Morgunblaðið - 09.05.2004, Blaðsíða 2

FRÉTTIR
2 SUNNUDAGUR 9. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
REIÐIR RUMSFELD
Þótt flestir þingmenn repúblik-
ana í Bandaríkjunum hafi komið
Donald Rumsfeld varnarmálaráð-
herra til varnar eftir að hann bar
vitni fyrir tveim þingnefndum vegna
misþyrminga bandarískra her-
manna í Írak á þarlendum föngum
hafa repúblikanaþingmenn jafnt
sem demókratar ekki farið dult með
að þeir eru reiðir Rumsfeld fyrir að
hafa ekki varað þingheim við því að
hneykslismál væri í uppsiglingu.
Átök opinbert leyndarmál
Togstreita og núningur milli for-
setaembættisins og stjórnkerfisins,
einkum gagnvart utanríkis- og for-
sætisráðuneytinu, hafa verið op-
inbert leyndarmál innan stjórnkerf-
isins. Alvarlegasta tilfellið átti sér
stað á síðasta ári þegar utanrík-
isráðuneytið aflýsti fundum sem
forsetinn hafði boðað til upp á eigin
spýtur.
Skortir lagagrundvöll
Krabbameinsskrá skortir sterkari
lagagrundvöll til að tryggja að hægt
sé að krefjast upplýsinga um greind
krabbamein hér á landi. Í heilbrigð-
isráðuneytinu er nú unnið að gerð
lagafrumvarps, sem rennir styrkari
stoðum undir upplýsingaöflun.
Höfundur Sasser tekinn?
Meintur höfundur tölvuormsins
Sasser, sem dreifst hefur um tölvur
um heim allan frá í síðustu viku, var
handtekinn í Þýskalandi í gær.
Hann er 18 ára framhalds-
skólanemi.
Netsamband við lækni
Krafa morgundagsins er að geta
haft samband við lækni um vef-
myndavél. Þetta sagði Anna Sigrún
Baldursdóttir, hjúkrunarfræðingur
og framkvæmdastjóri Liðsinnis ehf.,
á ráðstefnu Samfylkingarinnar um
heilbrigðismál í gær.
Y f i r l i t
Í dag
Sigmund 8 Hugvekja 63
Hugsað upphátt 59 Myndasögur 58
Listir 30/35 Bréf 58
Af listum 32 Dagbók 60/61
Birna Anna 28 Krossgáta 53
Forystugrein 36 Leikhús 64
Reykjavíkurbréf 36 Fólk 64/59
Skoðun 38/41 Bíó 66/69
Minningar 42/45 Sjónvarp 70
Þjónusta 54 Veður 72
* * *
Morgunblaðið Kringlunni 1, 103 Reykjavík. Sími 5691100 Innlendar fréttir frett@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson, aðstoðarfréttaritstjóri, aij@mbl.is Sigtryggur Sigtryggsson, aðstoðarfréttaritstjóri, sisi@mbl.is Erlendar fréttir Ásgeir Sverrisson, fréttastjóri,
asv@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Ólafur Stephensen, aðstoðarritstjóri, olafur@mbl.is Úr verinu Hjörtur Gíslason, fréttastjóri, hjgi@mbl.is Daglegt líf Guðbjörg Guðmundsdóttir, gudbjorg@mbl.is Listir menning@mbl.is Orri Páll Ormarsson, ritstjórnarfulltrúi,
orri@mbl.is Umræðan|Bréf til blaðsins Magnús Finnsson, fulltrúi ritstjóra, magnus@mbl.is Hallur Þorsteinsson, hallur@mbl.is Minningar minning@mbl.is Hilmar P. Þormóðsson, Stefán Ólafsson Dagbók|Kirkjustarf Ellý H. Gunnarsdóttir, elly@mbl.is Íþróttir
sport@mbl.is Sigmundur Ó. Steinarsson, fréttastjóri, sos@mbl.is Fólk í fréttum Skarphéðinn Guðmundsson, skarpi@mbl.is Útvarp|Sjónvarp Andrea Guðmundsdóttir, andrea@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl.is
HJÁ Orkustofnun liggja nú fyrir um
50 umsóknir til Orkusjóðs um fjár-
mögnun og aðstoð við undirbúning
svonefndra smávirkjana, sem með
virkjun vatnsafls er ætlað að framleiða
rafmagn til eigin nota eða selja inn á
raforkuflutningskerfið. Flestar eru
umsóknirnar frá Austurlandi, en einn-
ig margar frá Vestfjörðum.
