verið gefið upp og
nokkrar skýrslur ókomnar, þeg-
ar bráðabirgðauppgjörið fer
fram. Þessi hækkun hefir
stundum numið allt að 10%.
Innflutningurinn hækkar og
nokkuð að vísu, en ekki nærri
því eins mikið. Greiðslujöfnuð-
urinn mun því verða nokkru
hagkvæmari en hann virðist
vera eftir skýrslunum. Má því
ætla að greiðslujöfnuðurinn
verði ekki óhagstæður, nema
nema sem svarar ca. 4 milj. kr.
eða um 6—7 milj. kr. hagstæð-
ari en í fyrra um áramót.
Ríkisbúskapurinn.
Ekki er hægt með nokkurri
vissu að segja ákveðið um rík-
isbúskapinn og afkomu ríkis-
sjóðs. Ennþá er allmikið óinn-
heimt eins og alltaf um ára-
mót og öll útgjöld ekki komin
fram. Tekjur munu þó verða
svipaðar og í fyrra, þrátt fyrir
minnkandi innflutning og þó
minni tolltekjur hafi orðið af
þeim ástæðum, sökum tekju-
aukalaganna, sem samþykkt
voru á 'haustþinginu 1934. Út-
gjöld ríkissjóðs hafa hinsvegai-
orðið minni svo afkoman verð-
ur nokkru betri en í fyrra.
Eins og kemur í ljós af þessu
yfirlitii um viðskiptalíf ársins
1935 er afkoman mun betri éri
næsta ár á undan. Vöruverð
hefir farið hækkandi, sérstak-
lega á landbúnaðarvörum og
miklu meiri gjaldeyrir fengist
fyrir þær inn í landið en í
fyrra. Byrjað hefir verið með
nýjar atvinnugreinir og nýjar
útflutningsvcörur, sem vel hef-
ir gengið að selja og nýir mark-
aðir hafa unnizt. Væri því af
þeim ástæðum ekki óeðlilegt
að líta björtum augum fram á
komandi ár. Engu skal þó hér
spáð um afkomuna á næsta ári,
enda mjög erfitt á slíkum
ófriðar- og viðskiptahaftatím-
um, sem nú eru.
Reykjavík,
daginn fyrir gamlársdag.
Guðl. Rósinkranz