Tíminn Sunnudagsblað - 24.10.1965, Blaðsíða 13

Þessi öld bar í skauti þrjú tímabil
með slíkan manndauða, að álitlegur
hluti þjóðarinnar lá í valnum, er
linnti, og á henni var bæði gerð
dirfskufyllsta tilraunin til atvinnu-
byltingar, sem reynd hefur verið í
iandinu, og höggvinn af þjóðinni
fjötur dönsku einokunarverzlunar-
innar. Á þessu skeiði hófst líka veru-
ieg útgáfa bóka um veraldleg efni,
og íslendingar eignuðust tímarit, sem
opnaði þeim nýja heima. Um aldar-
lokin lét Magnús Stephensen kirkj-
unni í té sálmabók, þar sem þrír guð-
ir voru nefndir i sömu andrá og
lagðir nokkurn veginn að jöfnu:
„Drottinn, Jehóva, ' 'píter.“
Andúð almennings á nýmælunum
var megn. En dropinn holar stein-
inn, og hægt og hægt missti gamli
timinn drottinvald sitt á hug-
um fólksins. Það hlaut meðal ann-
ars að koma fram í nafngiftum og
nafnvenjum landsmanna.
Breytingarnar voru að sjálfsögðu
hægfara i fyrstu. Nokkuð var tekið
að kveða að þeim undir aldarlokin,
og þegar kom fram á nítjándu öld-
ina, urðu þær sífellt örari og örari,
samstiga við það umrót, sem varð á
þjóðlífinu sjálfu. Nöfn af útlendum
toga, sem áður höfðu verið óþekkt,
þutu upp — önnur, sem fátíð höfðu
verið, jafnvel í margar aldir, náðu
mikilli útbreiðslu. Landsmenn tóku
ástfóstri við forliði, sem áður höfðu
iítið verið notaðir í mannanöfnum,
og skeyttu við þá viðliði á marga
vegu, nöfn á meybörn voru mynduð
af karlanöfnum með nýjum ending-
um, og upp á því var tekið að búa
til ný nöfn með þeim hætti að gera
eitt nafn úr tveimur: Nöfnum
tveggja kvenna var slengt saman í
eitt nafn á sömu telpuna, nöfnum
tveggja karla á sama drenginn og
nöfn karls og konu bútuð sundur og
skeytt saman í nýtt nafn á varnar-
lausa hvítvoðungana.
Jafnframt hófust tvinefni og síð-
an fleirnefni, er tvínefni þóttu ekki
ílengur nógu viðhafnarmikil, sem
fljótlega varð. í slóðina fylgdu ýms-
ar fleiri nýjungar, sem ekki verða
taldar að sinni.
Þessar breytingar ollu flestar spell-
um á nöfnum og nafnvenjum lands-
manna. Það gerðist í annað sinn í
sögu þjóðarinnar, að svipur fslenzkra
nafna fjarlægðist óðfluga norrænan
uppruna. Ófimlegum og ankannaleg-
um nýgervingum hraðfjölgaði
og ótalmörg skrípanöfn urðu
til. Sjálfsagt hafa þó þeir, sem
riðu á vaðið, verið sjálfstæðari í hugs-
un en almennt gerðist. En þegar

■ -■ ■
•.-.•.w-.v.*.;.-.'
ilÉil

Samson sltur kiofvega á Ijóninu og rífur sundur gin þess.
þeir höfðu rutt hinum skaplegri ný-
nefnum braut, tók almenningur við
og jók þar við, er upphafsmennirn-
ir höfðu látið staðar numið. Þá urðu
til lökustu nöfnin, likt og jafnan
verður, þegar slíkar nafnbyltingar
öldur ríða yfir.
Ein meginbreyting á þessu
skeiði var sú, að tekin voru upp
nöfn, sem tíðkuð voru í Danmörku.
Það kemur ekki á óvænt, þótt slíkt
gerðist í kaupstöðum eða í nágrenni
við þá staði, þar sem Danir sátu,
enda hafði svo löngum verið. En það
hafði ekki valdið stórbreytingum á
mannanöfnum í landinu fram að
þessu, þótt nöfn, sem þannig voru
til komin, festu rætur hér og þar,
því að oftast urðu nafnberar fáir.
Þetta gerðist enn, og í öllu meira
mæli en áður, enda tók nú nokkurt
þéttbýli að myndast i kaupstöðum,
svo að bein áhrif Dana náðu til fleiri
manna með kunningsskap og tengd-
um. Þar að auki má færa gild rök
að því, að íslenzkir menn, sem riðn-
ir voru við verzlun, og efhbættismenn,
sem voru í náinni snertingu við Dani,
hylltust til þess að skíra börn sín
nöfnum, sem höfðu á sér danskan
blæ. Þau voru fínni en gömlu, íslenzku
heitin. En vafalaust hefur hitt einn-
ig komið til, að fyrir mörgum hefur
vakað, að nöfnin yrðu börnunum ekki
Karlanöfnum breytt í kvennanöfn með nýstárlegum endingum
—• : : ■' • ■■-■■•■;* - ; ; '' ' " ' • ' & ~~ _____ ' - " -■ • ~ • '•' -•
r I M I N N — SUNNUDAGSBLAf)
973