Talið er að um 200 slíkar virkjanir
séu í notkun í dag, einkum svonefndar
heimarafstöðvar við sveitabæi. Fyrir
um 50 árum voru heimarafstöðvar yfir
500, flestar undir 30 kW að stærð og
fyrst og fremst ætlaðar til einkanota.
Með nýjum raforkulögum hefur
áhugi á smávirkjunum aukist á ný. Til
marks um þetta hafa tvær stærri virkj-
anir verið teknar í notkun nýverið,
annars vegar í Arnarfirði á Vestfjörð-
um og hins vegar við Djúpadalsá í
Eyjafjarðarsveit. Stærð þeirra er frá
1,4 til 1,9 MW en samkvæmt raforku-
lögunum þarf virkjanaleyfi frá iðnað-
arráðherra fyrir virkjanir stærri en 1
MW. Sé uppsett afl minna þarf ekki
virkjanaleyfi en skylt er að tilkynna
Orkustofnun um raforkuvinnslu ef
orkan er seld eða sett inn á raforku-
kerfi. Virkjunin við Hvestu í Arnarfirði
selur þannig orku inn á dreifikerfi
Orkubús Vestfjarða og Djúpadalsár-
virkjun selur Norðurorku rafmagn.
Víðar selja smávirkjanir öðrum en eig-
endum sínum raforku, m.a. við Bursta-
bæjarbrekku í Ólafsfirði og á Sleitu-
stöðum í Skagafirði.
Háðar ýmsum leyfum
Smávirkjanir eru einnig háðar fram-
kvæmda- og byggingarleyfi viðkom-
andi sveitarfélaga og séu þær 100 kW
eða stærri eru þær tilkynningarskyld-
ar til Skipulagsstofnunar, sem tekur
ákvörðun um hvort framkvæmdin sé
háð mati á umhverfisáhrifum áður en
leyfi er veitt. Þetta getur einnig átt við
um virkjanir minni en 100 kW ef fyr-
irhugaðar framkvæmdir eru á vernd-
arsvæði eða hætta á að þær raski um-
hverfinu með öðrum hætti. Þess má
geta að Skipulagsstofnun taldi Djúpa-
dalsárvirkjun í Eyjafirði, sem gangsett
var um síðustu helgi, ekki háða mati á
umhverfisáhrifum.
Ef uppsett afl virkjana er orðið
meira en 2 MW þarf starfsleyfi heil-
brigðisnefndar viðkomandi sveitarfé-
lags og eftir aðstæðum geta fram-
kvæmdir sem þessar verið háðar
heimildum frá veiðimálastjóra og
Fornleifavernd ríkisins.
Þolinmæði þarf til
Benedikt Guðmundsson, verkefnis-
stjóri hjá Orkustofnun, sagði í samtali
við Morgunblaðið að stofnunin aðstoð-
aði raforkubændur við að undirbúa
smávirkjanir. Stutt væri við frumat-
hugun á virkjunarkostum, rennslis-
mælingar og aðrar rannsóknir. Að
sögn Benedikts er ekki víst að 50 smá-
virkjanir verði gangsettar til viðbótar,
þó að slíkur fjöldi af umsóknum hefði
borist.
Spurður um hagkvæmni þessara
virkjana sagði Benedikt það liggja fyr-
ir að raforkukostnaður þeirra sem
reistu eigin rafstöð til heimilis og bú-
starfa væri lægri en þeirra sem keyptu
orkuna á almennum markaði. Hins
vegar mætti deila um hvort meira um-
hverfisrask væri að því að reisa 100
smávirkjanir með 100 kW uppsettu afli
eða eina virkjun með 10 MW afl. Besti
kosturinn, að mati Benedikts, er að
virkja bæjarlæk fyrir búrekstur, og
eiga síðan afgang til að selja öðrum. Ef
menn ætluðu eingöngu að selja öðrum
raforku þyrfti nokkuð stóra virkjun,
svipaða og Djúpadalsárvirkjun og
Hvestuveitu.
Orkustofnun vinnur úr fimmtíu
umsóknum um smávirkjanir
Um 200 slíkar virkjanir eru í
notkun víða um land í dag
Morgunblaðið/Kristján
Unnið að uppsetningu vélabúnaðar í Djúpadalsárvirkjun í Eyjafirði,
stærstu smávirkjun landsins, sem gangsett var um síðustu helgi.
