Tíminn Sunnudagsblað - 18.08.1963, Blaðsíða 22

ems og þegar ég teymdi lest á hon-
um, t. d. yfir Mýrdal'ssand, þá varð
hann mikið svangur og órór að vera
svona lengi yfir sandinn, gekik ég
þó annað veifið og teymdi hann þá
líka við hlið mér til að stytta okkur
tímann. En þegar Skjóni litli var úr
sögunni þá ferðaðist ég eiginlega
aldrei einhesta úr því. Nú er bezt,
að ég segi ekki fleiri sögur af ferð-
um okkar Skióna. Þetta sýnishorn
á að duga. En þótt Skjóni litli hæfði
mér bezt af öllum hestum, sem ég hef
átt í mínum búskap, þá varð ég var
við það ef einhver sat hann annar
ien ég, að hann var eins og annar
hestur, ég tala nú efcki um, ef það
var einhver þungur og fjörlaus mað-
ur. Annars átti ég manna duglegasta
hesta og hryssur, vegna þess að ég
þurfti manna m-est að brúka þá. —
AZTEKAR
Framhald af bls. 654.
menn og sem leppa til að draga hulu
yfir það, sem hann raunverulega var
að vinna að ,og náði á s4t vald hverri
borginni á fætur annarri. Herfylk-
ingar Indíána stóðust hvergi hreyfan-
leik spönsku hermannanna í orrust-
um og hernaðarkunnáttu þeirra. Áð-
ur en leið á löngu, hafði Cortés kom-
ið sér það vel fyrir í austanverðu
landinu, að hann fór að geta stefnt
að því að vinna Tenochtitlan öð"u
sinni.
Óeining Indíánc kom nú enn en
sinni til skjalanna. Texcocoar, sem
lengi höfðu verið nánustu bandamenn
Aztekanna í Tenochtitlan, og sáu
allra Indíána mest ofsjónum yfir upp-
gangi þeirra, höfðu orðið ósáttir við
Montezuma. Eft'" undanhald Cortés
höfðu Aztekarnir góðan möguleika á
því að verða öflugastir í dalnum, en
Texcocoar skutu þeim ref fyrir rass
með því að leggja til orrustu við Spán
verja. Nú vendu þeir sínu kvæði í
kross og gengu til liðs við aðkomu-
mennina í von um að öðlast aukin
völd í skjóli þeirra. Fyrir þeirra til-
stilii fengu Spánverjar bækistöð í
Texcocovatni og gátu þaðan lagt undir
sig þær borgir í nágrenninu, sem
þeir höfðu ekki náð á sitt vald áður.
Að því loknu lét hann skríða til skar-
ar. Hann setti á flot lítil herskip,
sem höfðu verið smíðuð í Tlaxcala
og flutt ósamansett upp að vatninu.
Þessi floti átti að halda Indíánunum í
skefjum á vatninu og styðja megin-
herinn, sem halda átti inn í borgina
landveg. Cortés skipti liðinu í þrjá
Wuta, sem skyldu loka öllum út-
gönguleiðum og umkringja borgina.
Flotinn rækti hlutverk sitt á
skömmum tíma og atlagan gegn
borginni hófst. Indíánarnir vörðust af
mikilli hörku, og hverja einustu nótt
gerðu þeir út menn til að rífa niður
þær brýr, sem Spánverjar höfðu
byggt um daginn. Spánverjar gátu
ekki beitt liðinu eins og þeir hefðu
vi'ljað í þessum átökum, og hvorugur
aðil'inn bar af hinum. Aztekarnir
héldu fast við þann gamla sið sinn
að taka heldur fanga til að fórna
stríðsguðinum en gera út af við and-
stæðingana. Þetta gerði að verkum,
að Indíánasveitimar sem voru margar
með Spánverjum, þvældust meira
fyrir en þær gerðu gagn, er þær
reyndu að forðast handtökur.
