Tíminn Sunnudagsblað - 22.07.1962, Blaðsíða 8

komizt svo að orði um gistinguna í
Möðiudal:
„Þegar við um kvöldig sáum íólkið
samansafnað og heyrðum gamla
manninn lesa fornsögurnar fyrir
þessa áhugasömu áheyrendur, vorum
við einhuga í aðdáun okkar á bænda-
menningunni, fjarrj hinum mikla
heimi og áhrifum hans. Já, — stund-
um freistast maður á slíkum gtundum
til þess að spyrja: Hvað er eiginlega
menning? .... Tökum til dæmis
Lundúni og bregðum okkur síðan í
hið yfirlætislausa hús Jens Kristjáns
Jakobsen á Straumey... Segið mér
svo: Á hvorum staðnum fundum við
menninguna? Eða förum til Parísar
— eða Kaupmannahafnar, svo að
ekki sé of langt leitað.... jöfnum
saman þessari Aþenu Norðurlanda og
Möðrudal.... Hugleiðingum mínum
urn þvílíkan samjöfnuð lauk ég eitt-
hvað á þessa leið: Er því þann veg
farið, að fátækt fólk, sem lifir og
hrærist utan meginstrauma hinnar
svonefndu menningar, sé þess megn-
ugra að varðveita þjóðlega eigin-
leika, hreina og óspillta, og sé þess
vegna auðugra að sönnum þjóðar-
verðmætum, þreki og hetjudug? Æ,
þá bið ég þess, að mitt hjartfólgna
föðurland haldi áfram ag vera fá-
tækt, hið fátæka land skáldanna, og
dönsku þjóðinni verði hlift við eitri
hinnar heimsborgaralegu menningar,
banvænum þjóðareinkennum henn-
ar.“
Um Aðalbjörgu, dóttur bóndans,
segir Zeilau, að penni sinn sé of
sljór til þess að lýsa henni og þess
vegna vitni hann til orða eins félaga
síns: „Það er satt að segja furðulegt
að íyrirhitta hér fólk, mitt í auðn-
inni, og sérstaklega þó þessa stúlku,
sem alizt hefur að öllu leyti upp
fjarri hinum menntaða heimi, sem
svo er kallaður, og menningarstraum
um hans. Og þó — ef þessj unga
stúlka væri klædd tízkubúningi frá
West-End og leidd í veizlusali sam-
kvæmislífsins, þá veðja ég einum á
móti tíu, ag hún myndi undir eins
kunna að hegða sér þar og engum
verða til ásteytingar, nema ef vera
kynni, að fegurð hennar vekti öf-
und.“
En Sigurður í Möðrudal var ekki
allur, þar sem hann var séður. Hann
stóð ekki aðeins sterkri rót íslenzkr
ar menningar, heldur var hann einn-
ig svo stórhuga og framsýnn búmað-
ur, að hann hófst handa um nýjung-
ar, sem þorri samtíðarmanna hans
lét sig ekki einu sinni dreyma um.
Þremur árum eftir að Zeilau og fé-
lagar hans heyrðu hann lesa forn-
sögurnar í baðstofunni í Möðrudal,
rég hann til sín ráðskonu, sem hafð'i
lært hannyrðir í Kaupmannahöfn og
mjólkurmeðferð, smjörgerð og osta-
gerð á Sjálandi. Þessi stúlka hét Sig-
ríður Magnúsdóttir, ættuð úr Skál-
éyjum á Breiðafirði. Var þá hafin í
Möðrudal kæling mjólkur, sem var
þá einsdæmi og er jafnvel ekki rækt
enn sums staðar. Á sumrum efndi
Si'gurður bóndi til námskeiða, þar
sem ungar stúlkur skyldu læra með-
ferð og vinnslu og loks sendi h^inn
smjör á markað í Kaupmannahöfn —
frá þeim bæ á íslandi, er einna hæst
stendur yfir sjó og lengsta leið á til
hafnar.
En svo gerðist líka önnur saga í
Möðrudal, og mun meira hafa verið
um hana rætt á sinni tíð en mjólk-
urkælinguna, ostagerðina og smjör-
söluna. Þar kom, að Sigurður bóndi
felldi hug til þessarar konu, er fór
svo kunnáttusamlega höndum um
málnytina í Möðrudal. Gerðust skipti
þeirra allnáin, og þar kom, að Sig-
ríður varð ávaxtarsöm. Að lögum og
venjum hefði hún átt að fara brott
af heimilinu, þegar slíkt varð upp-
víst. En ekki var við neinn kotung
að etja, þar sem Sigurður var, og
varð því löng töf á því, að ástkona
hans yrði á brott hrakin. Loks kom
þar, að eiginkona hans gekk að heim-
an, en Sigríður fór vestur á land til
að sækja systur sína til dvalar í
Möðrudal. Sjálfur var Sigurður orð-
inn roskinn maður og þrotinn að
heilsu.
I
Um þessar mundir hafði Einar Ás-
mundsson í Nesi fyrir skömmu
kvænzt einni heimasætunni í Möðru-
dal. Nú lét hann til skarar skríða
gegn Sigríði, þótt yfirvöldin hlífðust
við að skerast í leikinn. Hann gerði
ferð sína að Möðrudal og hrakti Sig-
ríði þaðan brott. Hinn dimmi skuggi
yfir háfjallabænum, þar sem leið-
angursmennirnir dönsku höfðu þrett
án árum áður séð þjóðmenninguna
standa svo traustum fótum, þéttist
óðum. Veturinn eftir andaðist Sig-
urður bóndi, þreyttur maður og
mæddur. Guðmundur Friðjónsson á
Sandi segir svo frá að Sigurður hafi
sent Aðalbjörgu dóttur sína, þokka-
dísina, sem gestirnir dáðu svo mjög
forðum, á fund konu sinnar, þegar
honum elnaði sóttin, og beðið hana
að mælast til sátta og fyrirgefning-
ar. En köld voru svörin, sem goldin
voru. Ifin særða eiginkona bað fyrir
þessi skilaboð til deyjandi eigin-
manns síns:
„Segðu föður þínum, ag ég muni
ekki hala hann i gröfinni“.
Eftir lát þessa mikla bændahöfð-
ingja, er lauk ævj sinni á svo dap-
urlegan hátt, varg síðan hvimleiður
málarekstur út af því, hvort ástkona
hans hefði ekki fleira liaft á brott
með sér úr MöðruÖal en hún átti.
Nokkrum árum síðar gerðist annar
maður, sem stórum kvað að, bóndi
í Möðrudal. Hann hét Stefán Einars-
son. Hann hafði lært úrsmíði í Dan-
mörkú, en nú biðu hans meiri um-
Framhald á 500. siðu
488
T t M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