Tíminn Sunnudagsblað - 22.06.1969, Blaðsíða 7

Tíminn Sunnudagsblað - 22.06.1969, Blaðsíða 7
lauimaiði tarm vini sínum gestrisn- inia mie'ö Appendix aftan við eitt stofnalógiukorn. ÞtaQ er riteö í frá- bæuniim kanselfefcíl og fonkostufega fyndið. Á þessu sumiri reiit hann einináig upp nokfera þæbtá úr sögu Unuhúss eftir Stefáni sikáldi frá Hvítadiall. Þessiiir þættir voru ekki gefnir út fynr en 1962, undir tdM- iinuim í Unuhúsi. Fyrdr þeiim skirif- ar Þórbengur inngamig, þair sean hiainn seigiir nioklkiuð frá þeiirri sögu Unulhúiss, sem hianin þekkti. Næisita ár byrj'ar Þórbengur söfn- un sima á ísiLenzkiuim þjöðsögum og Sögnuim uim d'uitarfiul fyrinbnigði. Hann hefur hialdið þeinri söfmum áfram frami á þemma daig. Sumarið 1924 þýðir hamm Höfuðóvininn eft- ir Dain Grdiffiith, ásamat þeiiim Jómi Thoroddsem og Vitoumdi Jónissyni. Og um jótLin sam a ár kom svo út frægasba rit Þórbeaigs oig þaö, sern iruest álhrif hefur liaft á samtíð sína. Þiaö var Bréf til Lánt. Að forrni m var þesisi bók aliger nýjuinig. Hún hafði a® geyma æviisöguiþætti, volltí ugiar ádeiur, taiuimiauisar ímyndam- ir og græzkiuiiausa gaonamisemi. Upphaf bó&arimmar gefur góöa huig miynd um víöfeðmd hennaæ og spá- maniniiegan anda: „Mín góöia og skeomntilega vin kona! Geignumsýrður af hieiHlögium inm- blæStiri sem blóðmörSkeppur í blá- steinslegi, tiitramdi af bamstola lyft- imigu, vaiggiamdi af óþýðum eniglla- röddium, er tíl mírn hijóma ge'gn- um gemigishrum og öredigaóp vorr- ar vesöiiu jairöar, tvilhemdi ég penma stöngimia þér til dýröar, þér til ed- Jáifðnar dýrðar og vegsömiumar, amd legrar umtumiumar, sáiuhjálpar og syndakviffumar, hvar af þú ljómar og forkSiárast edms og sólbakaður salibfiskiuæ frammd fyrk lam'bsims stól. Loks hUjotmast þér bliessum sú, sam þú hietfiur beöiö brúðkaups- kílædd ala ævi, amdríkt senditoréf, rirólist sndldingsiims, skemmtun fræðtoanmsiins, hugarfliug skáids- ins, vizka vibrimgsims, dullspeki draumíhugams, hroillur hims hug- sjúka, víðsýni vegfaramdans, miælSÍca hins miálsmjalla mamins, hlliátur húmorsistians, bituryrði háð- fugOlsins, hnilbtni hermd'krákunnar sýnár hugsgónamainmsins, storrn- huigi stjómimflilamannsims, víðtoygld aliheimiSborgarans, átölur umbóta- mannsáins, máttur mannvinarins, aðfiminislur allivörumainnsins, huig- rekkl hins hreinSk'ina, rödd hróp- andans í eyðimörkinni, ylur kær- ie'ikans, raust réttillætisLns, vandlæt ing sannleilkans, mál spekinnar, niiðua* aldanna, þyt'Uir eiMfðarinmar. Amien“. Veiruilegur htoti bókai'iinnar er óvægin gagnrýni á auðvaldsstttípu- laigdinu, guðspekihreyfingunni, spír itilSba ,ltíierka og kiirkju. Um guð- spelkiiina siegir hanm: „Fyrir mdklkrum árum vomaði ég, að guðspékifédögim reyndu að idna ofurldltið þjániinigaæ þeiirra, sem bágt eiiga, bíéði manna og imáflllieysáinigja. Þess vegna gerðdst ég félagsm'aður. En nú eru þær vondæ ttvnundar bl grunma. Gnð- spekdiféttagsskapuninm er orðimm smáborgarallagt Mikuveitk, líttct og a®rar amdiegar stefmiur, kríltilklaust og amdLaust. . . Félaigsmenm svæfa réttlœtd'SbilIifLninmigu sina með ein- hvarju fífttisttiegiu umburðarlyndi, sem þyttci'St attfllt vilja umibera, en fLnmur þó etttíd titt. með neinu, þor- ir ekk'ert aö segja og áræðir ékk- ert að geæa, er farið gæti í bága váð ímyndaöa kærieiksvelto meist- arannia í Tíbet. . . Karmattcenning- uma hafa þeár fyrir sttoá'lttcasikjól til þess að fegra svívirðmigar og glæpi. Ég þefckd fáa guðspetttíinga, sem hasfa vdit eða siðferði'Sþrek