Tíminn Sunnudagsblað - 21.02.1965, Qupperneq 6

frjálsar útlendum kaupmönnum til
afnota — Kanton, Shanghai, Amoy,
Ningpo og Foochow. Ópíumið hafði
fengið greiðar leiðir inn í landið.
Þar á ofan lögðu Bretar undir sig
ejnia Hong-Kong í grennd við Kan-
ton og áskildu sér mikla fúlgu i
skaðabætur fyrir ópíumið, sem eyði-
lagt hafði verið, og kostnað við ófrið
inn.
Kínakeisari sneri sér sjálfur til
Viktoríu Englandsdrottningar og
tjáði henni af mikilli kurteisi, hversu
hræðilegar afleiðingar ópíumneyzla
hefði í landi hans. Drottningin virti
hann ekki svars. Það var mjög skipt
um hlutverk frá árinu 1792, þegar
Sjíen Lúng skrifaði Georgi III.
Þetta var upphaf þess ágangs, sem
heimsveldin vestrænu veittu Kína.
Einangrun landsins var rofin, út-
Iendir kaupmenn höfðu fengið frjáls-
ar hendur og þar á ofan þyrptust
trúboðar til Kína. Þeir gerðust iðu-
lega erindrekar útlendra stórvelda,
og oft var framkoma þeirra næsta
ögrandi. Enginn útlendingur, sem
upprunninn var á Vesturlöndum, laut
kínverskum lögum, og mál þeirra
voru dæmd af dómstólum, er þeir
komu upp sjálfir. Þetta tók einnig
til trúboða, og fólk, sem snúizt hafði
til vestrænna trúarbragða, krafðist
þess, að það nyti sams konar vernd-
ar. Slíkt studdist ekki við nein lög
eða samninga, en hafði þó oft fram-
gang. Allt olli þetta gremju, og þá
gat soðið svo upp úr, að landsmenn
réðust á stöðvar útlendinga og dræpu
þá jafnvel. En jafnskjótt var krafizt
hinna þyngstu bóta fyrir slík hryðju-
verk eða heimtuð ný forréttindi, sem
áttu að koma í veg fyrir þau fram-
vegis.
Árið 1850 hófst skelfileg uppreisn,
sem kölluð hefur verið Taiping-upp-
reisnin. Upphafsmaður hennar, Húng
Hsín-sjúan, var tæpast andlega heill.
En honum tókst að afla sér mikils
fylgis, og brátt æddu liðsmenn hans
eins og logi yfir akur, myrðandi og
eyðandi. Þessi skálmöld varð lang-
vinn, og það er talið, að tuttugu
milljónir manna hafi látið lífið, áð-
ur en henni lauk. Húng Hsín-sjúan
hafði snúizt til kristinnar trúar og
kjörorð hans var: Drepið skurðgoða-
dýrkendurna. Kínverska stjórnin virð
ist hafa verið sannfærð um, að trú-
boðarnir og útlendingarnir ættu sök
á þessari uppreisn og öllum þeim
skelfingum, sem henni fylgdu. Sú
ásökun mun þó ekki styðjast við rök,
og að minnsta kosti fordæmdu
kristniboðar Húng, er fram í sótti.
En viðhorf kínversku stjórnarinnar
talar sínu máli um það, hvernig kín-
verskum embættismönnum var inn-
an brjósts.
Það má furðu gegna, að Húng
skyldi ná þeim tökum á fólki, sem
raun ber vitni. En orsökin var vafa-
laust sú, að allt var í upplausn f
Kína. Tilkoma útlends verksmiðju-
varnings leiddi til verðbreytinga og
margskonar þrenginga. Og eftir því
sem Kínverjar urðu vanmegnugri,
festu útlendir menn sig betur í sessi
og sölsuðu undir meiri fríðindi. Á
þessum árum hefði Kína orðið ný-
lenda Evrópuþjóða, ef togstreita
þeirra á milli og tortryggni hefðu
ekki tálmað þeim.
Nauðungarsamningurinn í Nan-
king opnaði Bretum allar dyr upp
á gátt. En þeir sátu ekki einir að
krásinni. Frakkar og Bandaríkja-
menn komu líka til skjalanna og
gerðu verzlunarsamninga við Kín-
verja. Þeir fengu ekki reist rönd við
neinum kröfum — sízt af öllu á
meðan Taiping-uppreisnin geisaði.
En í leynum hjartans bjó fyrirlitn-
ing á þessum útlendu villimönnum,
sem þrengdu sér inn í land þeirra.
Kínverskur málsháttur segir, að
menn leyfi engum að hrjóta við
svefnstað sinn. Það urðu Kínverjar
einmitt að sætta sig við.
Hinir fégráðugu útlendingar, sem
flykktust til Kína, voru ekki heldur
ánægðir. Þeir höfðu aðeins fengið
dágóðan smekk, sem skerpti lystina.
Enn voru það Bretar, sem höfðu
forystuna. Árið 1856 lét kínverski
landstjórinn í Kanton taka skip, sem
notað hafði verið til sjórána. Þetta
skip var kínversk eign og enginn
útlendur maður átti hlut að sjórán-
unum. En þetta skip hafði siglt und-
ir brezkum fána með heimild stjórn-
arvalda í Hong-Kong, þó að leyfis-
tíminn væri úti um þær mundir, er
kínversk stjórnarvöld klófestu það.
Eigi að síður varð taka skipsins upp-
haf nýrrar styrjaldar.
Hersveitir voru sendar frá Eng-
Iandi til Kína. Um sama leyti hófst
ógurleg uppreisn í Indlandi, og þess
vegna var það ráð tekið að setja
þetta lið á landi í Indlandi. Kína-
herförin varð að bíða, þar til Ind-
verjar höfðu verið brotnir á bak aft-
ur. Það var því ekki fyrr en árið
150
IllUINN - SUNNUDAGSBLAÐ