Nýja dagblaðið - 03.04.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritstjórnarskrifstof umar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu ]D. Simi 2323.
Eftir ki. 5: Sími 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Simar 3948 og 3720.
Stuðningur
Syrst um sinn
Ókunnugir menn kynnu að
halda, að Framsóknarmönnum
gengi til mikil og þröngsýn
flokkseigingirni, að taka einir
stjórn landsins, með „stuðningi
fyrst um sinn“. En ástæðan til
þess, að Framsóknarflokkurinn
hefir nú aðstöðu til að mynda
hreina flokksstjórn, er einmitt
sú, að hann hefir starfað að
landsmálunum með óvenjulegri
víðsýni.
Til eru tvær meginstefnur í
flokkspólitík. Hin bezt kunna
er sú, að hrifsa allt undir flokk-
inn, og útiloka alla þá áhrifa-
menn á opinber mál, sem ekki
tilheyra flokknum. Úti i heimi
ganga kommúnistar og nazist-
ar lengst í þessum efnum. Hér
hefir gætt mikið til hins sama.
Alþýðuflokkurinn valdi ein-
eingöngu flokksmenn á skrif-
stofu alþýðutrygginganna, og
sjálfstæðismenn völdu á sama
hátt hvern einasta starfsmenn
í sjúkratryggingarnar. Báðir
þessir flokkar vilja láta líta svo
á,að þeir einir geti ráðið í land-
inu og þeir einir eigi að gera
það.
Framsóknarflokkurinn trúir
að vísu á gildi sitt og framtíð,
en hann hefir ekki þessa óbil-
andi Tyrkjatrú. Framsóknar-
menn hafa sýnt það í verki, að
þeir eru samvinnumenn. Með
tuttugu ára starfi eru Fram-
sóknarmenn búnir að spinna
þræði vingjarnlegrar og gagn-
legrar samvinnu um þjóðlífið,
þar sem áhrif Alþingis ná til.
Meginregla Framsóknarmanna
er sú, að fulltrúar hinna þriggja
raunverulegu stjórnmálaflokka
eigi sem allra víðast að starfa
saman að lausn vandamálanna,
og að á þann hátt einan geti
landið notið allra þeirra krafta
sem þjóðin á til á hverjum
tíma. Ástæðan til þess að Fram-
sóknarflokkurinn hefir nú
myndað flokksstjórn og er ekki
smeykur, þó að stuðningurinn
sé að eins „fyrst um sinn“, er
sú, að Framsóknarm. vita, að þeir
eru, án þess að menn hafi veitt
því eftirtekt, búnir að byggja
nýtt stjórnarform í landinu
með samvinnu allra flokka.
Bönkunum, síldarbræðslunum,
fisksamlaginu, fiskimálanefnd,
sildarsöltuninni, kjötverzlun-
inni og mjólkurskipulaginu er
stjórnað af bræðingsstjórn
allra flokka, og Framsóknar-
flokkurinn hefir átt meginþátt
í að skapa allt þetta nýstárlega
samstarf.
Það má bæta við nokkrum
stjórnarnefndum, sem starfa að
andlegum málum, svo sem
menntamálaráði, Þingvalla-
nefnd, skólabókaútgáfan,
kirkjuráðið o. s. frv. í flestum
þessum nefndum vinna full-
trúar fyrir núverandi lífsstefn-
ur að lausn vandamála út frá
einu sjónarmiði, að starfa eins
og þjóðinni hentar bezt.
Framsóknarmenn byggja
þessa stjórnarstefnu á því, að
þjóðin sé of fámenn, of fátæk
og of bæld af gamalli kúgun til
þess að henni henti að svo sem
helmingur þjóðarinnar sé rétt-
laus og áhrifalaus á hverjum
tíma. Framsóknarmenn vilji
leita að mannsefnum hvar sem
þau er að finna, og vinna að því
að hver maður, sem nokkur
dugur er í, fái að starfa meðan
dagur endist. Gott dæmi um
þessi vinnubrögð eru það, að ég
flyt nú með tveim öðrum þing-
mönnum frv. um skipulag bæja
og kauptúna, þar sem gert er
ráð fyrir að Guðm. próf. Hann-
esson fái aðstöðu til að starfa
að þessu áhugamáli sinu, sem
hann hefir ekki rétt til, sökum
aldurs og annarra lagaákvæða
nema ef þetta frv. nær fram að
ganga. í öðrum flokkum hefðu
gamlar væringar frá óskildum
viðfangsefnum, verið látnar
standa í vegi fyrir þeirri eðli-
legu og réttmætu viðurkenn-
ingu, sem hér er vikið að.