til að skilja fcarmia-ttceniná'nguma. Þedr vaða efligdinn í raiöalausum flækjum, sem 'þedr botna ekkert í eða hafa siðferðisþrek táll að gredða úr“. Og spíritismianum gefur hann 'þessa ádrepu: „Spí'ritdsmámn frettsar attdrei Ihieáiminm. Spdritáismiinm hefur aðeims veit't 'mottdcrum efagjörmuim sátom veáka vissu umi aimnað líf. Sálfræð- iingum befur hámm eimmig veitt ýms am miertttífliegam fróðttieik. Þetta er alttur ávámminigur hams“. -,,Oss vanibar ettdtí trú á anmað ttdf. Oss vamitar ttoa og aðstæður tíl þess að leita eillífs lfs“. Kiricjunni lýsir hamm m.a. trneð þessum orðum: „Frá örófi alda og afltta leið tii vorra daga haifa fclerkar og kirkja verið málsvarar eða lieigutól ríkis og auðvalds tdl þess að hailda att- múgamum í fáfræði, himdra umbæt ur á kjöruim fátættou stéttamma, blása að sumdrumg og styröjldum, kæfa niður hverja frjálsa hugsun og Styðja hinar æðri stéttir og fjár plógsmemn í svívkðilegri kúgun og auðsöfnun“. M ræðst höfumdur meö mörg- um heimildarritum gegn baþólskri kiricju. Sá fcafli er leiðinlegasti híuti bókarinnai', eiinkum vegna hinma Oiömgu tlviitn'anna í önnur rit. En um ttcaþóttislku kirkjuna seg- ir hamm meðal amnars: „KaþóiSk kirttcja er eina stofnun í hetoi, sem engum framförum tettcur. Þrátt fyrir ala þá þekkingu, er mammkininu hefur hliotnazt síð- usbu aldir í náttúrufræði, heini- speki, sálarfræði og biblíuranm- sótton, þá er kaþótt'Ska kirkjan enn þá að burðast mieö sömu villukenn- ingarnar, sean hún kenndi endur fyrirmörgum öldum“. Árásir hams á auðvaldsskipulag- ið eru á víð og dreif um allí bréf- ið: „Núverandi skipulagsleysi heálmidkair menm og freistar þeirra til að vinna igttlæpsamleg flónsku- verk“. „Fyrirkomulaigið er orðið á etftdr mönn/uiniuim. ÞaÖ dreguir þá 'ndður í sorpiö og gerir þá sdðl'ausa og spilta“. „Vér erum mótaöir áf þjóðskipulaigi, þar sem kerfið er bttindar hendinigar, firamikvæmdira ar óvitafáto og forsjóndn fáfræði og lieimska. Hvar sam viö rennuim augunum, sitja þessar vanheiiögu höfuðdyggðir að vöildum“. „Auð- validið kennir oss alö hvatafl manns inis sé fógræðgi og eigmihagsmuna- sýki. Það dáist að einstæðingum, sem „byrjuðu fátækir“, en söfn- uðu að sér mM'um auðæfum meö attidrinum og hófiuisit til vegs og viirðinigar í þjóðfélagimu. Em svo hróplega sttljó er réttlætisvitund þeiss, að það fininiur ekki til neinnar syndaisektair af þeim sorglegu sann indurn, aö efltíci er unnt að safna •auði án þess að ræna aðra Allir auðm'enn eru ræningjar“. Þótt Þórbergur deitti hart á guð- spekiinga og kflierka, er hann safin- færður um þaB, ,að mannkyninu hafi aðeimis h'liotnazt ein speki, scm því nafni geti kailljazt. Það er guð- speflcin. Og hainn ber lotningu fyr- ir hinium afdráttariausu mannúð- aricenminigum Jesú Krists f Bréfi tl Láru segist þórbergur vera bæði boimimúnisti og sósíai-demó- ttorati. Og hann lysir mismunanai afstöðu þessara stefna um leiðina tifl sósíaliismans á mjög skýran og Ifandi bátt. Og hann útlistar á frá bæriega skemmtilegan máta að- dragamda og forsendur þjóðfélags- bylimgar. - Sá þáttur er með beztu köflum bókarimmaT. Hina mavg- rómuðu bændamenningu hirtir Þórbergur edmniig með þrumandi raust spámannsins. Hanm sýndr frarn á þröngsýni hiemnaæ, skiflm- T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ 535

x

Tíminn Sunnudagsblað

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn Sunnudagsblað
https://timarit.is/publication/301

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.