Tíminn Sunnudagsblað - 24.03.1963, Page 20

i
c
i
!
c
Í
c
!
I
■*
i
i
i
I
!
i
i
c
I
BERGSTEIHN KRISTJÁHSSON:
SENDUR BÆJARLEIÐ
MJÖG eru menn ósammála um,
hvernig haga skuli umgengni íull-
orðinna við börn og unglinga, og
þótt afstaðan til yngstu borgar-
anna breytist með breyttum tím-
um, greinir menn mjög á urn upp-
eldisaðferðir.
Sumir láta tilfinningarnar ráða,
og tala mest gæluorð við börnin,
sem þeim verða fljótt ógeðfelld,
er þau stækka, þvi að þeim finnsl
slíkt smækka sig. Aðrir þykjast
þurfa að gera sig herralega við
unglingana og halda þeim í hæfi-
legri fjarlægð, og mun sá siður
leifar frá þeim tímum, þegar for-
eldrar lótu börn sín þéra sig. Og
enn segja aðrir, að grasið spretti
bezt. ef það er látið i friði, eins
sé um börn og unglinga, — bezt
sé að láta þau sem mest sjálfráð
og grípa sem minnst inn í leiki
þeirra og störf, meðan þau stefna
ekki á auðséðar 'villigötur.
En þetta átti nú ekki að verða
prédikun um uppeldisfræði, held-
ur sexlíu ára gömul endurminn-
ing um stutta sendiferð.
Á þessum tíma voru börn feim-
in og óframfærin við fullorðið
fólk, einkum ókunnugt, enda var
það brýnt fyrir þeim, að erindis-
lausar ferðir á aðra bæi væru hin
mesta óhæfa og sömuleiðis lang-
ar viðstöður í sendiferðum. Ein-
angrun í strjálbýli gerði börnin
mannfælin, einkum við fullorðið
fólk, sem þeim fannst búa í öðrum
hugsana- og starfsheimi en þau
sjálf.
í þessum efnum var ég barn
minnar tíðar og vel það. Ekki var
það þó af því, að fólkið væri ekki
gott við mig. Það vildi sannarlega
gera mér gott, gaf mér sykurmola
í lófann eða smurða flatköku, og
voru þessar góðgerðir færðar mér
út á stétt, ef ég vildi ekki ganga
í bæinn. Ef ég var í fylgd með
fullorðnum, sem oft bar við, eiirk-
um í smalaferðum, þá þáði ég góð-
gerðir með þeim. Tal heimamanna
beindist þá að þeim fullorðnu og
allt háttalag mitt varð vanda-
minna. Bara að gera eins og þeir
fullorðnu.
Þó varð einu sinni leiðinleg und
antekning frá þessu, er ég var
sendur í rétt með fullorðnum
manni, góðum nágranna mínum.
Heimabóndinn var stórbóndi og
vel metinn maður. Hann hafði fyr-
ir stuttu verið gestur heima hjá
foreldrum mínum og farið mjög
vel á með þeim og skilið í vin-
semd. En er við fórum að draga
okkar kindur úr heimafénu, sneri
bóndinn sér að mér og talaði til
mín með mikilli þykkju og þung-
um ásökunarróm. Mál hans sner-
ist um það, að jafnan væri mikill
ágangur af hrossum föður míns í
högum hans, og fór hann mörg-
um orðum um þann skaða, sem
þau gerðu, er ég trúði vel. Mér
fannst ræða hans löng, sem hún
hefur þó ekki verið, en ég þorði
engu að svara, því þótt sannast
væri mála, að ég gæti engu ráð-
ið um ferðir þessara hrossa, brast
mig hug til að segja slíkt, enda
hefði það verið talin ósvífni.
Mér var mjög þungt í skapi eft-
ir þessa ræðu bóndans og þráði þá
stund, er ég mætti hverfa heim
á leið. En það var víst fremur af
því, að ég vissi, að ég hafði verið
beittur ranglæti, heldur en ég
skammaðist mín fyrir þessi á-
gengu hross, sem mér var satt að
segja betur en meinlaust við. En
lengi á eftir hafði ég beyg af
þessum bónda og leið illa í ná-
vist hans.
