Tíminn Sunnudagsblað - 29.06.1969, Page 11

hiryggðarefnniitn upp í h©mdutmiair
tóku þeir hreiMtegia til sinna ráða
og slkópu sér sflálfir heilan heitm,
fullain af ósigraudi þjánmgu'm. Það
var faliegt að þjást. Það var iflíninia
að ganiga mieð 'sanianbitinin heitms-
hiryiggðarsvip á amdlitiinu ein að
©apa af líf'sglieði Hryiggð og böl-
sýna báru vitni um djúpt sálarlíf,
aniiMlair 'gáfur, 'Uimhyggju fy-rir ved-
Iflerð miarnnanuia. Og það vatr svip-
uð naiuitn i þjánmgu'nni og að
standa yfir moMuim framlðins vin
ar sínis, sem maður var sannfærð-
ur uim, að lifði ekiki eftir dauðann
— slkiDdi aðeinis eftir nofckirair huig-
ttij'úflar 'mininiinigar í Ijósastiku heim-
ilisiims. Glaðlyndi var þar á móti
h'eimsku'l'egt. Það viit'naði um sljó-
ar tálf ininimgar oig grunmfært hmg-
arfar. Það sýndi lóttúð, skort á á-
byrgðairtiifi'n niing'u og þykks'kimn-
unigsháfct í 'garð Mnna fínigerðari
leðiisþáfcta lífsims Hundamdr voru
iglaðlyndir. Sókrates þjáðist. A'llir
miiMlir menn höfðu þjáðst óskap-
leiga. Damte píndist ala ævi út af
Btúilku, sem hann sá eitt sintn
bregða fyrir á fj'öHlförmu sbræti.
Nietzschie varð geðveikur af því að
hugsa um veiferð mamnkynsims.
Jónas Hallgrimisson var þrúgaður
iaif ævilamgri Ifssc/rg, vegma þess
að girimimar norrair meinuðu hon-
um að njóta efekumnar simnar. Og
Kristjián Jónsson drakk sig í hel,
af því að hann fann aidrei tilgamg
lífsinis. Þetba voru allt yndislegiir
mienn, gáfuðustu snffiimgar heims-
ins. Og þeir voru fyrirmyndin, sam
fiasit uppvaxandi séní kepptust eft-
ir að Ikjast á fyrstu fimimibán ár-
uim alldarinnar“
Imn í meginfrásögn sína feffir
Þórbergur heila þætti um ýmsa
einkeninilega menn og örlög
þeirra. Þetta er að vísu nokkur
igailllii á formi bókarinnar, en þess-
öir útúrdúrar eru oft afar skemmti-
legitr. Þar má mefma sem dæmi frá-
sögn um Jón Strandfjeld og Sólón
í Siunfearí'ki, en þar stælir Þór-
bergur á meistaralegan hátt hinin
menimmgarvitaiiaga stíl bótomenmta
gagmrýnienda.
Em það eru ekki aðeims hinar iif-
andi persónur bóikarinmar, sem
gera bana að merfkiiegu lisbaverki.
Aliar atburðalýsimgar eru ákaflega
skýrar og málandi og sfeáldið feamn
þá list að hefija iéitibvægia atburði
upp í hæðir áhiriifamikls dirama
eða stórkostlegs söflopleilks. Lýsimg-
ar höfundar á umhverfi sírnu oig
ölll'um áðstæðuim eru geysiniátovæm
air og gefa frásögnimni trausbvelkj-
andi hfliæ fyrir augum JeSamdians.
Og máttú'rulýsö.inigair hans eru fagr-
ar og fburðanmiikfllar eims og í skáM
s'ögu. Yftiir frásöign bókarinin'ar hvíl-
ir róleguir blær fjarlægmar rómian-
tífcur, sem þó er haMið í Skefjum
mieð góðflátlegrli kýmni, sem er
eims og þungur straumur í gegn-
uim alt verfeilð Stíl bófea'rimnar er
afar mákvæmiur, mokfkuið margorð-
ur, en Ifandi og eðl'iiegur Anmars
sve'Mast hanm eftir geðblæ frá-
sagnarimnar. Stunduim er hamn litt-
aður íburðarmikiu skrauti, stund-
um er hann þrunginn rómantík
Mnma bláu fjaflla, annað veifið er
hianm skoplegur og smálhæðimin og
stundum er hamn glitramdi lýriSk-
ur og viðkvæmur í takt við hjarta-
sdlög tímans.