Cortés breytti nú um hernaðar-
áætlun, og ráðagerð hans hlýtur að
hafa þótt merkdeg í augum Indíán-
anna. Hann sendi innfædda banda-
menn sína á undan til að rífa niður
öll hús, sem þeir gátu, og fylla skurð-
ina upp. Þessar sveitir hörfuðu, þeg-
ar þeim voru veittar mótárásir, en í
stað þeirra komu ríðandi og fótgang-
andi Spánverjar til móts við Aztek-
ana. Á þennan hátt tókst Spánverjum
að komast örlítið lengra með hverj-
um deginum og ná nýrri fótfestu. Az-
tekarnir börðust af . geysimiklum
þrótti, en fengu ekki rönd við reist.
Þegar kom undir lok umsátursins,
gerðu Aztekarnir sér nokkrar vonir
um sameiginlega uppreisn gegn Spán-
verjum. Þjóðflokkar við suðurenda
vatnsins komust í gegnum fylkingar
Spánverja að næturþeli og sögðu
borgarbúum, að þeir ætluðu að taka
upp baráttu með þeim gegn hvítu
mönnunum. í gleði sinni sýndu for-
ingjar borgarmanna þeim mikinn
heiður og gáfu þeim dýrar gjafir, en
þegar kom fram á nótt fór samkomu-
lagið út um þúfur. Nýju bandamenn-
irnir gerðu þá tilraun til þess að
halda á brott með konur borgarbúa
og böm sem þræla. Aztekar
hefndu þessara heitrofa grimmilega,
og allir aðkomumennirnir voru drepn
ir, annaðhvort þegar í stað eða á alt-
ari stríðsguðsins.
Svo fór að lokum að máttur heima-
manna þvarr, og þeir gátu ekki stað-
izt framsókn Spánverja. Höfðinginn,
Cuauhtemoc og fjölskylda hans flúði
í bát norður eftir vatninu, eins og
fjölm-'-gir aðrir gerðu. Eitt spönsku
skipanna tók hann höndum, og hann
var leiddur fyrir Cortés. Kröfum um
fjársjóði svaraði hann á þá leið, að
öll auðæfi borgarbúa lægju á vatns-
botninum ásamt Spánverjunum, sem
þar hefðu borið beinin veturinn áður.
Þegar hann neitaði á þennan hátt að
benda Spánverjum á fjársjóði sína,
var hann settur í fangelsi og pynd-
Lausn
69. krossgátu
aður til sagna, og fáum árum síðar
var hann myrtur, er hann var fangi
Cortés á Ieið með honum til Hondur-
as. Hann er nú talinn þjóðhetja í
Mexíkó
Meginheimild:
George C. Vailland: The Aztecs
of Mexico 1960 (Penguin).
EIRÍKUR
Framhald af bls. 656.
hún veldur því, hve fólk dreifist mik-
ið frá bænum og gerir erfiðara fyrir
með allt félagslíf. En segja má einn-
ig, að fyrir bragðið verðum við að
vanda okkur meira, því að við verð-
um að fá aðsókn frá höfuðborginni á
sýningar okkar til að útkoman verði
sæmileg. Og yfirleitt hefur starfsemi
leikfélagsins gengið nokkuð vel, dá-
lítið í bylgjum kannski, eins og allt.
Félagið er áhugamannafélag og lif-
ir algjörlega á eldmóði félagsmanna,
og stöðugt bætast við nýir og áhuga-
samir félagsmenn. Það er mönnum
engin tekjulind að starfa í félögum
sem þessum, en það er ánægjulegt.
Skemmtilegast held ég þó mér hafi
þótt að leika í Afbrýðisamri eigin-
konu, enskum gamanleik, sem við
settum upp á 25 ára leikafmæli mínu
fyrir nokkrum árum.
Eg held að það sé hverju bæjar-
félagi nauðsynlegt, að þar sé haldið
uppi félagsstarfsemi. Lífið væri
snauðara að mörgu góðu, ef ekki
væru til félög eins og skátafélög og
svipuð félög, leikfél’ög og önnur félög
til menningarauka. Einkum held ég
að nauðsynlegt sé að efla félagastarf-
semi æskulýðsins. Og ég held, að það
sé þroskandi fyrir alla, eldri sem
yngri, að vera í félögum til að vinna
að göfugum áhugamálum, málefnum,
sem gera lífið ríkara, bjartara og
fegurra.
K.B.
670
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