En sú sendiferð, sem nú verður
sagt frá, var á annan veg.
Það mun hafa verið haustið
1902, að ég var sendur frá æsku-
heimili mínu að Kotvelli í sömu
sveit. Ekki man ég með vissu er-
indið, en líklega hef ég verið send
ur með blöð eða bækur, því að
faðir minn og Magnús á Kotvelli
keyptu Þjóðólf saman. Auk þess
lánaði Magnús okkur oft bækur,
því að hann átti talsvert af góðum
bókum. Ég hafði ekki komið fyrr
að Kotvelli, nema í fylgd með
fullorðnum, og var því allmikill
geigur í mér að koma einn míns
liðs á fjölmennt, ókunnugt heim-
ili.
Ég þekkti þó Magnús vel, og
var vel til hans. Hann var tíður
gestur heima hjá okkur, því að
bæði var hann vinur foreldra
minna og svo kom hann bft í fjár-
skoðun og öðrum embættiserind-
um, enda var hann um langt skeið
oddviti sveitarinnar. Stundum kom
hann í fylgd með Ólafi Guðmunds
syni, lækni, og voru þeir þá kann-
ski hýrir af víni, en það breytti
litlu um hátterni þeirra, aðeins
voru skapkostir þeirra, ljúf-
mennska og barngæði, meira áber-
andi, og þeir berorðari um það,
sem þeim þótti ábótavant í sveit-
inni. En þótt ég þekkti ljúf-
inennsku Magnúsar, var i mér
nokkur geigur við að koma einn
míns liðs á heimili þessa sveita-
höfðingja. Mestur vandi var að
haga sér í öllu eftir siðvenjum,
því að ég var dálítið spéhræddur,
og fannst mikig um, ef mér varð
á í almennum mannasiðum.
Leiðin var ekki nema hálfrar
stundar gangur og litlar torfær-
ur, nema ef telja skal Vondaskurð
og Hjáleigulæk.
Ég lagði af stað laust eftir há-
degi, og ekki hafði ég annað með-
ferðis en stafprik, sem flestir
gengu við á þessum tima, og svo
var með mér indæll hvolpur, sem
alltaf elti mig eins og skugginn
minn. Mér gekk vel yfir Vonda-
skurð, því að yfir hann lá greiðfær
gata, en hann var samt talinn
farartálmi. Hann var svo afar
djúpur og bakkar hans brattir,
þótt oftast vær' hann vatnslítill.
Þegar ég kom > úr skurðinum,
var þar stór !o nópur. sém hóf
sig til flugs.
Af Hjáleigulæknum er það að
segja, ag ég gat stokkið yfir hann
með tilhlaupi. Voru þá torfærurn-
ar að baki, og mér gekk vel alla
leið að Kotvelli. Þegar ég kom á
hlaðið, var enginn maður’ úti við,
en stór og feitur hundur lá þar.
Hann stóð upp og gelti að mér
eins og til málamynda, því að
víst var það vani hans ag haga
gelti sínu eftir stærð og tign komu
manna. Vig hvolpinum le>t hann
aðeins útundan sér, og leyndi sér
ekki að honum fannst lítið til
hans koma. En hvutti minn lagð-
ist hjá prikinu, þegar ég lagði það
frá mér. Ég barði þrjú högg á bæj-
ardyrnar eins og siður var, og eft-^
ir litla stund kom út drengur, lít-
ið eitt yngri en ég. Heilsaði ég
honum með handabandi og gerði
boð fyrir húsbóndann. Þegar svo
Magnús kom út, bar ég upp við
hann erindi mitt, er ég hafði heils
að honum. Hann tók vel kveðju
minni og bauð mér samstundis í
bæinn, og af einhverjum ástæðum
hreyfði ég ekki mótmælum, sem
oft var þó vani minn við svipuð
tækifæri. Húsum var þannig hátt-
að, að úr bæjardyrum' var gengið
til baðstofu, en hún var portbyggð
loftbaðstofa, en undir henni var
allstór stofa máluð. Þar geymdi
284
T í M l N N
SUNNUDAGSBLAÐ