Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 10

aðist um, og hlustaði á vindinn úti
fyrir, sem leitar þess, er hugurinn
fær ekki greint — hann hlustaði og
rifjaði samtímis upp fyrir sér þá
daga, sem aldrei kæmu aftur né
rynnu á ný.
Hinn gamli kveðjusöngur Kósakk-
anna hafði hljómað hér undir strá-
þaki kofans, þegar Pjotr hélt að
heiman í stríðið. Dimmar, þróttmikl-
ar raddir sungu stríðssönginn — fyr-
irheitið um að berjast dyggilega fyrir
keisarann, hlýða hverri skipan og
flýja aldrei af orrustuvelli.
Pjotr sat við borðið, sætkenndur
og fölblár á vanga. Augun voru tekin
að óskýrast, þegar hann tæmdi síð-
asta staupið, hestaskálina. En hann
sat hestinn vel. Hann hagræddi
sverðinu, laut niður og tók handfylli
sína af mold í garðinum þeirra. En
hvar liggur hann nú, og hver á þá
mold, sem nú hlúir að beinum hans
í ókunnu landi?
Gamli maðurinn fær langt og sárs-
aukafullt hóstakast, og það bullar og
sýður í brjósti hans. Þegar hlé verð-
ur á hóstanum, hallar hann kýttu
bakinu upp að reykháfnum, og hug-
urinn líður farinn veg.
Þegar mánuður var 'liðinn frá
brottför sonar hans, komu rauðlið-
arnir. Þeir röskuðu hinum fornu
háttum Kósakkanna og höfðu enda-
skipti á lífsvenjum gamla mannsins
eins og ekkert væri. Pjotr var hinum
megin viglínunnar — hann hafði ver
ið gerður að liðþjálfa vegna hraust-
legrar framgöngu við Donjetsfljótið.
En heima í þorpinu hlúði Gavríla
gamli að tilfinningum sínum í garð
Rússanna og rauðliðanna, hann þrosk
aði þær með sér rétt eins og hann
hafði alið á tilfinningum sínum til
sonar síns, þegar hann var ofurlítill
glókollur. Munurinn var sá einn, að
nú voru þetta niðurbældar og hatri
biandnar tilfinningar gamals manns.
Þeim til storkunar klæddist hann
röndóttum Kósakkabrókum með
dökkrauð bönd, sem frá fornu fari
táknuðu frelsi Kósakkanna, fest á
endilangar skálmarnar utanverðar
með svörtum þræði, og sveipaði sig
síðri Kósakkakápu með rauðgulum
merkjum lífvarðarins. Það mátti enn
greina leifar af böndum og axlaskúf-
um á kápunni til merkis um fyrri
liðþjálfatign hans. Þvert yfir bring-
una nældi hann öll þau heiðursmerki
og krossa, sem hann hafði verið
sæmdur fyrir trygga þjónustu við
einvaldann, og á sunnudögum, þegar
hann fór til kirkju, fletti hann sauð-
skinnskápunni frá sér, svo að allir
gætu séð heiðursmerkin.
Dag nokkurn vildi svo til, að hann
mætti formanni þorpsráðsins, sem
sagði við hann:
”Taktu þetta dót af þér, gamli
minn. Þetta má ekki bera núna.“
Gavríla rauk upp eins og naðra:
“Hvaðan kemur þér réttur til þess
að skipa mér að taka af mér heiðurs-
merkin mín — ekki festir þú þau á
mig?“
”Ég býst við því, að þeir, sem það
gerðu, séu fyrir löngu orðnir orma-
fæða.“
”Þá það. En ég tek þau ekki af
mér. Myndir þú rífa heiðursmerkin
af þeim, sem féllu?“
”Þetta er þokkalegur munnsöfnuð-
ur. Ég legg þér ráð, því að mig tekur
sárt til þín. Þú getur svo sem sofið
með þau mín vegna . . . En hund
arnir . . . hundarnir elta þig vegna
brókanna. Þeir eru ekki lengur vanir
því að sjá svona nokkuð, þeir þekkja
þær ekki orðið.“
Þessi móðgun nísti hjarta hans.
Hann tók heiðursmerkin af sér, en
sársaukinn innra með honum óx svo
og magnaðist, að hann jaðraði við ill-
girni.
Enginn vissi um son hans — þess
vegna var til einskis að vinna lengur.
Skemman hrundi, skörð komu í naut-
griparéttina og sperrurnar, sem
héldu uppi hrísþaki fjárhússins, tóku
að fúna. Mýsnar léku sér í auðum
básunum í hesthúsinu, og sláttuvél-
in ryðgaði í skýli sínu.
Kósakkarnir höfðu tekið hestana
meij sér, þegar þeir hörfuðu, og rauð-
liðarnir urið upp það, sem eftir var,
en látið í staðinn tjásulega og lang-
eyrða bykkju, sem Makhnómenn
keyptu umyrðalaust um haustið. f
staðinn fékk gamli maðurinn tvær
enskar legghlífar.
