Tíminn Sunnudagsblað - 25.07.1971, Blaðsíða 18

Sviptingar aldanna í höfuð-
borg Tatara á Volgu-bakka
Um þúsundir ára hafa bakkar
stórfljótanna verið þeir staðir, þar
sem manninum veittust bezt lífs-
skilyrði. FljcUn fróguðu landið,
þau voru heimkynni veiðifiska, og
þau voru samgönguleiðir, sem
frumstæðum mönnum var tiltölu-
lega auðvelt að nota. Við slík fljót
risu hin elztu menningarsamfélög,
sem við þekkjum, á legg í fyllingu
tímans, og þar hefur þéttbýli ver-
ið mest um árþúsundir.
Eitt þessara stórfljóta, sem miðl-
að hafa mannfólkinu mat og
vernd, er Volga. Það er engin til-
viljun, að hún er nefnd hin mikla
móðir í ævafornum, rússneskum
söngvum. Hún hefur verið sönn
lífæð á margvíslegan hátt, bæði að
fornu og nýju, enda er hún lengsta
og vatnsmesta fljót í Norðurálfu,
nálega þrjú þúsund kílómetrar frá
upptökum til ósa, og meginhlutinn
skipgengur. Það þarf engum að
koma á óvænt, þegar þess er gætt,
að upptök hennar eru aðeins 229
metrar yfir sjávarmál.
Ótal skipaskurðir tengja nú
Volgu við aðrar stórár og stöðu-
vötn, svo að fara má skipum úr
Eystrarsalti og Hvítahafi suður á
Kaspíahaf. Við Volgu eru sum
nafntoguðustu orkuver veraldar-
innar, og margar helztu iðnaðar-
borgir Sovétríkjanna eru á bökk-
um hennar. Vatni er veitt úr henni
til frjóvgunar á gífurlega stór
landflæmi, einkum á milli Stalin-
grað og Kúbýsév. í Volguhéruð-
um býr nú fjórði hluti íbúa Sovét-
ríkjanna, þar hafa alizt upp sumir
frægustu menn þjóðarinnar, og
þar gerzt þeir stórviðburðir, sem
ráðið hafa örlögum landsins og
jafnvel víðrar veraldar.
Ein borganna við Volgu er Kaz-
an, höfuðborg sjálfstjómarlýð-
veldisins Tataríu. Þar er unnið
feiknamikið af olíu og gasi úr
jörðu, og þaðan liggja leiðslur,
sem flytja olíu til Póllands, Aust-
ur-Þýzkalands og Tékkóslóvakíu.
En auk þess er Kazan eitt af höf-
uðsetrum kvikmyndagerðar í
Sovétríkjunum. Iðnaður er þar
einnig mjög mikill, og á það sér
raunar langa sögu, því að þegar
á dögum Péturs mikla var stærsta
kertaverksmiðja Rússlands reist í
Kazan. Loks er Kazan menntaset-
ur. Þar er háskóli, sem starfað hef-
ur í hundrað og sjötíu ár, og með-
al þeirra, sem stundað hafa nám
í Kazan, er Leó Tolstoj
Á sextándu öld voru Tatarar
herskár þjóðflokkur, mjög á far-
alds fæti. Þeir hröktu á brott sveit-
ir Mongóla, sem þá ógnuðu
Evrópu, og stofnuðu sjálfstætt
furstadæmi. Þegar þeir höfðu kom
ið undir sig fótum, héldu þeir
mjög uppi háttum fyrirrennara
sinna og gerðu tíðum herhlaup yf-
ir Volgu og rændu fólki og fénaði
og hverju sem hönd á festi. Þessu
fór fram, unz Rússar reistu öflugt
virki á Lýsajafjalli, gegnt höfuð-
borg Tataranna. Voru viðir í þetta
virki telgdir ofar á bökkum Volgu,
og síðan var þeim fleytt niður
fljótið. Var þetta gert til þess að
reisa mætti virkin í skyndi, áður
en Tatarar áttuðu sig á því, hvað
Framhald á síðu £69
sj|iiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiim:iiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiii£iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiMiiiiimiiiiiimii)
sveitarinnar. Þar varð eitt lambið
eftir. Man ég að Rögnvaldur son-
ur þeirra hjóna sveif á það og dró
það ofan í lambhús, sem stóð þar
á túninu. Rögnvaldur hefur nú um
langt skeið verið vegavinnuverk-
srtjóri á Öxnadalsheiði.
Þegar við komum út að Frosta-
stöðum var farið mjög að rökkva.
Vorum við víst með fjögur lömb,
þegar þangað kom. Þegar við kom-
um heimundir túnið, sáum við, að
það var verið að reka heim fé þar
til hýsingar. Var það stór og mynd-
arleg hjörð sjálfsagt skipt nokkr-
um hundruðum.
Þegar þangað kom var okkur
tekið með mestu ágætum, og
ákveðið að við gistum þar.
Á Frostastöðum bjuggu þeir
feðgar Gísli Þorláksson og Magnús
sonur hans og konur þeirra Sigríð-
ur Magnúsdóttir og Kristín Guð-
mundsdóttir. Þ'að var úr þarna um
kvöldið, að ég fór strax inn að
hvíla mig , en Guðbrandur fór
með Jóhanni á Yztu-Grund — nú
bónda á Úlfsstöðum — ofan að
Yztu-Grund með lambið, sem
þangað átti að fara, og svo fór
Jóhann með honum út að Þverá
með löinbin að Þverá og Axlar-
haga. Ég var leiddur inn í bað-
stofu og fór að hvíla mig. Fékk
ég þar ágætar móttökur.
Mér er það í minni, þegar Magn-
ús og Ólafur Frímann vinnumað-
ur hans komu inn frá því að hýsa
féð, að þegar þeir fóru að þvo sér,
sýndist rjúka mikið upp af hönd-
úm Magnúsar. Datt mér í hug að
þessi maður hlyti að vera mjög
handheitur. Þeir voru að spjalla
saman um kindurnar, hvort nokk-
uð mundi hafa vantað. Höfðu ekki
tekið eftir golmögóttum sauð ný-
heimtum. Héldu að hann mundi
vanta og sauðahóp með honum.
Eftir nokkra stund kom Guð-
brandur úr Þverárferðinni. Þótti
mér það undrun sæta að hann
sagðist hafa gengið á Gísla Gísla-
syni á Þverá yfir kvísl af Þver-
ánni. Hafði hann komið suður að
ánni að hjálpa þeim Guðbrandi og
Jóhanni. Lagðist hann yfir kvísl-
ina, svo hægt væri að ganga á hon-
um yfir. Gísli var afburða hraust-
menni og er mér ekki grunlaust
um, að fleiri en þeir hafi notið
góðs af, ef Þverá var ill yfirferð-
ar.
Á Frostastöðum vorum við um
nóttina og nutum vel hvíldar og
hressingar, eftir því sem lúnir
drengir geta bezt í skjóli og trausti
íslenzkrar gestrisni.
Daginn eftir héldum við heim að
Miklabæ. Man ég ekki eftir að við
kæmum nokkurs staðar við á leið-
inni. En þegar heim kom, var ég
búinn að týna annarri fótólinni
hans pabba míns.
Ritað 1950
Þorsteinn Björnsson.
666
V t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