Það var töluvert erfitt að fá því
framgengt, að helztu flokkarnir
hefðu forseta á Alþingi, en nú
er þar byrjuð venja, sem reyn-
ist vel, og hefir haft mjög góð
áhrif á störf Alþingis. Það var
líka erfitt að koma því til leið-
ar, að allir flokkar . ættu full-
trúa í stjórn síldarverksmiðj -
anna. Nú er það orðið, og að
lokum komin sterk og tiltölu-
lega samstæð stjórn með mjög
dugandi framkvæmdastjóra.
Það var heldur ekki vel tekið
upp af Haraldi Guðmundssyni
og nánustu vinum hans, þegar
ég kom á því skipulagi, að Al-
þýðuflokkurinn fengi 4 for-
menn í sjúkratryggingunum, en
hinir flokkarnir 2 hvor. í stað
þess að hafa nálega ekkert vald
í sjúkratryggingunum, vildi H.
G. hrifsa allt, jafnvel þó að
það yrði ekki nema stundar-
friður, þar til allt var tapað að
nýju.
Framsóknarmenn munu
halda áfram sinni rólegu og
víðsýnu stjórnarstefnu. Þeir eru
viðbúnir að ganga til kosninga
í vor, eða að vori, og sýna trú
sína í verkinu. En þó að flokk-
urinn sé viðbúinn að berjast
fyrir stefnu sinni og málefnum,
þar á meðal því atriði, að hvor-
ugur nábúaflokkurinn fái að-
stöðu til að byrja á einræðis-
brölti og útiloka alla aðra menn
frá starfi og áhrifum, þá er
Framsóknarmönnum miklu
kærara starfið, og skapandi
þróun, heldur en óþarft og til-
gangslaust stríð.
Hin nýja stjórn þriggja
Framsóknarmanna, er ekki eins
veik og andstæðingarnir halda.
Hún styðst við sinn eigin kraft,
við orku flokksins og við hin
margháttuðu hjálparvígi, þar
sem allir flokkar eiga fulltrúa,
(Frh. á 4. síðu.)
Dreéíð fyrir éluééa
Eftir J ó n a s
Efst við Skólavörðustíginn í .
Reykjavík hafði ungur málari,
Kristján Magnússon, keypt sér
hús, gert um það prýðilegan garð
og byggt áfast við það myndar-
lega vinnustofu, með stórum og
hentugum sýningarglugga. í
þessum glugga voru stöðugt nýj -
ar myndir, því að málarinn var
afkastamikill í bezta lagi. Hann
hafði valið sér staðinn með hag-
sýni. Allir Reykvíkingar unna
hinu fagra útsýni frá Skóla-
vörðutorginu. Allir útlendingar
ganga þangað til að sjá Leifs-
myndina. Þúsundir manna gátu
ekki komizt hjá að sjá málverk
Kristjáns Magnússonar, um leið
og þeir gengu á þann stað, þar
sem er mest og víðast útsýn í
Reykjavík.
Seint í vor sem leið var ég ný-
kominn heim úr langri ferð. Ég
kom frá Skólavörðutorginu og
hugsaði mér að líta um leið i
gluggann hjá málaranum. En
þegar þangað kom, var ekkert
listaverk til sýnis. Tjald dauðans
var dregið fyrir gluggann. Krist-
ján Magnússon hafði andazt af
holskurði fyrir fáum dögum.
Kristján Magnússon hafði verið
óvenjulega hraustur maður alla
æfi. Skyndilega hafði hann feng-
ið innvortismeinsemd, sem beztu
læknum tókst ekki að ráða við.
Mér þótti þetta fráfall svo
sviplegt, að mig langaði til að
kynna mér lítið eitt æfiferil
þessa unga listamanns. Ég fékk
smátt og smátt að vita aðalat-
riðin úr hinni stuttu æfisögu
hans. Kristján var fæddur á
ísafirði 1903. Faðir hans var
skipstjóri. Kristján missti báða
foreldrana meðan hann var á
barnsaldri. Seytjá'n ára fór
hann til Ameríku og stundaði
málaranám í listaháskólanum í
Boston alla vetur frá 1921—26,
en var sjómaður á sumrin, að
ísfirzkum sið. Hann stundaði
síðan framhaldsnám eitt ár
vestan hafs, kom síðan heim, og
byrjaði að mála náttúru ætt-
landsins. Hann fór víða um land
og valdi sér mörg hin mikil-
fenglegustu viðfangsefni. Hann
lagði alveg sérstaklega stund á
að mála landið í fannahjúp.
Enginn íslenzkur málari hefir
J ó n s s o n
látið eftir sig jafnmargar vetr-
armyndir eins og hann.
