Tíminn Sunnudagsblað - 22.07.1962, Blaðsíða 5
Sé3 frá eyðibýlinu Rangalóni suður yfir Sænautavafn til Sænautasels. Mun lengra suður í heiðinni voru Vesturhús. —
(Ljósmynd: Þorsteinn Jósepsson).
Hvergi á landinu reis þó upp önn-
ur eins heiðabyggS og á Norðausíur-
landi. Þar var alls staðar búið. Á
Jökuldalsheiði, heiðunum upp af
Vopnafirði og Þistilfirði, Öxarfjarðar
iheiði — þar risu hvarvetna upp býli.
í hugum þeirra, sem varla hafa þess-
ar slóðir augum litið og þaðan af síð-
ur staðið einn í dag í sporum þessa
flóttafólks úr láglendissveitunum,
slær kannske einhverjum ljóma á
[hörfnar heiðabyggðirnar. En það er
hætt við því, að þær hugmyndir eígi
frekar heima í veröld draumanna en
veruleikans. Roskin kona í Skeggja-
staðahreppi, sem sjálf ólst upp á
heiðarbýli í Þistdfirði og bjó þar
við mikla ómegð, þegar hún var á
léttasta skeiði ævi sinnar, sagði við
okkur:
„Þar var lífið eins og það væri
iklippt úr úr Heiðarbýlissögum Jóns
Trausta. Við rústir kotanna á Öxar-
fjarðarheiði er maður kominn á
sjálft sögusviðið og óhugnanlegir at-
hurðirnir birtast manni hver af öðr-
um.“
Á Jökuldalsheiðinni byggðust ekki
færri en sextán kot á tveimur ára-
tugum upp úr 1840 og þorri þeirra
hélzt lengi við byggð. Nokkur voru
í byggð fram yfir 1940, og síðasti
bóndjnn | heiðinni, Guðjón Gíslason
í Heiðarseli, fluttist ekki brott þaðan
fyrr en 1946. Þá hafði nútíminn og
tæknin haldið svo innreið sína á
Jökuldalsheiði, að hann hafði komið
upp vindrafstöð á bæ sínum. Á
Rangalóni hangir dálítið af kofun-
um enn uppi, og þar var gömul elda-
vél í fordyri ásamt einu hefti af
Jörð og bláþrykktum pésa með áskor
unum um að kjósa D-listann. Tún-
bleðillinn var allur þakinn lágvöxn-
um víði og harðbalagróðri heiðar-
innar og skafl við vatnsbakkann, fá-
ein skref frá bæjarrústunum.
Meðal þeirra, sem lengst þraukuðu
á heiðinni, var Bjarni í Veturhúsmn,
sem margir ætla, að endurvakinn sé
f Bjarti í Sumarhúsum til meira lang
lífis og frægðar en heiðabændum
fellur að jafnaði í skaut.
Býli Bjarna var alllangt sunnan
við þjóðveginn og stóð þar á bakka
lítils vatns, mitt í geysimiklu flóa-
ílæmi. Það hefur trúlega verið nokk
uð blautlent umhverfis bæinn og kom
ið sér vel, að bóndinn kippti sér ekki
upp við það, þótt hann blotnaði í
fæturna. Á þetta býli komst Bjarni
þeim hætti, að kona af skaftfellskum
ættum, Anna Einarsdóttir að nafni,
keypti það og fluttist þangað. Gerð-
ist Bjarni ráðsmaður hennar, og þeg-
ar hún féll frá, hélt hann þar áfram
búskap. Þótt varla yrði sagt, að hann
væri meyjarmannslegur á þann mæli-
kvarða, er nú er á slíkt lagður, tókst
honum að fá ráðskonu, sem virðist
hafa unað ævinni sæmilega hjá hon-
um í heiðarkotinu.
En ekki varð Bjarna ævinlega
svona vel til kvenna. Þegar hann var/
ungur maður, varð í lífi hans at-
burður, er mun einsdæmi meðal sam
tíðarmanna hans. Hann var þá vinnu
maður hjá séra Arnljóti Ólafssyni
á Sauðanesi. Hafði hann mikinn hug
á að verða sjáMbjarga bóndi, og
taldi hann fýsilegan áfanga á leið að
því marki að kvænast bóndadóttur,
er ætti arfs von. Lagði hann mikinn
hug á hreppstjóradóttur á Heiði á
Langanesi og þrábað hennar, en þeg
ar hún vísaði honum jafnan á bug,
hversu fast sem hann sótti mál sitt,
brá hann á óvenjulegt ráð. Skrifaði
hann andskotanum biéf og leitaði
fulltingis hans við kvonbænirnar.
Bréfið skildi hann eftir úti á víða-
vangi, en svo illa tókst til, að það
komst til annarra en þess, er því var
beint til. Er í almæli, að séra Arn-
ljótur hafi fengið það í hendur og
sett vinnumanni sínum harðar skrift
ir fyrir tiltækið. Varð það lokaþátt-
ur kvonbænanna.
Fyrir meira en tuttugu árum auðn-
T I M 1 N N
SUNNUDAGSBLAÐ
435