Tíminn Sunnudagsblað - 16.07.1967, Blaðsíða 15

„Svo mikinn skrúða á kirkjan i
Kirkjubæ: 24 höklar, 13 kápur, 5
dalmadikur, sloppar 4, altarisklæði
til háaltaris 9, til útaltara 5 og
til hvers fernir dúkar, til háalt-
aris með fordúkum, 10 glitaðir
dúkar, 8 manna messuklæði og 2
messuserkir, 6 corporalia, baglar
2, extar 3, 2 tabvle (tabúla?) og
2 bríkur, 4 glóðarker og 20 gler-
gluggar, 2 lektarar, kirkja tví-
tjölduð sæmilegum tjöldum og 3
bjórar, item föstutjald, páskakerti,
járnstikur 2, skrín með helgum
dómum, krossar 6, Maríuskrift,
Þorláksskrift, receliuskrift, Agn-
esarskrift, Mattheusarskrift, Kat-
rínarskrift, Klemesskrift, 9 •'smá-
kertastikur, fílabeinsbuðkur, er fyr-
ir hulsker er haft, sacrarivan
munnlaug, skírnarketill, tvenn
bakstraujárn, 2 merki, textaroddi
2 paxspjöld, söngbækur tvennar
í hvern kór per cumi circulum,
item 4 gradvaia, Liber evangel-
orum og epistolarum, hin þriðja
sprivabók, fernar sequencibækur,
item tvennar söngbækur fornar,
capitular tvennar, lesbækur per
anni circulum, item ord bók, pass-
ionbók, ymnabækur 14 og 20 lat-
ínubækur og norrænar.“
Mikið hefur bætzt við af kirkju-
gripum og skrúða þau 54 ár, sem
uðin eru frá því að máldagi Jóns
biskups Sigurðssonar var gerður.
Hér kemur og fram góð bókaeign
og handverk systra í messufatn-
aði, þá fylgir þessum máldaga jarð
eignatal með landskuldum og kú-
gildaeign, sem hvort tveggja hefur
stóraukizt. Eftir Halldóru varð
frú Guðrún Iialldórsdóttir abba-
dís (1406-30), dó það ár sam-
kvæmt Nýja annál. Á þessu tíma-
bili hafa klaustrinu gefizt margs
konar jarðnesk gæði. Getið er
þar Guðrúnar abbadísar um 1440,
og kann hún hafa orðið abbadís
strax eftir lát nöfnu sinnar. Guð-
rúnu þessari abbadís lenti saman
við Margréti Þorbergsdóttur, sem
hafði verið í klaustri í Noregi und-
ir reglu hins heilaga Benedikts.
Hafði Margrét lagt Kirkjubæjar-
klaustri 60 hundruð fyrir sig og
verið þar fimm ár. Leitaði Margrét
á náðir Reynistaðarklausturs og
fékk þar samastað og var borgað
með henni árlega eitt hundrað frá
hverjum þessara staða: Skálholti,
Hólum og Kirkjubæ, samkvæmt
úrskurðarbréfi Gottvins biskups i
Skálholti 21. júlí 1443.Samskipti
hafa verið með nunnuklaustrun-
um í Kirkjubæ og Reynistað, til
dæmis var Oddbjörg systir úr
Kirkjubæ abbadís að Reynistað
1369—89. Halldóra er nefnd abba-
dís að Reynistað 1442, sendi hún
og konventusystur réf dagsett
15. maí það ár til Gottvins bisk-
ups um mál Margrétar Þorbergs-
dóttur áðurnefndrar.
Heimildir eru strjálar um
klaustrið á þessum tíma. Hinn 8.
nóv. 1471 er gert gjafabréf, sem
klaustrið varðar. Gefur Ragnheið-
ur Eiríksdóttir jörðina Raufarberg
í Fljótshverfi til Kirkjubæjarklaust-
urs, hálfa í testament hennar og
hálfa í testament manns hennar.
Magnúsar (veginn þetta ár á heim-
ili sínu Krossi í Landeyjum) Jóns-
sonar. Ragnheiður var ein af merk
ustu húsfrúm landsins á sinni tíð
og móðursystir Torfa ríka'í Klofa.
