Tíminn Sunnudagsblað - 28.11.1965, Blaðsíða 7

Ryúnósúke Akútagawa:
MANDARÍNURNAR
R«gnþrunginn vetrardag sat ég
í homi eins vagnsins í lestinni, sem
gengur frá Tokíó til Jókósúka, og
beið þess, að blásið yrði til brott-
farar. Þótt undarlegt væri, var ég
eini farþeginn í þessum vagni. Ég
renndi augunum út á brautarpallinn
og svo kynlegt sem það var, þá sá
ég þar ekki nokkurn mann, sem biði
þess að varpa síðustu kveðju á þá,
sem voru á förum. Ég heyrði ekki
þarna fá með sæmilegri vandvirkni
vel nothæft eldsneyti. Kolalögin
voru aðallega þrjú með nokkru bili
á milli. Efsta lagið þótti bezt. Það
var um fimm þumlungar að þykkt.
Neðsta iagið var þykkast eða um
tíu þumlungar.
Ríkisstjórn íslands hvarf að þvi
ráði á stríðsárunum að kaupa Ytri-
Tungunámuna og reka þar náma-
gröft, til að bægja frá eldsneytis-
skorti eftir föngum. Var þar um
skeið margt manna að verki. Aðal-
verkstjóri var Jónas Þorsteinsson úr
Reykjavík. Hann mun hafa látizt úr
spönsku veikinni 1918. Námugröft-
ur vap einnig stundaður þá í Hring-
versnámunni af eiganda hennar,
Þorsteini Jónssyni stórkaupmanni.
Verkstjóri þar var Ingvar fsdal frá
Seyðisfirði. Voru göng grafin inn í
sjávarbakkann, tugir metra að lengd
í Ytri-Tungunámunni, og vagnar á
sporum hafðir við flutning kolanna
út úr þeim.
En ég læt frásagnir a£ þessum um-
fangsmikla námugrefti liggja utan
þessa þáttar um verkfallið, sem var
eyðilagt. Það var honum óviðkom-
andi. En nú skal komið að því.
Á Akureyri varð á þessum árum
eldiviðarleysi eins og víða annars
staðar. Verkamannafélag Akureyrar
hófst því handa vorið 1916 og gerði
út fjóra menn til kolanáms norður
á Tjðrnes. Foringi og verkstjóri i
þeirri för var Sigurbjörn Einarsson,
sem á árum áður hafði búið á Tjör-
nesi, nú kominn til Akureyrar, mað-
ur kappsfullur og mikill fyrir sér, að
hverju sem hann gekk. Með honum
voru menn, sem hétu Jakob, Kristinn
og Guðmundur. Menn þessir höfðu
fæði og húsnæði í Ytri-Tungu hjá
Bimi Helgasyni, bónda þar.
Sigurbjörn Einarsson bætti tveim
Tjörnesingum við þennan vinnu-
fiokk sinn um tfma. Voru það við
einu sinni nokkurt hljóð nema ang-
istarlegt ýlfur í tik, sem barmaði sér
með hvíldum. Allt umhverfið virtist
draga dám af mér sjálfum eða ég
af því. Grátt mistrið var eitthvað
keimlíkt þreytunni, sem þrúgaði mig,
og skuggarnir voru í ætt við lífs-
leiðann, sem þjakaði mig. Ég gróf
hendurnar djúpt í vasana, og það
hvarflaði ekki einu sinni að mér
Karl Kristjánsson í Eyvík, núverandi
alþingismaður.
Unnið var uppi i miðjum sjávar-
bökkunum, sunnarlega við Tungu-
fjörur. Mokað var og sprengt niður
á kolalögin, ruðningurinn látinn
ganga fram af. Þannig myndaðir
stallar í bökkum, en engin göng graf-
in. Á stöllunum voru kolin sekkjuð,
jafnharðan og þau voru flísuð úr
jarðlögunum. Höfð eitt hundrað
pund í hverjum poka.
Vinnutíminn á dag var tíu stund-
ir, nema ef lengur þurfti að vinna
vegna útskipunar. Kaupið var að mig
minnir þrjátíu aurar á klukkustund,
hvort sem unnið var lengur eða
skemur á dag.
Nú kemur einn góðan veðurdag
skip frá Akureyri eftir kolum. Með
því kemur talsvert fjölmennur hópur
manna, sem á að vinna með okkur
að útsídpuninni og síðan setjast að
við kolanámið fyrir Akureyri.
