Tíminn Sunnudagsblað - 21.02.1965, Blaðsíða 4

Gata í Peklng, höfuðborg Kínaveldis og einni af mesti; borgum veraldar.
ÓPÍUMSTRÍÐID Í r 1 1 Kfl NA
Á sextándu öld hófu Norðurálfu-
menn að leggja undir sig lönd í
Afríku og Asíu, og á nítjándu öld
var svo komið, að þeir höfðu ná-
lega skipt þessum heimsálfum á milli
sín. Var ýmist, að stjórnskipaðir
menn stýrðu málum i nýlendunum
með herlið að bakhjarli eða lönd-
in komust í hendur auðfélögum, sem
komu sér sjálf upp vopnuðum sveit-
um til þess að vaka yfir hagsmur,-
um sínum og halda landsmönnum
f skefjum með blýi og stáli.
Undantekningar voru þó frá þessu.
Kína varð ekki nýlenda Norðurálfu-
þjóða, enda gamalgróið ríki með
sterka stjórn. Á nítjándu öld gerð-
ust stjórnarhættir Kínverja þó reik-
ulir, svo að Norðurálfuþjóðum hefði
verið auðvelt að sundra ríkinu, en
rígur og tortryggni þeirra á milli
kom í veg fyrir, að þær legðust með
þeim hætti á bráð sína.
Þegar iðnbyltingin hófst og véla
vinna tók að auka afköst, fór að
bera á því, að markað skorti fyrir
hinn nýja varning. Englendingar
höfðu svælt Indland undir sig, og
brátt vildu þeir færa sig upp á
skaptið og ná tökum á viðskiptum
við Kínverja. Árið 1792, í stjórnar-
tíð Georgs III, afréðu Englending-
ar að gera sendimenn á fund Kína-
keisa'ra til þess að ryðja brautina.
Þá ríkti þar öldungur, sem setið
hafði á veldisstóli í hálfan sjötta
áratug. Sjien Lúng, sem einkum
hafði lagt stund á að glæða bók-
menntir lands síns og færa út ríki
sitt. Á hinn bóginn hafði hann
hamlað verzlun útlendinga, sem náð
höfðu fótfestu á suðurströnd lands-
ins.
Sjíen Lúng veitti sendimönnun-
um ensku áheyrn, og keisarinn og
gestir hans skiptust á dýrmætum
gjöfum. En hann var ófáanlegur til
þess aS slaka á verzlunarhömlunum.
Hann skrifaði Georgi III bréf, sem
tók af allan vafa:
„Þú, ó konungur, ríkir handan við
mörg brimsollin höf, og samt sem
áður hefur hógvær löngun þín til
þess að njóta ávaxtanna af menningu
okkar knúið þig til þess að senda
til mín virðuiega erindreka með orð-
sendingu. — Þú hefur einnig sýnt
hollustu þína mec því að senda gjaf-
ir úr landi þínu. Ég hef lesið orð-
sendingu þína. Kurleisleg orðatil
tæki hennar hafa fært mér heim
sanninn um virðingarverða auðmýkt
þína, sem mér ber að hrósa . . .
Við stjórn heimsins hef ég aðeins
eitt markmið, sem sé að ná fullum
yfirráðum og rækja ríkisskyldurnar
— ókunnan og dýran varning hirði
ég ekki um. Eg . . . hef enga þörf
fyrir iðnvöru lands þins. Það hæfir
þér, ó konungui', að virða vilja minn
og tjá mér jafnvel enn meiri auð
mýkt og hollustu framvegis, svo að
þú fáir varðveitt frið og auðsæld í
landi þínu héðan í frá með stöðugri
undirgefni við hásæti mitt.
Hlýð mér skjálfandi og sýn enga
vanrækslu.
Georgi III og ráðgjöfum hans kom
þetta bréf dálítið undarlega fyrir
sjónir. Ríki keisarans var stórt og
voldugt, en það hvíldi á veikum stoð-
um. Það var sundurgrafið af léyni-
félögum, sem hét undarlegum nöfn-
um — Hvíta liljan, Réttlæti guðdóms-
ins, Hvíta fjöðrin, Himinn og jörð.
Tilkostnaður við stjórn þeirra landa,
sem keisarinn hafði brotið undir sig,
var gífurlegur, eyðsla eins og frægum
sigurvegurum hæfði og skattar mjög
þungir. Og loks var þjóðfélagið allt
í fornum skorðum, sem ekki hæfðu
nýjum tíma né veittu svigrúm til auk-
ins styrks. Á Vesturlöndum var haf-
in hröð þróun, svo að þeim óx sí-
fellt fiskur um hrygg. Um það bil
sextíu árum eftir að keisarinn skrif-
aði Georgi III hið fræga bréf, tróðir.
Englendingar og Frakkar Kínverja
niður í saurinn.
Þegar Sjíen "Lúng dó árið 1796,
var í rauninni Iokið kafla í sögu
Kina. En það bar margt til tíðinda
í Norðurálfu og Vesturheimi hin. síð-
ustu ár aldarinnar, og þær bylting-
ar og styrjaldir, sem urðu um þess-
ar mundir, frestuðu því i fjórðung
aldar, að vestrænar þjóðir létu Kína
kenna aflsmunar. Englendingar áttu
fullt i fangi með Napóleon.
Árið 1816, skömmu eftir fall Napó-
leóns, sendu Englendingar á ný erind
reka ti) Kína. En þeim fataðist að
fleygja sér réttilega á grúfu fyrir
framan tigna menn, og keisarinn
neitaði þeim um áheyrn. Þeim var
skipað að verða á brott úr Iandinu.
Þessir sendimenn fengu því engu
áorkað. Samt sem áður höfðu tek-
izt viðskipti við Kínverja: Opium-

148
T I M I N N — SUNN UDAGSBLAÐ