Tíminn Sunnudagsblað - 18.08.1963, Blaðsíða 18
Hendur manna.
ilmi árstíðahringinn heila og nútíma-
Ijóðið er hljómlistin í hreinu húsi.
Slíkir eru grunnþankar vefja.
Útvarpið þegir.
Geimöldina setur Örlandsvefarinn
út á gaddinn. Fótaþurrkan er hún ut-
an dyra, flött, vefarinn tekur frá
nokkur smástirni til leikfanga handa
fávitanum, fletur önnur út á eldhús-
borðinu, sem bakað væri til jóla og
fyllir kryddi = iðandí traðaki af mann
lífi viðlíka og kominn væri þar fjós-
haugurinn í suðandi flugnamori að
sumri til.
Eina slíka gríðarflatköku keypti
Noregur strax og vefur sá var skor-
inn niður vor ’58. Það er tiltölulega
venjuleg vefstærð = 3 metrar sinn-
um 4, eitt geimskotið enn sem hefur
geigað?
En góðhugur manna er hýstur á
Örlandinu.
Lífsgildið er vegið á vog tilfinn-
inganna og hendur mannanna hafðar
að mælistiku, mannaverkin viktuð
svart á hvítu: hendur svartar hreinar,
af þeim hvítu verður það ekki burtu
þvegið, sem ekki þvæst.
— Svart verður samt ekki svart og
hvítt verður heldur ekki hvítt —
segir vefarinn •sjálfur í bréfi sínu frá
París (birt fyrst í „Nidaros" 25. nóv.
’46), og myndvefur hinna þeldökku
ber heitið „Grámann" (300x235, of-
inn ’61). Þar er Afríka aftur koimin,
vefarinn er I verkefnavalinu að kom-
ast hringinn, Etiópiuteppið er endur-
tekið á annan hátt, nú ræður hið hug-
læga, óraunhæfa.
Hver einasti þessara vefja á langa
sögu. Langt forspil, eftirleik, bak-
þanka. Þankinn er þaninn, aldrei full
afgreiddur þó, tilfinningarnar skapa
þann glundroða, að myndrænn hugs-
anaflutningurinn verður úti, nær ekki
áhorfendum. Vefirnir eru krossgátur,
sem lengi þarf að glima við til að
skdja.
Við, sem varla nennum lengur að
hlusta á talað orð, nennum við frem-
ur að leggja það á okkur að skilja
tákn í mynd?
Þögn, kyrrð, myrkur, ABSTRAKTION.
Hún er auðveldari. Þar er frelsiS, friSur
fyrir hugsunum, þar llfir til eilífSar
NÆMi'Ð = hljómanin þess þanka, er
aldrei var hugsaSur, heldur fundinn,
óvart, hleraður var hann og öllum tll
aSgangs sem hafa augu opin aS vefa I
eígin hug úr annars manns verki það
þeim þóknast sjálfum, án fyrlrhafnar-
innar aS þurfa aS skilja.
Fegurðin er ekki einhlýt og Hanna
Ryggin nýtir ekki þá hækju, tætir
hugtakið sundur og saman í háði: —
við blindingjar á annarra kvöl, við,
sem metum stjórnmál meir mannlífi,
eystra, vestra, hér, hvað höfum við
að gera við fagurðina, við sjáum e-kki
fegurðina, friðlausir í sálum. —
En ljótleikinn lifir heldur ekki á
sjálfum sér, hann þarf helzt að hafa
tilgang og Hanna Ryggen segir með
honum sögur, brýtur listræn lögmál
án þess þó a-ð blikna, né láta sér detta
í hug að hún sé að skapa nýjan stíl,
nýja tízku, henni leyfist allt, án þess
fól'k depli auga, hún á þegar sína
frægð, slær listdómara blindu, sefjan,
shr. Picasso.
Hætt er við því, að þessir hrein-
gerningarmyndvefir hefðu ekki haft
sölugildi í nútíðinni, hefði ei áður
komið til orsakasambandið, sem
liggur á milli viðurkenningar á verk-
um Örlandsvefarans og þeirrar stað-
reyndar, að myndrænt inntak vefj-
anna túlikaði sameiginlega hugsun:
Stríðsvefirnir féllu að tímabils-
bundnu áhugaefni, gáfu fjöldaþanka
meðal þjóðar henna-r form í mynd á
frumstæðan, auðskilinn hátt, þeir
stríðsvefir komu stundvíslega, að
augabragði, sem endurvarp áka-lls,
sem bergmál hugsunar hersetinnar
þjóðar. Komu nákvæmlega á réttum
tkna mitt ofan í minnismerkjasöfnun-
ina, þegar hver einasti liðtækur lista-
roaður vann eftir pöntun að skrán-
ingu nazistahryðjuverka og hrökk
ekki til. En slíkt þarf ekki að vera
dómur um Ustgildi.
Vorhrein-gerningavefirnir tóku síða-
gildið í endurskoðun, er það ekki nóg.
Deilur um listgildi eru viðlika fár-
ánaháttur og deilur um trúarbrögð.
Afstaðan til listgildis fer eftir mann-
gerðu-m. Hér er ekki talað um hag-
fræðimat, ekki stj-órnmálasjónarmið.
Listtízkan herjar. Hún undirokar,
eyðileggur jafnt og hver önnur svo-
kölluð siðaskipti eða siðbót. Tízku-
dekrið rýrir gildi þess sem er, án
þess að vita hvað verður, hvert fer hið
nýja, gleypir það hrátt löngu áður það
er orðið neitt og minnst af sjálfu sér,
því að ekkert er nýtt í sjálfu sér, það
er sótt í geymdina þá, sem er orðin
666
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAO