Tíminn Sunnudagsblað - 22.07.1962, Page 7
Eitt af því, sem hrjáði fólkið í heið
inni, var mjólkurleysið, einkum böm
og gamalmenni, svo sem fram -kemur
í frásögn Halldórs Laxness af gömlu
konunni. Seint í janúarmánuði 1894
fór einn heiðarbændanna, Sigbjörn
Jóhannesson á Mel, til bæjar í ná-
grenninu til þess að sækja mjólkur-
lögg. Bæjarleiðin var nálægt tíu kfló-
metrum. Þegar bóndinn var á heim-
leið brast á stórhríð, er stóð sólar-
hringum saman. Maðurinn varð úti,
en konan beið heima milli vonar og
ótta með börn þeirra ung. Einn
morguninn lá hundur bónda í glugga
tóftinni á baðstofuþekjunni, og duld-
ist konunni ekki lengur, hversu kom
ið var. Þegar hríðinni létti, bjóst hún
til ferðar. Hún sagði bornunum, að
hún ætlaði til gegninga í penings-
húsin, og skyldu þau bíða róleg, þótt
henni dveldist venju fremur lengi.
Raunar hafði hún ráðið af að freista
þess að brjótast út að Brunahvammi,
bæ á heiðinni upp af Vopnafirði, til
þess að biðja um hjálp. Við, sem ök-
um Jökuldalsheiði í upphituðum bíl
á sumardegi og fárumst yfir því, hve
djúpt hann sekkur í gljúpt túnið á
Rangalóni, getum ekki sett okkur í
spor þessarar konu, sem þrammaði
norður fannbarðar heiðarnar, þar
sem bóndi hennar lá helfrosinn undir
barði eða steini, vitandi af börnum
sínum einum og umsjárlausum í kot
inu, óralangt frá mannabyggðum.
Ekki tók lífið heldur mildum hönd
um á gamla bóndanum í Fögrukinn,
einu heiðarkotinu. Skömmu eftir
hríðina, sem minnzt er með áletrun-
inni á steininum hjá Eiríksstöðum,
gerðust áhyggjur hans yfir örbirgð
Sinni svo þungar, að hann afréð frek
ar að svipta sig lífinu en hrekjast
á sveitarframfæri. Ef þetta hefði
gerzt nokkru fyrr, hefði gamli mað-
urinn verið dysjaður þar á einhverj-
um grjótásnum. En nú var aldarfar
orðið svo milt, að náðarsamlegast var
leyft að jarða hann án yfirsöngs í
kirkjugarðinum í Möðrudal. En svo
(mjög eimdj Þó eftir af gamla hugar-
farinu, að jafnvel hin vígða mold
nægði ekki til þess, að Kinnarbónd-
inn lægi kyrr. Fólk í Möðrudal þótt-
ist sjá hann hvarvetna á sveimi, og
um nætur dreymdi það, að hann væri
að troða sér inn um gluggana á bæn-
um. Almælt er, að dyr og gluggar
hafi verið krossaðir á hverju kvöldi
til þess að verjast ásókn bónda, stál-
fleinar þrír verið reknir niður í leiði
hans og húslesturinn jafnvel lesinn
einu sinni frammi í bæjardyrum. En
heiðarbóndinn lét hvorki skipast við
krossinn né kyngina, en að lokum er
sagt, að eyfirzk vinnukona í Möðru-
dal, Oddrún að nafni, hafi einn morg
un snarazt út í kirkjugarg og þulið
svofeild stef yfir Ieiði bóndans:
Þú, sem ert genginn
til þinnar hvíidar,
ligg þú hér kyrr
' og lát alla í friði.
Sinntu ekki lengur
um samvistir manna,
fyrst lífið þér þótti
langt og biturt.
Önd þín lifir
hjá æðstum guði,
bót, sem vinnur á
breyskleika þínum,
því hans náð er öllum
næg til hjálrjar.
Þetta vers hlýtur að leyna á sér, því
að með því frelsaði Oddrún Möðru-
dal, enda hefur það sennilega verið
flutt af miklum móði.
III.
Það var nístingsköld norðangjóla
með skúraleiðingum, þegar vig kom
um vestur yfir fjallgarðana og sáum
heim að Möðrudal. Svartir bruna-
sandarnir voru ekki búsældarlegir
yfir að líta, og gráar vfðiflesjurnar
•sýndust ósköp umkomulausar í þeíis-
um gróðurlitlu víðernum. Þag er
undarlegt til þess að hugsa, að ein-
mitt þarna skuli oft hafa verið eitt
af stærstu búum landsins, sjö eða
á'fta hundruð fjár á fóðrum, auk
fjölda hrossa, og Möðrudalsbændur
frumkvöðlar í verklegum nýjungum,
jafnvel mörgum áratugum áður en
þorri stéttarbræðra þeirra á vildis-
jörðum í mildustu sveitum landsins
fóru að hyggja á teljandi nýbreytni.
Til eru tveir vitnisburðir útlendinga,
sem gistu Möðrudal með hálfrar ald-
ar millibili, og er í báðum rómað.
hve þar var myndarlegt heimili og
mannvænlegar heimasætur. Gyða
Thorlacius, hin danska sýslumanns-
frú frá Eskifirði, kom þangað á lang
ferð sinni af Austurlandi suður í Ár-
nessýslu árið 1814. Ber hún lof á
heimilið og segir, að heimasæturnar
þar hafi verið laglegustu sveitastúlk-
urnar, sem hún sá í allri ferðinnL
Árig 1860 kom þar hinn svonefndi
Fox-leiðangur, er gerður var út til
þess að kanna aðstöðu til símalagn-
ingar. í bók Zeilaus um förina er
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
487