Tíminn Sunnudagsblað - 06.09.1964, Blaðsíða 11

Sk)aldbökuui>gi elns og hann kemur úr egginu.
hreyfingarlaus. Meðan á hreiðurgerð
inni sfóð, gat hun fælzt, ef einhver
óvenjulegur hávaði heyrðist eða önn
ur truflun kom upp, en eftir að hún
er komin í varpsteliingarnar, hagg-
ast hún ekki, hvað sem á dynur.
Þetta notfæra fræðimennimir sér til
þess að fylgjast með sjálfu varpinu.
Þeir grófu jafnvel inn í hreiðrið frá
hlið og gátu þannig fylgzt nákvæm-
lega með því, hvernig eggin féllu og
hvernig skjaldbakan beítti afturfót-
unum til að hagræða þeim í hreiðr-
inu. Fyrstu tuttugu mínúturnar heyr
ist ekkert nema sérkennilegar stun-
ur. Fggin falla með fjögurra til fjór-
tán sekúndna millibili. Fyrst verpir
skjaldbakan tveimur eða þremur
eggjum í einu, en þegar fram í sækir
koma eggin eitt og eitt. Þegar líð-
ur að því, að varpinu ljúki, fer að
heyrast hvæshljóð, ekki ólíkt og þeg-
ar lofti er hleypt af miðstöðvarofni.
Áreynslan er þá orðin svo mikil, að
tár renna í stríðum straumum úr aug
um skjaldbökunnar. Enn á hún þó
eftir mikið starf.
Strax og síðasta egginu er orpið,
byrjar skjaldbakan að loka hreiðr-
inu, án þess að færa sig úr stað.
Síðan mokar hún ofan í stærri hol-
una, og þetta verk tekur hana ekki
undir klukkutíma. Hún gengur vel
frá hreiðrinu, því að hún lætur sér
ekki nægja að fylla holuna, heldur
sléttar hún yfir næsta nágrenni henn
ar líka. Hún skilur þó einhvers staðar
eftir smálaut á þessu svæði, en ekki
yfir sjálfu hreiðrinu, heldur eins
langt frá því og unnt er. Má vera,
að það sé gert í blekkingarskyni.
Síðan hverfur skjaldbakan aftur til
fljótsins — örmagna, útgrátin g
með blóðuga afturfætur. Næsta ár
kemur hún aftur og sama sagan efn
urtekur sig.
Eggjafjöldinn er talsvert breytileg
ur. Að meðaltali eru 82—86 egg í
hreiðri, en eru þó stundum ekki
nema 50—60. Mesti oggjafjöldi, sem
fundizt hefur í einu hreiðri, var 150.
Eggin eru með lina skel, teygjanleg
og nær því alveg hnattlaga. Indíána-
drengir nota þau gjarnan við bolta-
leik.
Um miðjan apríl eru skjaldbök-
urnar horfnar frá' varpstöðvunum.
Vatnsborðið er þá farið að stíga að
nýju, og í sandinum er ekkert kvíkt
eftir nema ránfuglar, sem seint þreyt
ast á að leita uppi hálfgerð eða illa
lukt hreiður. Þau egg, sem svo eru
varin, að fuglarnir ná ekki til
þeirra, þroskast hins vegar við jafn-
an hita níðri í sandinum. Eftir þrjá
daga sést fóstrið greinilega í gegn-
um skurnina, og eftir tíu daga _er
það búið að fá skjaldbökulögun. Út-
ungunin tekur þó að minnsta kosti
45 daga. Þá sprengja ungarnir skel-
ina utan af sér og byrja að skríða
upp í gegnum sandinn. Þótt sandur
inn sé laus í sér, tekur það þá tvo
eða þrjá daga að komast upp á yfir-
borðið.
Yfirborðshiti sandsins er of mikill
fyrir skjaldbökuungana að degi til,
og því fara þeir síðasta spölinn síðla
nætur eða undir morgun og leggja
þegar af stað niður að ánni. Það ferða
lag er sannkölluð helganga. ekki
eru krílin litlu fyrr lögð af stað en
gammar og aðrir ránfuglar steypast
yfir þá. Ungarnir fara eins hratt yf-
ir og þeir geta. en vargurinn er stöð
ugt yfir þeim, og ekki líður á löngu,
þar til fjaran er öll orðin morandi í
tómum skeljum, sem skjaldbakan
litla hefur verið etín innan úr. Hin-
ir fáu ungar, sem eru svo heppnir
að komast í vatnið, eru þó ekki þar
með úr allri hættu, því að úti fyrir
bíða þeirra vatnafiskar og krókódíl-
ar, sem ekki vil.'a heldur fara á mis
við veízluna. Búast má við, að ekki
lifí nema 5% unganna af þessari
fyrstu göngu.
Fleira getur etnnig farið illa með
ungviðið. Ef regntíminn hefst óvonju
lega snemma, getur farið svo, að yfir
hreiðrin flæði, áður en ungarnir
skríða út. Árið 1963 var sérstaklega
slæmt í þessu tilliti, en þá mun mjög
lítið brot af árganginum hafa kom-
izt upp.
Frá fyrstu tíð hafa Orinoco-skjald
bökurnar, og þó sérstaklega eggin,
verið eftirsótt vara. Skjaldbökuegg
eru sögð mesta hnossgæti, en auk
þess hafa þau mikið verið notuð sem
Ijósmeti. Fyrir þessar sakir hafa
skjaldbökurnar verið veiddar gegnd
arlaust, og nú er jafnvel farið að
brydda á þeirri hættu, að þeim verði
útrýmt með öllu. En j)ótt Indíánarn-
ir sækist eftir að leggja skjaldbök-
una að velli, bera þeir virðingu fyrir
henni og verða við veiðina að hlíta
ákveðnum leikreglum, sem þjóðtrú-
in og aldagömul hefð hefur sett.
Konur mega til dæmis aldrei stíga
fæti á skjaldbökueyjar. Ástæðan
segja Indíánarnir þá, að skjaldböku-
frúin leyfi það ekki.
Skjaldbökufrúin birtist á sandin-
um, þegar dagurinn er sem heítast-
Framhald á 838. siðu.
T ( M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
827