Tíminn Sunnudagsblað - 22.06.1969, Qupperneq 7

lauimaiði tarm vini sínum gestrisn-
inia mie'ö Appendix aftan við eitt
stofnalógiukorn. ÞtaQ er riteö í frá-
bæuniim kanselfefcíl og fonkostufega
fyndið. Á þessu sumiri reiit hann
einináig upp nokfera þæbtá úr sögu
Unuhúss eftir Stefáni sikáldi frá
Hvítadiall. Þessiiir þættir voru ekki
gefnir út fynr en 1962, undir tdM-
iinuim í Unuhúsi. Fyrdr þeiim skirif-
ar Þórbengur inngamig, þair sean
hiainn seigiir nioklkiuð frá þeiirri sögu
Unulhúiss, sem hianin þekkti.
Næisita ár byrj'ar Þórbengur söfn-
un sima á ísiLenzkiuim þjöðsögum og
Sögnuim uim d'uitarfiul fyrinbnigði.
Hann hefur hialdið þeinri söfmum
áfram frami á þemma daig. Sumarið
1924 þýðir hamm Höfuðóvininn eft-
ir Dain Grdiffiith, ásamat þeiiim Jómi
Thoroddsem og Vitoumdi Jónissyni.
Og um jótLin sam a ár kom svo út
frægasba rit Þórbeaigs oig þaö, sern
iruest álhrif hefur liaft á samtíð sína.
Þiaö var Bréf til Lánt. Að forrni
m var þesisi bók aliger nýjuinig. Hún
hafði a® geyma æviisöguiþætti, volltí
ugiar ádeiur, taiuimiauisar ímyndam-
ir og græzkiuiiausa gaonamisemi.
Upphaf bó&arimmar gefur góöa huig
miynd um víöfeðmd hennaæ og spá-
maniniiegan anda:
„Mín góöia og skeomntilega vin
kona!
Geignumsýrður af hieiHlögium inm-
blæStiri sem blóðmörSkeppur í blá-
steinslegi, tiitramdi af bamstola lyft-
imigu, vaiggiamdi af óþýðum eniglla-
röddium, er tíl mírn hijóma ge'gn-
um gemigishrum og öredigaóp vorr-
ar vesöiiu jairöar, tvilhemdi ég penma
stöngimia þér til dýröar, þér til ed-
Jáifðnar dýrðar og vegsömiumar, amd
legrar umtumiumar, sáiuhjálpar og
syndakviffumar, hvar af þú ljómar
og forkSiárast edms og sólbakaður
salibfiskiuæ frammd fyrk lam'bsims
stól.
Loks hUjotmast þér bliessum sú,
sam þú hietfiur beöiö brúðkaups-
kílædd ala ævi, amdríkt senditoréf,
rirólist sndldingsiims, skemmtun
fræðtoanmsiins, hugarfliug skáids-
ins, vizka vibrimgsims, dullspeki
draumíhugams, hroillur hims hug-
sjúka, víðsýni vegfaramdans,
miælSÍca hins miálsmjalla mamins,
hlliátur húmorsistians, bituryrði háð-
fugOlsins, hnilbtni hermd'krákunnar
sýnár hugsgónamainmsins, storrn-
huigi stjómimflilamannsims, víðtoygld
aliheimiSborgarans, átölur umbóta-
mannsáins, máttur mannvinarins,
aðfiminislur allivörumainnsins, huig-
rekkl hins hreinSk'ina, rödd hróp-
andans í eyðimörkinni, ylur kær-
ie'ikans, raust réttillætisLns, vandlæt
ing sannleilkans, mál spekinnar,
niiðua* aldanna, þyt'Uir eiMfðarinmar.
Amien“.
Veiruilegur htoti bókai'iinnar er
óvægin gagnrýni á auðvaldsstttípu-
laigdinu, guðspekihreyfingunni, spír
itilSba ,ltíierka og kiirkju. Um guð-
spelkiiina siegir hanm:
„Fyrir mdklkrum árum vomaði
ég, að guðspékifédögim reyndu að
idna ofurldltið þjániinigaæ þeiirra,
sem bágt eiiga, bíéði manna og
imáflllieysáinigja. Þess vegna gerðdst
ég félagsm'aður. En nú eru þær
vondæ ttvnundar bl grunma. Gnð-
spekdiféttagsskapuninm er orðimm
smáborgarallagt Mikuveitk, líttct og
a®rar amdiegar stefmiur, kríltilklaust
og amdLaust. . . Félaigsmenm svæfa
réttlœtd'SbilIifLninmigu sina með ein-
hvarju fífttisttiegiu umburðarlyndi,
sem þyttci'St attfllt vilja umibera, en
fLnmur þó etttíd titt. með neinu, þor-
ir ekk'ert aö segja og áræðir ékk-
ert að geæa, er farið gæti í bága
váð ímyndaöa kærieiksvelto meist-
arannia í Tíbet. . . Karmattcenning-
uma hafa þeár fyrir sttoá'lttcasikjól til
þess að fegra svívirðmigar og glæpi.