SÆNSKI bankinn FOREX Bank, sem starf-
rækir 70 gjaldeyrisskiptistöðvar á Norður-
löndum, hefur hug á að opna útibú hér á landi.
Katarina Arnblock, yfirmaður FOREX í Dan-
mörku, segir í samtali við Morgunblaðið að
ákvörðun um staðsetningu útibúsins verði tekin
fljótlega.
Um 60 starfsmenn FOREX hafa verið hér á
landi undanfarna viku, öðrum þræði í skemmti-
ferð en jafnframt til að kynnast Íslandi og
skoða aðstæður fyrir nýtt útibú, að sögn Arn-
block. „Við höfum velt því vandlega fyrir okkur
hvar eigi að staðsetja útibúið; hvort það eigi
t.d. að vera á Keflavíkurflugvelli eða í miðborg
Reykjavíkur, en á báðum stöðum er mikil um-
ferð ferðamanna,“ segir hún.
Forex var stofnað árið 1927 á rakarastofu
Gyllenspets á aðaljárnbrautarstöðinni í Stokk-
hólmi. Rakarinn áttaði sig á því að margir við-
skiptavinir hans voru ferðamenn, sem þurftu á
gjaldeyri að halda. Allt fram til 1990 var Forex
eina fyrirtækið í Svíþjóð auk viðskiptabank-
anna, sem hafði leyfi sænska seðlabankans til
að verzla með gjaldeyri. Velta fyrirtækisins á
síðasta ári var yfir 20 milljarðar sænskra króna
(yfir 194 milljarðar íslenzkra króna), en fyr-
irtækið rekur útibú í Svíþjóð, Finnlandi og
Danmörku.
Markmið fyrirtækisins eru að hafa langan af-
greiðslutíma, staðsetja útibú sín vel og bjóða
hagstætt gengi.
Forex vill
stofna útibú
á Íslandi
Morgunblaðið/Árni Torfason
Starfsmenn FOREX Bank á tröppum Hótels Bjarkar, þar sem þeir hafa gist undanfarnar nætur.
Skærgulur er einkennislitur fyrirtækisins, bæði útibúin og búningar starfsmanna vekja athygli.
Á FUNDI allsherjarnefndar Alþing-
is í gærmorgun var ósk stjórnarand-
stöðunnar hafnað um að fá lögfræði-
álit frá Evrópuréttarstofnun
Háskólans í Reykjavík og Laga-
stofnun Háskóla Íslands um stjórn-
skipunarlegt gildi fjölmiðlafrum-
varpsins, sem nú er til meðferðar hjá
nefndinni, ásamt því hvort það
standist réttarreglur EES-samn-
ingsins.
„Að svo stöddu teljum við ekki
ásæðu til þess,“ segir Bjarni Bene-
diktsson, formaður allsherjarnefnd-
ar, um málið. „Nefndin fær í sínum
störfum mikla sérfræðilega ráðgjöf.
Við höfum verið að funda með hags-
munaaðilum og umsagnaraðilum og
höfum meðal annars fengið til okkar
sérfræðinga á þessu sviði.“
Spurður um gang umræðna um
frumvarpið í nefndinni segir Bjarni:
„Það eru ekki í vinnslu á vettvangi
nefndarinnar neinar ákveðnar
breytingatillögur. Nefndin er að
störfum við að leggja mat á þau álit
og umsagnir sem kallað hefur verið
eftir,“ segir Bjarni.
Í fréttatilkynningu frá Samfylk-
ingunni segir að krafist hafi verið at-
kvæðagreiðslu í nefndinni um þessa
ósk en að allir fulltrúar Sjálfstæð-
isflokks, Bjarni Benediktsson, Sig-
urður Kári Kristjánsson, Birgir Ár-
mannsson og Arnbjörg Sveinsdóttir,
og Framsóknarflokks, Jónína Bjart-
marz, hafi greitt atkvæði gegn henni.
Segir jafnframt að sérfræðingar í
Evrópurétti hafi nú þegar sagt
frammi fyrir nefndinni að það séu
verulegar líkur á að frumvarpið
brjóti gegn ákvæðum EES-samn-
ingsins. Einnig hafi komið fram fjöl-
margar athugasemdir um að frum-
varpið brjóti í bága við stjórnarskrá
og Mannréttindasáttmála Evrópu.
Ósk um lögfræðiálit
hafnað í allsherjarnefnd