”Þá er hann 'okkar eign,“sagði vél-
byssuskytta þeirra Makhnómanna og
deplaði öðru auganu. ”Njóttu legg-
hlífanna vel og lengi, gamli minn“.
Nú féll það allt í vanhirðu, sem
Gavríla hafði viðað að sér áratugum
saman. Hann snerti tæpast við verki.
En um vorið, þegar snjóa leysti, og
sléttan blasti við, auðmjúk og lang-
þreytt, seiddi þó jörðin gamla mann-
inn til sín. Að næturlagi talaði hún
til hans lágri, en bjóðandi röddu.
Hann fékk ekki staðið á móti vilja
hennar, spennti uxana fyrir plóginn
og hélt af stað til þess að bera plóg
í mold og sá nöktu korninu, þrungnu
frjómagni, í óseðjandi hít svartrar
moldarinnar.
Kósakkarnir sneru heim frá haf-
inu og löndunum handan við hafið,
en enginn þeirra hafði séð Pjotr.
Þeir höfðu ekki verið í sömu her-
deild, og þeir höfðu barizt í öðrum
landshlutum — heldurðu að Rúss-
land sé einhver smáskiki? En menn,
sem kvaddir voru í herinn um svipað
leyit og Pjotr, féllu í orrustu ein-
hvers staðar í Kúbanhéraði.
Gavríla ræddi sjaldan um Pjotr við
konu sína. Á nóttunni heyrði hann
hana grúfa sig grátandi ofan í kodd-
ann og sjúga upp í nefið. Þá var
hann vanur að hósta og spyrja:
”Hvað angrar þig, kelli mín?“
Og hún svaraði eftir andartakshik:
”Mig svimar. Reyknum úr eld-
stónni slær líklega niður.“
Hann lét ekki uppskátt, að hann
þættist vita, hvað amaði að henni,
heldur sagði:
”Þú ættir að fá þér sopa af gúrku-
safa. Á ég að fara niður í kjallara
og ná í dreitil handa þér?“
”Farðu bara að sofa. Þetta líður
hjá.“
Og þögnin spann ósýnilegan vef
sinn um kofann. í gegnum gluggann
horfði máninn fullur fyrirlitningar á
sorg þeirra og hlakkaði yfir þrá móð-
urinnar.
Enn biðu þau og vonuðu, að sonur
þeirra kæmi heim. Gavríla lagði
gæruskinn til hliðar og sagði við
gömlu konuna:
”Við björgumst með það, sem við
eigum af fötum, en Pjotr á ekkert
utan á sig, ef hann kemur heim.
Ég verð að láta sauma úlpu á hann,
því að senn fer vetur í hönd.
Þau létu sníða gæruskinn í úlpu
á Pjotr og geymdu hana í ættar-
kistunni. Síðan gerðu þau stígvél
handa honum, því að eitthvað þyrfti
hann á fæturna, þegar hann færi að
huga að nautgripunum. Gamli mað-
urinn lét sér mjög annt um bláa
einkennisbúninginn hans og sáldraði
tóbaki yfir hann, svo að mölurinn
eyðilegði hann ekki. Hann lógaði
lambi og saumaði húfu á son sinn
úr gærunni og hengdi hana síðan á
snaga. Hann var vanur að líta á hana,
þegar hann kom inn, og þá varð hon-
um innanbrjósts eins og hann ætti
von á því, að Pjotr kæmi brosandi
innan úr stássstofunni og spyrði:
”Er hann kaldur, pabbi?“
Tveim eða þrem dögum síðar fór
hann að huga að skepnum um rökk-
urbil. Hann stráði heyi á garðann og
ætlaði að fara að ausa vatni upp úr
brunninum, þegar hann mundi eftir
því, að hann hafði gleymt ullarvettl-
ingunum heima. Hann sneri við, opn-
aði dyrnar og sá þá gömlu konuna,
þar sem hún lá á hnjánum við bekk-
inn og þrýsti að brjósti sér skinn-
húfunni, sem Pjotr hafði aldrei
notað og reri með hana eins og barn.
Honum sortnaði fyrir augum.
Hann stökk á hana eins og dýr,
kastaði henni í gólfið og öskraði
slefandi af illsku:
"Slepptu henni .... Hvað ertu
að gera?“
Hann sleit húfuna af henni og
fleygði í kistuna, sem hann læsti
síðan með hengilás. Skömmu síðar
tók hann eftir því, að krampakennd-
ir drættir fóru við og við um
vinstra augnalok gömiu konunnar.
Og munnur hennar var orðinn sam-
anherptur.
Dagar og vikur liðu, og Don bar
mikið vatn til sjávar. Það var græn-
970
T I M I N N - SUNNl/DAGSBLAÐ