Fyrsti, maður hennar var fyrr-
nefndur Magnús, og hún giftist i
annað sinn Þorsteini Helgasyni á
Reyni í Mýrdal, síðast Eyjólfi Ein-
arssyni lögmanni í Stóra-Dal. Odd-
ný er nefnd abbadís í Kirkjubæ í
bréfi því, sem gert var um sölu
hálfrar jarðarinnar Eystri-Ása til
Þykkvabæjarklausturs. Seldi
Sveinn prestur i umboði Kirkju-
bæjarklausturs. Stefán biskup i
Skálholti skipaði séra Þórarin
Oddsson ráðsmann Kirkjubæjar-
klausturs 1491.
Abbadísirnar í Kirkjubæ virð-
ast taka sér nöfn að sið klaustur-
systra. Liklegt er, að Halldóra,
Guðrún, Agatha og Agnes séu
ekki skírnarnöfn þeirra. Jórunn
Hauksdóttir tekur sér dýrlings-
nafnið Agnes (sbr. Agnesar-líknesk
ið, sem klausturskirkjan á).
Halldóra hefur þá verið heiðurs-
nafn fyrstu abbadísarinnar, Guð-
rún heiðursnafn hinnar næstu. En
alls fara sögur af fjórum Hall-
dórum og fjórum Guðrúnum i
\ sæti abbadísar á Kirkjubæ.
Seinasta abbadís klaustursins
var Halldóra Sigvaldadóttir langa-
lífs, föðursystir og velgerðakona
Gizurar Einarssonar Skálholtabisk-
ups, hins fyrsta lútherska biskups
í landinu. Undir handarjaðri henn-
ar og vernd hóf hann nám, einnig
kom hún honum í þjónustu Ög-
mundar biskups, og gaf þá auga
leið i biskupssætið. Halldóra varð
abbadís 1493 og er á lífi fjör-
gömul 1543. Hún var sögð kvenna
hæst vexti og skörungur mikill.
Læt ég hér til fróðleiks fylgja
skrá, er Stefán biskup lónsson i
Skálholti 1491—1518 lét gera um
eign Kirkjubæjarklausturs á Síðu
í silfri, og er Halldóru abbadísar
þar getið: „Anno domini 1494,
reiknaðist svo mikið silfur Kirkju-
bæjarklausturs, sem hér segir: in
primis ein stór skál og 4 smærri
skálar, 1 spíra með loki og önnur
loklaus, 1 stórt staup með loki,
var þetta allt saman i vigt 15 merk-
ur, item 1 glóðarker með silfur að
auki og 2 skurn með silfurstétt
og búningi ofan um, 1 horn með
klóm silfurbúið og silfurkross með
kútsfesti er vó 16 aura. Item 4
fingurgull og hið fimmta. er bisk-
up fékk systur Halldóru að bera í
staðinn þess fingurgulls er hann
hafði burt með sér þvi að það var
brúkað.“ — Systur eru nefndar á
þessum dögum Halldóru abbadís-
ar: Guðríður, Oddný (systir Gizur-
ar biskups), Arnleif, Ástríður,
Margrét, Valgerður, alls sjö með
abbadisinni. Er það allmikil fækk-
un frá 1403, er systur voru fjór-
tán að tölu.
Um starf og iðju systranna í
Kirkjubæ eru ekki til margar heim
ildir, nema hvað vitað er að bær
ræktu bænahald og iögskipaðar
tíðir. Þó er ljóst, að þær stund-
uðu mjög hannyrðir, gerðu hvers
konar kirkjubúnað, sem við þurfti
kvenlega vandvirkni og hand-
bragð. Sézt glöggt í máldögum,
að heilög Maríukirkja í Kirkjubæ
var mjög vel búin messuskrúða
klerka, altarisklæðum dúkum.
tjöldum og reflum (sbr máldag-
ann frá 1397: 24 höklar 13 kápur,
5 dalmadikur og kirkja tvítjölduð).
Systurnar hafa haldið skóla í
hannyrðum og ;. jög auðgað kirkj-
ur að slíkum gripiun. Heimild er
fyrir því, að biskupar leituðu til
systra i þessum efnum. í Nýja
annál stendur eftifíarandi um
árið 1405:
„Item lét hann (Vilkin Skál-
holtsbiskup) gera í Kirkjubæ, og
lagði sjálfur allan kostnað til, sæmi
lega refla kringum alla stóru stof
una, svo að engir voru fyrr jafn
reisugir og gaf þá kirkjunni, item
gaf hann (Skálholtskirkju) sæmi-
leg messuklæði með öllum reið-
skap og daknantikur (messufat
klerka).“ Af þessu sést, að Vilkin
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
615