Tíminn Sunnudagsblað - 25.09.1966, Síða 13

ar héraðsstefnur hljóta aS hafa vak-
iS. En svo vís sem hún er, mun hitt
hó enn vissara, að allt það umstang
hefur ýft sár þeirra, er næstir stóðu,
Og magnað sviðann. Má geta sér þess
til, hversu þessu hefur verið farið,
rneðan málið var enn í höndum hér-
aðsdómarans, því að þrettán vetrum
síðar minnir Egill Gíslason á Mið-
grund Halldór á Reynistað á málið,
og fremur kuldalega, þó að gefið til-
efni væri. Egill segiirl bréfi til Vig-
fúsar Schevings: „Hér að auki bað
hann (þ.e. Halldór) mig bréflega með
Öðrum fleiri að ríða í mannaleitina
vorið 1781. Lagði ég mér til hesta
og mat að öllu Ieyti og var viku
burtu, og þar eð sláttur yfir stóð,
hlaut ég að taka kaupamann jafn-
lengi, hverjum ég galt 1 rd., en fyrir
það hef ég engan betaling fengi‘ð.“
Ekki er líklegt, að þetta hafi verið
hið eina sinn, sem þau sár voru
ýfð, svo að undan sviði.
Loks er svo þáttur Jóns Austmanns.
Hluti af lokaferli hans varð óumdeil
anlega rakinn, enda leikur það ekki
á tveim tungum, að hann komst
þeirra félaga lengst norður á bóg-
inn. Um hann varð að vísu hljótt í
öllu því umróti, sem líkamálið olli.
En hjá því varð ekki komizt, að
hann minnti á sig.
II.
Um Jón Austmann er fátt vitað
með vissu. Þeim Espólín og Gísla
Kónráðssyni ber saman um það, að
hann hafi verið Þorvaldsson. En séra
Einar Jónsson, prófastur á Hofi,
segir, að hann hafi verið Þorvarðsson
Jónssonar, bónda í Ekkjufelli 1734.
En Benedikt Gíslason frá Hofteigi
telur líklegra, að hann hafi verið
sonur Þorvarðs Árnasonar, bónda á
Hnjóti í Hjaltastaðarþinghá, Kolbeins-
sonar. Árni Kolbeinsson bjó í Dölum
lí Hjaltastaðarþlnghá 1703. Sýnir
manntalið, að sonur hans, Þorvarður
hefur fæðzt 1701, og fellur það vel
við aldur Jóns Austmanns, sem mun
hafa fæðzt nálægt 1740. Benedikt
færir mjög sterk rök að þessu for-
eldri Jóns Austmanns, þó þau verði
ekki rakin hér frekar. Hitt er víst,
að þeim séra Einari og Benedikt ber
að fullu saman um kvonfang Jóns og
afkomendur. Hann átti þá konu, er Ó1
öf hét Ormsdóttir, bónda í Gröf í Eiða
þinghá, Gissurarsonar, bónda á Foss-
völlum 1763. Ólöf var fædd 1743
samkvæmt aldursákvörðun 1816. Þá
var hún til heimilis á Barðastöðum í
Loðmundarfirði og talin vera 73 ára.
Benda þau .ártöl, sem kunn eru úr
ævi hennar, til þess að það muni rétt
vera. Þau Ólöf og Jón eignuðust þrjú
börn, er til aldurs komust: Herdísi,
Orm og Vilborgu. Var Herdís þeirra
elzt, fædd á Hafrafelli f Fellum um
1764. Hin munu fædd á Galtastöðum
ytri. Var Vilborg þeirra yngst, fædd
1773. Öll juku þau kyn sitt og eiga
Enn sér þess glögg merki, hvaða atburðir gerðust þarna fyrir nálega tvö
hundruð árum. Veðruð bein liggia þar f hrúgum og munu enn standast
tímans tönn um langan aldur.
Borgin við sfðasta gististað Reynistaðarmanna á Kjalvegi.
Ljósmyndir: Óskar Sigvaldason.
margt afkomenda, einkum um Austur
Iand. Flestir niðjar Vilborgar bárust
vestur um haf, en hún átti margt
barna.
Eins og áður segir má telja nokkuð
öruggt, að Jón hafi fæðzt nálægt
1740 og því verið um fertugt, er hann
lézt. Þau hjón muflu hafa búið við
þröngan kost, enda við nokkra ó-
megð. Munu þeim hafa fæðzt fleiri
börn, þótt þau næðu ekki þroska.
Óvíst er, hvar þau dvöldust nokkur
af samvistarárunum að öðru en því,
að nokkur ár bjuggu þau á Galta-
stöðum ytri. En sjálfsmennsku sina
munu þau hafið í Hafrafelli, þótt
óvíst sé, hversu dvölin þar entist
þeim.
Allt virðist benda til þess, að þau
hjón hafi slitið samvistum skömmu
eftir að Vilborg fæddist, hafi skiln-
aðurinn beðið eftir því. Þótt víst
megi telja, að þau hafi verið fátæk,
munu engin gögn tiltæk nú, er sanni,
að skilnaður þeirra verði rakinn til
þeirra róta einna. En nokkru virðist
Jóni hafa þótt varða um skilnaðinn,
að leita um svo langan veg frá yfir-
gefinni eiginkonu, trúlegast eigna-
lausri, og þrem börnum í ómegð.
Bendir það hátterni við konuna og
börnin hvorki til drengskapar né
göfgi. Benedikt Gíslason hefur bent
á, að hugsanleg'sé sú ástæða til þess,
að Jón leitar til Reynistaðar, að þeir
Halldór Bjarnason áttu til nokkurrar
frændsemi að telja, þótt alllangt væri
á milli. Þótt það megi telja trúlega til
getið, er nokkuð víst, að þar hafa
önnur og dýpri rök legið til. En
til þeirra verður ekki freistað að
grafa hér.
Þótt þá Benedikt og Einar greini
á um foreldri Jóns, svo sem að fram-
an er greint, virðist þurfa nokkuð
mikils við að ósanna þá staðhæfingu
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
829