Kolin voru í pokunum uppi á áð-
urnefndum stöllum og þurfti að bera
þá niður á bakkann um fjöruna til
sjávar og vaða með þá fram að út-
skipunarbátnum, sem ekki komst al-
veg að þurru landi vegna aðgrynnsla.
Sigurbjörn verkstjóri heilsar hin-
um nýkomnu liðsmönnum sínum glað
lega og segir þeim að hefja útskip-
unarvinnuna með því að bera kolin
eins og leið lá um borð i útskipunar-
bátinn, hver maður taki einn poka í
hverri ferð.
Þá hefst kliður í hópnum um að ó-
forsvaranlegt sér að ætla mönnum að
bera vætt af kolum allan þennan
óveg. Einn maður kveður upp úr og
segir, að það láti hann alls ekki
bjóða sér. Og enginn hefst handa.
— Þá megið þið fara um hæl til
Akureyrar, þvi að ég hef þá ekkert
með ykkur hér að gera, segir Sigur-
björn hvasst.
Enginn komumanna hreyfir sig að
heldur.
Framhald i 1102. sfðu.
að draga upp kvöldblaðið, sem óg
hafði stungið á mig.
Effir dálitla stund hvein eim-
pipan Ég hallaði mér þreytulega út
í glug/^ann og beið þess, að stöðvs -
húsið /æki að þokast aftur með vög
unum Þá heyrði ég eftirlitsmai.
inn kalla. Dyrnar að vagninum opn-
uðust, og inn kom stúlka, á að gizka
þrettán ára gömul. í sömu andrá
rykktist vagninn til, og lestin seig
hægt af stað. Stólparnir á járn-
brautarstöðinni runnu hjá hver af
öðrum og byrgðu mér sýn. Snöggv-
ast sá ég bregða fyrir olíuvagni og
manni, sem var að bogra við krana..
En allt þetta rann hjá eins og með
dálítilli tregðu, svo þyrlaði vindur-
inn reyknum frá eimvagninum f.vrir
gluggann. Mér létti heldur. Ég
kveikti mér í sígarettu, leit upp og
horfði á stúlkuna, sem hafði setzt
gegnt mér.
Þetta var dapureygð sveitastúlka.
En ég stytti mér samt stundir við
að horfa á hana. Ég lét augun hvíla
á hárinu, sem hún hafði bundið í
þéttan hnút ofan á höfðinu. Hún var
iheldur þunn á vangann, en samt
voru kinnarnar rjóðar, líkt og hún
hefði strokið þær þétt með hend-
inni. Ljósgrænn trefill, sem hún
hafði brugðið um háls sér, lafði nið-
ur í keltu hennar, og ofan á hann
hafði hún sett stóran böggul. Henni
var kalt á þrútnum höndunum, og nú
lagði hún þær yfir böggulinn og
læsti höndunum um farmiðann sinn,
líkt og hann væri fjöregg hennar og
síðasta haldreipi í lífinu. Andlits-
drættirnir voru grófir, og fötin fóru
henni illa. Sjálfsagt var hún heimsk
líka, því að farmiðinn, sem hún hafði
keypt, leyfði henni ekki vist í þess-
um vagni.
Ég kveikti á ný í sígarettunni
minni og óskaði þess hálfvegis, að
ég gæti gleymt nærveru hennar. Ég
fór meira að segja að renna augun-
um yfir blaðið, sem ég hafði tekið
upp úr vasa mínum og breitt á
hnén á mér. Byrjað var að rökkva,
svo að ég gat vart lesið, en skyndi-
lega féll á blaðið skær birta, og grá-
móskulegt letrið varð allt í einu
furðulega skýrt. Lestín var að renna
inn í raflýst jarðgöng.
En ég rak ekki augun á nein merk
istíðindi. Það var einungis þetta
venjulega stagl um friðarhorfur,
brúðkaup, fjármálaspillingu og slys-
farir. Ég renndi þó augunum yfir
hvern dálkinn á fætur öðrum, og bráð-
um fannst mér eins og lestin væri
tekin að renna aftur á bak í jarð-
göngunum.
Stúlkan sat þarna andspænis mér,
táknmynd alls þess, sem er gróft og
klunnalegt í sköpulagi manna. Ég
horfði ekki á hana, en ég vissi samt
af henni. Allt var þetta eins hvers-
dagslí>$ og orðið gat — lestin, jarð-
En hvað sem þessu líður, má
T Í M i N N — SUNNUDAGSBLAÐ
1087