Ég þefckd fáa guðspetttíinga, sem
hasfa vdit eða siðferði'Sþrek til að
skilja fcarmia-ttceniná'nguma. Þedr
vaða efligdinn í raiöalausum flækjum,
sem 'þedr botna ekkert í eða hafa
siðferðisþrek táll að gredða úr“.
Og spíritismianum gefur hann
'þessa ádrepu:
„Spí'ritdsmámn frettsar attdrei
Ihieáiminm. Spdritáismiinm hefur aðeims
veit't 'mottdcrum efagjörmuim sátom
veáka vissu umi aimnað líf. Sálfræð-
iingum befur hámm eimmig veitt ýms
am miertttífliegam fróðttieik. Þetta er
alttur ávámminigur hams“.
-,,Oss vanibar ettdtí trú á anmað
ttdf. Oss vamitar ttoa og aðstæður tíl
þess að leita eillífs lfs“.
Kiricjunni lýsir hamm m.a. trneð
þessum orðum:
„Frá örófi alda og afltta leið tii
vorra daga haifa fclerkar og kirkja
verið málsvarar eða lieigutól ríkis
og auðvalds tdl þess að hailda att-
múgamum í fáfræði, himdra umbæt
ur á kjöruim fátættou stéttamma,
blása að sumdrumg og styröjldum,
kæfa niður hverja frjálsa hugsun
og Styðja hinar æðri stéttir og fjár
plógsmemn í svívkðilegri kúgun
og auðsöfnun“.
M ræðst höfumdur meö mörg-
um heimildarritum gegn baþólskri
kiricju. Sá fcafli er leiðinlegasti
híuti bókarinnai', eiinkum vegna
hinma Oiömgu tlviitn'anna í önnur
rit. En um ttcaþóttislku kirkjuna seg-
ir hamm meðal amnars:
„KaþóiSk kirttcja er eina stofnun
í hetoi, sem engum framförum
tettcur. Þrátt fyrir ala þá þekkingu,
er mammkininu hefur hliotnazt síð-
usbu aldir í náttúrufræði, heini-
speki, sálarfræði og biblíuranm-
sótton, þá er kaþótt'Ska kirkjan enn
þá að burðast mieö sömu villukenn-
ingarnar, sean hún kenndi endur
fyrirmörgum öldum“.
Árásir hams á auðvaldsskipulag-
ið eru á víð og dreif um allí bréf-
ið:
„Núverandi skipulagsleysi
heálmidkair menm og freistar þeirra
til að vinna igttlæpsamleg flónsku-
verk“. „Fyrirkomulaigið er orðið á
etftdr mönn/uiniuim. ÞaÖ dreguir þá
'ndður í sorpiö og gerir þá sdðl'ausa
og spilta“. „Vér erum mótaöir áf
þjóðskipulaigi, þar sem kerfið er
bttindar hendinigar, firamikvæmdira
ar óvitafáto og forsjóndn fáfræði
og lieimska. Hvar sam viö rennuim
augunum, sitja þessar vanheiiögu
höfuðdyggðir að vöildum“. „Auð-
validið kennir oss alö hvatafl manns
inis sé fógræðgi og eigmihagsmuna-
sýki. Það dáist að einstæðingum,
sem „byrjuðu fátækir“, en söfn-
uðu að sér mM'um auðæfum meö
attidrinum og hófiuisit til vegs og
viirðinigar í þjóðfélagimu. Em svo
hróplega sttljó er réttlætisvitund
þeiss, að það fininiur ekki til neinnar
syndaisektair af þeim sorglegu sann
indurn, aö efltíci er unnt að safna
•auði án þess að ræna aðra Allir
auðm'enn eru ræningjar“.
Þótt Þórbergur deitti hart á guð-
spekiinga og kflierka, er hann safin-
færður um þaB, ,að mannkyninu
hafi aðeimis h'liotnazt ein speki, scm
því nafni geti kailljazt. Það er guð-
speflcin. Og hainn ber lotningu fyr-
ir hinium afdráttariausu mannúð-
aricenminigum Jesú Krists f Bréfi
tl Láru segist þórbergur vera
bæði boimimúnisti og sósíai-demó-
ttorati. Og hann lysir mismunanai
afstöðu þessara stefna um leiðina
tifl sósíaliismans á mjög skýran og
Ifandi bátt. Og hann útlistar á frá
bæriega skemmtilegan máta að-
dragamda og forsendur þjóðfélags-
bylimgar. - Sá þáttur er með beztu
köflum bókarimmaT. Hina mavg-
rómuðu bændamenningu hirtir
Þórbergur edmniig með þrumandi
raust spámannsins. Hanm sýndr
frarn á þröngsýni hiemnaæ, skiflm-
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
535