Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 5

Hvarí fimm ungra manna norður í höfum vestan Grænlands
sem sýndi legu eyja noríian við
Djöflaþumal og gaf nöfn eyjum og
jöklum. Enn fremur safnaði hann
jurtum á þessum slóðum. Þetta þyk-
ir sjálfsagt ekki mikils vert nú, en
fyrir síðustu aldamót var þetta
rösklega að verið. Þegar hann kom
heim, skrifaði hann ferðasögu, sem
birtist í sænska tímaritinu Ými.
Veturinn 1891—1092 hafði Björl-
ing uppi ráðagerðir um aðra ferð, og
hugðist nú leggja leið sína til Ell-
esmerelands. Þar hélt hann, að finn-
ast kynnu jurtir, sem gætu brúað bil-
ið á milli gróðurrikis Vesturheims og
Grænlands. Fé til þessarar farar hugð-
ist hann sjálfur leggja fram
að nokkru leyti, en að nokkru leyti
ætlaði hann að greiða kostnaðinn
með sænskum rannsóknarstyrk og
framlögum frá áhugasömum mönn-
um, meðal annarra rússneska vísinda-
manninum og landkönnuðinum Sí-
bíríakoff og hinum skozkkynj-
aða Gautaborgarkaupmanni, Óskari
Dickson, sem stutt hafði hann til
Grænlandsferðarinnar sumarið áður
og kostaði för Nordenskjölds á Vega
austur um höf .norðan Asíu og Soffíu-
leiðangurinn til Norður-Grænlands ár-
ið 1883.
Björling fékk ekki mikla fjármuni
handa á milli. En hann hafði sýnt
það sumarið 1891, að hann gat kom-
izt langt með litlum tilkostnaði. Vís-
indatæki þau, sem hann útvegaði sér,
voru þó góð. Nordenskjöld hafði
meðalgöngu um það, að ýmsar vís-
indastofnanir í Svíþjóð lögðu þau til.
Ekki skorti heldur skjólflíkur og skó-
fatnað.
Björling hafði hugsað sér að fara
til Nýfundnalands við annan mann
og sitja þar fyrir hvalveiðiskipi, er
færi til Hellulandsflóa. Hann ætlaði
síðan að láta setja sig á land á Ell-
esmerelandi og kanna það sumar-
langt. Hvalveiðiskipið átti að vitja
þeirra félaga í byrjun september-
mánaðar á einhverjum þeim degi, er
til þess yrði valinn, og skyldi förinni
Ijúka, þar sem hún hófst — á Ný-
fundnalandi.
Björling fékk tuttugu og fjögurra
ára gamlan stúdent, Edvald Kallsten-
ius, til ferðar með sér, og átti hann
að hafa með höndum dýrafræðilegar
rannsóknir. Héldu þeir félagar frá
Stokkhólmi vorið 1892 og sigldu til
Liverpool. Þaðan komust þeir til Ný-
fundnalands undir lok maímánaðar.
En nú kom babb í bátinn. Þeir voru
svo seint á ferð, að öll skip, sem
ætluðu að stunda hvalveiðar norður í
höfum um sumarið, voru farin úr
höfn.
Björling vildi samt ekki gefast
upp. Hann tók að leita að farkosti,
sem gæti fleytt þeim félögum til
Ellesmerelands. En það var ekki
neinn leikur af útvega slíka fleytu,
því að meginhluti farareyrisins hafði
farið í heimanbúnað og kostnað við
að komast til Nýfundnalands. Að lok-
um gafst hann upp við að leita sér
að leiguskipi. En þá hugkvæmdist
honum að festa kaup á skútu. Og þó
að ólíklegt sýndist, að slíkt mætti
takast, náði hann að síðustu kaup-
um á þrjátíu og sjö lesta skonnortu,
sem hét Gárinn. Verðið var 650 dal-
ir.
Nú geta allir ímyndað sér, að það
hefur ekki verið neitt kostaskip, sem
fékkst fyrir þetta verð, jafnvel þótt
þess sé gætt, að þá var verðlag ann-
að en nú. Gárinn var að sjálfsögðu
talinn lítt nýtur heima fyrir og það-
an af síður hæfur til siglinga á ísa-
slóðum, þar sem mörg góð skip
höfðu brotnað og sokkið. Það var
líka almannarómur, að Gárinn myndi
sökkva jafnskjótt og hann væri kom
inn út á rúmsjó.
Björling hafði samt mikla trú á
skipinu, og hún brást honum ekki
heldur. En ekki hafði hann yfirstig
ið allar tálmanir. Gárinn hafði hið
versta orð á sér meðal heimamanna*
eins og þegar kefur verið sagt, og
það reyndist torvelt að fá skipshöfn
á hann. Með mikilli þrautseigju tókst
honum þó að fá áhöfn, sem að vísu
var nokkuð fáliðuð. Lengi vel voru
það einungis tveir menn, sem gáfu
þess kost að trúa þessari skonnortu
fyrir lífi sínu, en 22. dag júnímán
aðar krækti þann í þriðja manninn.
