Tíminn Sunnudagsblað - 22.07.1962, Side 14

Grænlenzk húsmóðir i Bra'ttahlíð fyrir dyrum úti með barnahópinn.
þeim, sem að baki rísa ,en raklendi
er síður en svo einkenni landsins í
Brattahlíð og virðist hafa verið hæg-
urinn hjá að reisa bæinn á þurrari
stað nokkrum tugum faðma sunnar.
Einhvern veginn finnst manni að
fyrsti landnámsmaðurinn hefði get-
að valið sér skemmtilegra bæjar-
stæði á Grænlandi og haft þó jafn-
góða landkosti. Sá grunur styrkist,
þegar maður kemur að biskupssetr-
inu forna, Görðum í Einarsfirði. Þar
er meg afbrigðum fagurt byggðar-
stæði, höfn ágæt og olnbogarými
meira að minnsta kosti við fyrstu
sýn. Þannig kemur þetta okkur fyrir
sjónir, nútímamönnum, en jafnvel
þótt við þykjumst þekkja allvel það
atvinnumenningarstig, sem fornmenn
stóðu á, þegar þeir námu Grænland,
ber okkur þó að inuna að vift getum
aldrei sett okkur alveg í þeirra
spor eða fengið augun léð úr höfði
þeirra. Eiríkur rauði sá með sínum
augurn, og hann hefur sennilega
fyrst ng fremst svipazt um eftir
góðum högunr fyrir sauðfé og fiski-
gengd i sjömmi. Eftir því liefur hann
valið' ,'ér bústað í Brattahlíð, en
amini'.a hir* um aðra kosti eins og
til dæmis gott skipalægi. Sennilega
hefur hann orðiö að hafa skip sín
hinum megin fjarðarins. Og enn ber
að muna, að fleira kemur til greina
en landkostir, þegar bústaður er val-
inn, ýmislegt sem vísindaleg rann-
sókn eða skynsamleg ályktun nær
ekki til, persónulegur smekkur, sér-
vizka, fordómar, visbendingar vætta
og guða. Sagan um Ingólf landnáms-
mann er fróðleg um þetta efni. Hann
fór um héruð til að byggja útnes, af
því að hann hugðist ekki velja sér
bústað eftir landkostum, heldur að
vilja guðanna.
e
En þetta var langur útúrdúr um
bæjarstæðið í Brattahlíð, og vildi ég
ekki þar með sagt hafa, að Eiríkur
rauði hafi ekki valið sér góðan bú-
stað, heldur hitt, að svo virðist, sem
hann hefði getað valið hann enn
betri, þar sem hann mátti einn taka
af óskiptu. En allar minjarnar í
Brattahlið sýna, að þar hefur verið
búið stórt, Ég gekk um túnið þegar
fyrsta daginn, fylgdi eftir vallargarð-
inum frá sjó í stóran sveig fyi;ir
ofan bæinn, skoðaði útihúsin, fjósin,
hlöðurnar og fjárréttirnar, og grund-
ina iniklu, þar sem talið er, að haldið
hafi verið þing þeirra Grænlendinga,
áður en þing var sett í Görðum.
Þetta talar allt skýru máli, eins og
rústimar í hinum fornu byggðum
Grænlands gera yfirleitt, máli sem
hver íslenzkur sveitamaður á miðj-
um aldri og eldri mundi þykjast
skilja orðabókarlaust. Ef til vill mis-
skilur hann eitthvað, en flest skilur
hann rétt, því að þetta sama mál
tala íslenzkir eyðibæir, þeir eru
minjar um sama menningarstig í at-
vinnulegum efnum, og á svipuðu
stigi stóðu íslendingar til skamms
tíma. Það er oft talað um samhengið
í íslenzkum bókmenntum ,en á sama
hátt mætti taia um hið sterka sam-
hengi í íslenzkri atvinnumenningu
frá landnámsöld og fram undir vora
daga. Eflaust hefur grænlenzk at-
vinnumenning sérhæfzt nokkuð, eink
um vegna margs konar veiðiskaps,
sem Grænlendingar stunduðu um-
fram íslendinga, en undirstaðan hef-
ur vissulega verið landbúnaður sömu
tegundar og sá, sem stundaður var
á íslandi, kvikfjárrækt, og fénaður-
inn einkum kýr og kindur. Ég gekk
einn daginn, þegar ekki var hægt að
vera við uppgröft fyrir úrkomu,
langa gönguferð inn frá Brattahlíð,
gekk eftir endilöngum heiðardal,
sem verið hefur byggður í fyrndinni.
Ég gekk frá einum bænum á annan,
/
494
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