Jafnhliða því að Kristján fór
um landið og málaði byrjaði
hann að halda sýningar á lista-
verkum sínum, bæði í Reykjavík,
í Bandaríkjunum, í Englandi, í
Hollandi og Stokkhólmi. Hann
fékk á skömmum tíma meiri
samband en nokkur annar ís-
lenzkur málari í engilsaxnesku
löndunum, báðum megin At-
lantshafs. Hann seldi mikið,
bæði hér á landi og ytra, eink-
um í Englandi. Gæfan sýndist
brosa við honum. Hann var kom-
inn yfir erfiðasta hjallann. Úr
mikilli fátækt, úr landi, þar sem
nálega ekkert málverk var til,
þegar hann leit fyrst dagsins
Ijós vestur við ísafjarðardjúp,
var hann búinn að ljúka lista-
mannsnámi í stórborg í voldug-
asta landi heimsins, byrjaður að
starfa með góðum árangri í ætt-
landi sínu, með vaxandi viður-
kenningu sem málari í landi
Reynolds og Turners. Þá kom
skuggi dauðans skyndilega í
birtu vorsins, og tjald sorgar-
innar var dregið fyrir gluggann,
þar sem listaverk hins unga mál-
ara áttu að birtast jafnóðum og
þau urðu til.
Saga Kristjáns Magnússonar
er í einu glæsileg og raunaleg.
Hann fékk að reyna sannindi
hins fornkveðna, að án er ills
gengis nema að heiman hafi.
Kaldir voru jöklarnir í ættlandi
hans. Kaldir voru vindarnir, sem
næddu um hann, þegar hann var
að festa á línið liti og línur ís-
lands, þegar það bundið í klaka-
dróma. En kaldari voru þó kveðj-
ur samlanda hans, listamann-
anna, listdómaranna, og þeirra,
sem unnu list með ást hins af-
brýðissama Farisea.
Viðhorfið til Kristjáns Magn-
ússonar sem listamanns var
mjög með tvennu móti. Þegar
hann hélt sýningar heima í ætt-
landi sínu fékk hann hina hörð-
ustu dóma i flestum blöðunum.
Honum var fundið til foráttu
að hann kynni lítið, að hann
þekkti ekki nútímalist á megin-
landinu, að hann málaði fyrir
þá fáfróðu, sem ekki bæru skyn
á þverhandarstílinn. Hinir lærðu
KRISTJÁN H. MAGNÚSSON
málari.
landar Kristjáns Magnússonar
fundu honum margt fleira til
foráttu. En í raun og veru hafði
hann drýgt tvær meginsyndir.
Hann hafði brotizt gegnum
nám með eigin vinnu og án
nokkurs styrks i Bandaríkjun-
um, en ekki í Danmörku, og
hann seldi vel. Myndir hans
hurfu hljóðalaust inn í heimili
fólks, sem vildi eiga myndir,
alveg eins og þegar döggin
hverfur á vormorgni í skini rís-
andi sólar.
En þegar Kristján Magnússon
kom til Englands með sömu
myndirnar og orðið höfðu fyrir
hörðustu dómum í Reykjavík,
þá fékk hann um verk sín
hvað eftir annað hlý og
viðurkennandi ummæli í þrem-
ur voldugustu blöðunum í
landinu, í Observer, Morning
Post og Times, auk fjölmargra
minni blaða. Frá London flutti
Kristján sýninguna yfir hafið í
land Rembrandts og hinna fjöl-
mörgu snillinga. Það var djarft,
en dirfskan sigraði. Próf. Hamel
segir um þessa sýningu í Hol-
landi, að hún hafi verið vel sótt
og borið hinn bezta árangur.
Þannig skiptast á skin og
skúrir. Heima fyrir þrálátur
kuldi, og ósanngirni í dómum.
Erlendis viðurkenning hinna
hæfustu manna til handa þess-
um útlending, sem ekki hafði
sér til styrktar ætt, eða auð, eða
vildarmenn. Verk hans eins og
ekkert annað opnaði honum dyr
erlendis, sem engir samlandar
hans hafa getað lokið upp. Það
eru vafalaust til menn, sem
halda að hægt sé að koma inn í
Times og Observer pöntuðu hrósi
um bláfátæka, erlenda lista-
menn. En um þá menn má segja
það eitt að þeir þekkja England
of lítið, til að þeir séu færir að
dæma um verk enskra manna.
í huga mínum er ljómi um
minningu Kristjáns Magnússon-
ar. Ég álít hann að vísu ekki
hafa sýnt það að hann væri í
allra fremstu röð manna i sinni
stétt. En ég dáist að þreki hans
og karlmennsku, viljastyrk hans
og festu. Saga hans er í mínum
augum glæsilegt dæmi um vík-
ingslund íslendinga eins og þeir
eru á tuttugustu öldinni. Krist-
ján fæðist í bæ, sem er fræg-
||ur fyrir harðfengi sjómannanna,
(Vrh. á 4. síðu.)
GLEIÐARHJALLI VIÐ ÍSAFJÖRÐ