Munu þeir félagar hafa látið úr
höfn þann dag eða litlu síðar.
í Kanadablaði einu hafa varðveitzt
nöfn þeirra manna, sem réðust í
þjónustu Björlings. Einn þeirra var
danskur stýrimaður, Karl Kann að
nafni, sem átti að vera skipstjóri,
annar var Englendingur, Gilbert
Dunn, sem dubbaður var til stýri
mannstignar, og loks matsveinninn,
Herbert nokkur McDonald frá Ját
varðseyjum í Kanada. Hásetar voru
engir, nema landkönnuðirnir sjálfir.
Skipstjórinn var maður, sem flækzt
hafði víðá um höf, ep gerzt þreytt
ur á útivistinni og vildi komast heim
til Danmerkur. Hafði hann sætt færi
í hafnarborgum Vesturheims að kom
ast á skip, er færi til Danmerkur, en
ekki tekizt það, og því aðeins gaf
hann Björling kost á liðsinni sínu,
að hann hét því að skila honum
heim til Danmerkur, þegar rann
sóknarstörfum væri lokið. Allkaup
dýr var Kann þó, og þegar Björling
hafði lagt umsamin laun áhafnarinn
ar í banka í Nýfundnalandi, átti
hann ekki eftir nema fjörutíu krón
ur sænskar. Þeir létu því úr höfn
m«íð vistir í naumasta lagi, og ekki
var neitt skotvopn á skipinu annað
en litil skammbyssa, sem Björling
átti sjálfur. En hann friðaði menn
sína með því, að hann myndi kaupa
þeim birgðir, er til hafnar kæmi á
Grænlandi.
Eins og áður er sagt mun það hafa
gerzt sama daginn og þriðji maður
inn fékkst, að sjóferðin hófst, eða
að minnsta kosti ekki síðar en um
Jónsmessuleytið. Förinni var heitið
til Góðhafnar í Bjarneyjarflóa, o:
þangað voru sextán hundruð sjóm J
ur. Sú hrakspá, að Gárinn mync;
fljótlega sökkva í saltan mar, rættisi
ekki. Skútan flaut með prýði. E
ferðin sóttist seint, enda líklegt, a
búnaði skipsins hafi verið í mörgu
áfátt. Gerði og brátt storma á haí
inu og stórsævi, og hafði skipstjórinn
vökur miklar. Sennilega hefur öðr
um, sem á skipinu voru, lítt verið
treystandi, ef vanda bar að höndum.
Ekki tók betra við, þegar þeir
nálguðust loks strönd Vestur-Græn-
lands. Þar voru hafísbreiður miklar
og allt sunnan vert Davíðssund fullt
af ís. Var slíkt ísafar með fádæmum.
Ekki bætti þetta um fyrir Karli
skipstjóra Kann. Björling hafði tek
izt á hendur varðstöðu, er skipstjór
inn lagði sig, en hann var djarffær
nokkuð og sigldi skipi sínu beint
inn í ísinn, þegar horium bauð svo
við að horfa. Af þessu stóð skip
stjóranum hinn mesti stuggur sem
vonlegt var, og þorði hann nú ekki
að víkja af þilfarinu af ótta við
þessa áráttu Björlings. Tók þá og að
versna samkomulag þeirra og sló að
minnsta kosti einu sinni í harða
brýnu. Sagði Björling skipstjóra sín
um þá tæpitungulaust, hver leiðang
ursstjórinn var.
Gárinn reyndist með ágætum, þótt
sigla yrði gegnum ís í tíu daga.
Fundu þeir félagar síðan nokkurn
veginn auðan sjó meðfram suður
strönd Hellulands, og 24. júlímánað
ar sáu þeir Volsinghamshöfða, sem er
austast á Hellulandi. Hafa þeir þá
verið búnir að velkjast í hafi í þrjá
tíu og fimm daga, ef þeir hafa farið
frá Nýfundnalandi 22. júní, og siglt
að meðaltali fjörutíu og fimm sjómíl
ur á sólarhring.
Þeir vóru fjóra daga frá Hellu
landi til Góðhafnar og hafa því þá
farið um áttatíu og tvær sjómílur á
sólarhring. Komu þeir til Góðhafn
ar 28. dag júlímánaðar í suðvestan
stormi, þoku og slyddu. Virðist hafa
verið teflt á tæpt vað um innsigling
una. En lánið lék við þá, og öllu
reiddi vel af.
Danski nýlendustjórinn á Góðvon,
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
965