Helzti vankantur þessarar bókar
er form hemnar, sem er mjög köfl-
ótt og ruglingsLegt. í þýðiugu bók-
arinmar á erfliend mál er aðeins
þeim þræði haldið, sem beimlínis
fj'aliar um Þórberg sjátfan og 'lle'it
'hians að elskunni simni. f þessari
mynid er bokin miklu heilsteypt-
ara verk, en etolki jafnifjölibreybt og
imargslumgið.
Hin miikla ’bugmyndaauðliegð
höfundar og ímyndunargáfa gerir
honum erfitt fyrir að fela lýsingar
sínar í fasta og knappa hielld. En
í held er íslenzknr aðafll meiM-
liegt listaverk sökum meistaraiegra
mannilýsimga og atburðalýsingar,
sitílsnil'ldar og opinskárrar hrein-
sklnlL
Á útkomuáni ísl'enzks aðalis birti
Þóirbergur einnig fjórar merkar
ritgerðir. Afmælisgrein hans uim
Guðnýju Guðmundsdóbtur, Merk
kona sextug, er elfeki aðeins
stoieminitilieg iýsing sérstæðrar
bonu, heldur einmig ágæt heimiM
um Þóiberg sjálfam .Þá storifaði
hanm frá Kaupmannahöf'n hið á-
gæba Bréf til Itauðra penna (Rauð-
ir pennar 1938), þar sem hamn
ræðst á HaligrímiskirkjU'fargamð.
Lofes ber að mefna Bamakrossferð-
ir og Múgvitfirringarnar (Líflið,
3 og 4. 1938). Og árið 1939 bkti
Þórbergur í Landmámi IngóMs lýs-
inigu á Ifi reykvískrar allþýðu á
síðara helmiingi nítjándiu aldar,
Lifnaðarhættir f Reykjavík á síð-
ara lielmingi nítjándu aldar. Þetta
var 6—8 anlfea dtgerð Þá kom og
út þetta ár Esperanto III. Haiustið
1939 vendir Þórbergur sínu fevæði
í (fcross og ritar notoferar riitgerðir
uim alllþjóðasbjórnimál Þær bktust
í Refskák auðvaidsins 1939. Kvedkj
am að þetssum rit'gerðum vair him
firæga hengimgairsaga. Tl að sivaira
þeliim oið'rómi redt Þórberguir Ihima
ágælbu igrein Henging mín (Alþ.M.
4. ofet. 1939). Þessi grein er þrung-
im beillagri reiði yfir ofbeMíi og
igrimimdairæði fasismans í Pólllaindi
og irðfevís vörn fydr imnrás Rússa
í landið. Einhver varð til þess að
'hnýta í Þórberg vegna þessarar
greimiar. Því svaraði Þórbeirgur
með _spámamnle'giri og snjaliri
grein I grasgarði forheimskunnar.
Þórbergur segiist þar efefei vera
komimúnisti og segir uim það mieð-
al annars: ,,Ég er efeki ikoimimúndisti.
Ern ég er sósíalisti. í raum rébbri
er éig sósíalld'eimókrat, sem efldki
hefuir verið feeypbnr til að svíkja
sósíalisinann. En framair ölu öðnu
er ég þó það, sem bezt ritaða blað
FlramBÓiknarfilofcksiins kaf.lliaði miig í
þá gömllu og góðu daga, þegar atlit
var betra en í'haflidið: „Djarfasti
þjónm samnleikans, sem nú er uppi
með þjáðinmi og þó víðar væri lelt-
að. (Dagur 26. nóvember 1925).
Reflskák auðValdsins eir ammars
iglæsitega sferi'fað verk og oft
þrumglið spámannlegri miælsfeu. X>g
í öHu hiinu milfela, póldtístoa myrkri
þessaira ára var það nýjumig að fá
alt í einu rit, þar sem him rarnn-
safeandi Skynsemi réð ferðiinnd og
Sianmar mál siftt með röfeum og
söninunum Refskáfc auðvaldsins er
tvíimælal'au'St með beztu pólitísku
skrifum á ísliandi síðuistu árabugi.
Skyldar þeissum greimmm eru
Mn hæðma og snjaflla ri'tgerð, Sam-
herjar Hitlers, er birtist í Tímariti
máis og menningar 1911, og Stríðs-
fréttir útvarpsins er korni í saima
tímiariti árið 1942.
Þeir sem senda Sunnu
dagsblaðinu efni til
birtingar, eru vinsam-
lega beðnir að vanda
til handrita eftir föng-
um og helzt að láta vél-
rita þau, ef kostur er.
Ekki má þó vélrita
þéttar en í aðra hverja
línu.
T f M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
56G