Morgunblaðið - 09.05.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 9. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Ekkert að bora, bara grafa.
Hjúkrun og meðferðarrannsóknir
Sjúklingsmiðuð
verkjameðferð
Professor SandraWard verður íheimsókn á vegum
Hjúkrunardeildar Há-
skóla Íslands og Rann-
sóknarstofnunar í hjúkr-
unarfræði dagana 10. og
11. maí. Á mánudag kl.
9.30–11 talar hún um hlut-
verk leiðbeinenda (ment-
orship) í framhalds-
háskólanámi.
Eftir hádegi, eða kl. 13–
16 mánudag og þriðjudag,
talar hún um aðferðafræði
meðferðarrannsókna.
Fyrirlesturinn er ætlaður
kennurum og rannsakend-
um við Háskóla Íslands og
heilbrigðisstarfsfólki sem
notar meðferðarrannsókn-
ir til að skipuleggja og
veita heilbrigðisþjónustu,
og þeim sem vinna að klínískum
leiðbeiningum og gæðahandbók-
um sem byggðar eru á gagn-
reyndri þekkingu. Þessir fyrir-
lestrar verða í Eirbergi, húsnæði
hjúkrunarfræðideildar Háskóla
Íslands, stofu 101.
Kl. 17 á þriðjudag verður svo
opinn fyrirlestur í nýja náttúru-
fræðihúsinu, Öskju, á vegum
Rannsóknarstofnunar í hjúkrun-
arfræði um sjúklingamiðaða með-
ferð. Fyrirlesturinn er ætlaður
kennurum og rannsakendum við
við Háskóla Íslands og heilbrigð-
isstarfsfólki, en er jafnframt op-
inn öllum sem hafa áhuga.
Það er liðin sú tíð, að verki
mann, taki maður bara inn sína
verkjapillu. Í meðferð erfiðra
sjúkdóma nú til dags er viðamikil
vinna lögð í rannsóknir á því
hvernig verkir skulu meðhöndl-
aðir, hvernig sjúklingurinn
upplifir verki sína og sjúkdóminn,
og hvernig uppfræða má sjúk-
linginn um verki og þær aðferðir
sem nota má til að lina þá. Þetta
er einmitt sérsvið dr. Söndru
Ward.
„Ég ætla að tala um rannsóknir
á því hvernig bæta má notkun
sjúklinga á verkjalyfjum við
krabbameini. Við höfum þróað
nýja aðferð til að uppfræða sjúk-
linginn sjálfan, og bárum þá að-
ferð saman við þær sem áður hafa
tíðkast. Við komumst að því að
nýja aðferðin skilar betri árangri
en þær hefðbundnu. Við grund-
völluðum uppfræðslumeðferð
sjúklinganna á sálfræðilegum
kenningum um það hvernig sjúk-
lingurinn upplifir og þekkir sjúk-
dóm sinn og meðferðir við honum.
Við komumst að þeirri niðurstöðu
að ef okkur lærist að skilja betur
hvernig sjúklingurinn hugsar um
og upplifir verki og meðhöndlun
við þeim, erum við heilbrigðis-
starfsmenn mun betur í stakk
búnir til að skapa þeim betri upp-
fræðslumeðferð, til að koma í veg
fyrir allan misskilning eða rang-
hugmyndir sem sjúklingurinn
kann að hafa um ástand sitt. Ég
mun tala um þá rannsókn þar
sem við sannreyndum þetta. Við
köllum þessa meðferð hlutlæga
verkjameðferð, en er-
um nú að vinna að því
að taka þessar kenn-
ingar skrefinu lengra í
þessu sem við köllum
uppfræðslumeðferð.“
Það er margt fleira en þessi
tegund verkjameðferðarrann-
sókna sem þú ætlar að tala um,
hvað er það?
„Ég mun til dæmis tala um það
hvernig gera á rannsóknir á
þessu sviði, hvernig á að kenna
þessa grein og loks um það sem
við köllum sjúklingsmiðaða
meðferð, en það er nú orðið að
sérstakri grein, sem hjúkr-
unarfræðingar þurfa að fylgjast
mjög vel með.“
Fyrir venjulegar gunnur kann
það að virðast óhugsandi að hægt
sé að slá mælistikum á verki.
Fólk virðist vera misjafnlega
næmt fyrir þeim, og reynsla
hvers og eins af þeim hlýtur að
vera ákaflega persónubundin.
„Þetta er ekki svo erfitt, jafn-
vel þótt öllum finnist sinn verkur
mjög sérstakur. Það eru til full-
gildar og traustar aðferðir við
þær mælingar. Einföldust þeirra
er að spyrja sjúklinginn einfald-
lega að því hvernig verkurinn
sem hann er með sé á skalanum
0–10, ef 0 er enginn verkur og 10
mesti verkur sem hann getur
ímyndað sér. Þetta getur auðvit-
að verið snúið, en það er mögu-
legt. Og af því að hver og einn
einstaklingur er einstakur í þessu
tilfelli, þá gerum við verkjarann-
sóknir á þann hátt að mæla tvo
stóra hópa fólks með verki, þar
sem annar hópurinn fær verkja-
meðferð, en hinn ekki. Við mæl-
um verkina fyrir meðferð, og eftir
meðferð. Þannig jafnast einstak-
lingsbundinn munur út í stórum
hópi fólks. Svona rannsóknir eru
einmitt eitt af því sem ég mun
tala um í tengslum við aðferða-
fræði rannsókna, því þær gefast
allajafna vel.“
En er ekki tiltölulega stutt síð-
an farið var að rannsaka verki og
nýjar leiðir til verkjameðferða?
Nei, alls ekki. Verkir hafa verið
rannsakaðir mjög ítarlega lengi.
Sjálf hef ég verið í þessum rann-
sóknum í 15 ár, og
sumir hafa verið í
þessu lengur. Þetta er
þó ekki það svið hjúkr-
unarfræðinnar sem
lengst hefur verið
rannsakað, en er ekki nýtt.
Ég var nú frekar að hugsa um
hálfa öld og jafnvel heila, þegar
fólk beit á jaxlinn og lét sig hafa
það að finna til.
Við erum sem betur fer komin
yfir það stig. En eins og þú ýjar
að með þessari spurningu, þá eig-
um við ennþá mjög langa ferð fyr-
ir höndum í rannsóknum á þessu
sviði, og margt enn ókannað.
Dr. Sandra Ward

Dr. Sandra Ward lauk dokt-
orsprófi í sálfræði og hjúkrun frá
Wisconsin-háskóla í Madison í
Bandaríkjunum árið 1987, og
hefur starfað við hjúkrunardeild
skólans síðan. Klínískur bak-
grunnur hennar er á sviði sál-
fræði og geðhjúkrunarfræði, en
rannsóknaráherslur hennar eru
á sviði sálfélagslegrar krabba-
meinshjúkrunar, en á því sviði
hefur hún sérstaklega lagt sig
eftir meðferðarrannsóknum,
einkum verkjameðferðarrann-
sóknum.
Við eigum
langa ferð
fyrir höndum
ÁSKRIFTARDEILD netfang: askrift@mbl.is, sími 569 1122