Morgunblaðið - 09.05.2004, Blaðsíða 18

lesið allt um hann sem ég komst yfir. J.D.
vildi spjalla heilmikið og það endaði með því
að ég pantaði fyrir hann hreindýraveiðileyfi
daginn eftir.“
J.D. Jones kom svo um haustið 2001 með
konu sinni og fóru þau ásamt Páli og Fríðu í
tólf daga hringferð um landið. Var bæði farið
á hreindýraveiðar og selveiðar. Þau voru
norður á Skaga og Jones nýbúin að veiða tvo
seli. Fríða fór að athuga með hádegisverð
þegar tilkynning barst í útvarpinu um árásina
á Bandaríkin þann 11. september. „Það var
átakanlegt að þurfa að segja þeim þessa
frétt,“ segir Fríða.
J.D. Jones skrifaði síðar greinar um Ís-
landsferðina í þekkt tímarit byssumanna.
Hann fékk mikil viðbrögð, ekki síst frá fólki
sem átti bágt með að kyngja selveiðunum.
Vinur og veiðifélagi
Páll segir það fremur sjaldgæft að konur
fylgi mönnum sínum í skotveiði og á skotæf-
ingar. Hann telur sig mjög heppinn að Fríða,
konan hans og besti vinur, skuli hafa áhuga á
veiðunum. En hvað kom til að Fríða fór að
skjóta?
„Ég þurfti að læra að fara með byssu, áður
en við fórum til Afríku árið 2000. Þar geta
skapast þær aðstæður að það sé nauðsynlegt
að grípa til byssu. Fram að því hafði ég alltaf
setið heima, bara farið með Palla á rjúpu til
að fá útivistina. Svo kviknaði neistinn hjá mér
í Afríku. Þegar við komum heim sagði ég:
Mig langar að taka minn eigin kúdú (skrúf-
hyrna, antilóputegund). Það skeði eitthvað
hérna,“ segir Fríða og leggur höndina á
hjartastað. „Þetta fór ekkert frá mér. Ég fór
á skotvopnanámskeið um leið og við komum
heim, en var að því komin að hætta við í byrj-
un. Palli hjálpaði mér í gegnum þetta. Hann
hefur kennt á skotvopnanámskeiðum lögregl-
unnar á Selfossi. Ég fór líka á veiðikorta-
námskeiðið og ákvað að halda áfram. Ég fór á
gæsaveiðar og tók meðal annars fallegan
helsingja og lét stoppa hann upp. Svo fékk ég
hreindýraleyfi frá Palla í afmælisgjöf. Ég
felldi tarfinn í einu skoti, á 195 metra færi,
beint í bóginn. Ég bara gerði eins og Palli
hafði kennt mér, en þetta var ekki auðvelt til-
finningalega. Eftir að ég hafði fellt tarfinn gaf
Palli gaf mér riffilinn við hátíðlega athöfn
uppi á fjallinu. Leiðsögumaðurinn minn,
Björn Ingvarsson, klökknaði. Hann hafði
aldrei verið viðstaddur svona athöfn.“
Páll skýtur því inn í að sá sem ekki finni
fyrir því að fella dýr, eigi ekki að stunda veið-
ar. Fríða er hárgreiðslumeistari og er með
stofu í Ármúla 34 í Reykjavík. Þar hefur hún
uppstoppuð dýr sem hún hefur veitt. En
hvaða dýr fellt í Afríku skyldi vera eftirminni-
legast?
„Það er erfitt að toppa gíraffann,“ segir
Páll. „Ég felldi hann í ágúst árið 2000 með
Ruger sexhleypu, kaliber .44 Magnum. Hand-
hlaðið skot með 300 grains (19,4 gramma)
kúlu. Færið var 35 metrar. Eitt skot í hjart-
að. Ég veit bara um einn annan sem hefur
leikið þetta eftir. Sá er norskur og hafði uppi
á mér eftir að það birtist grein um mig í am-
erísku blaði. Kúlan er til og verður hér til
sýnis.“
Gíraffinn var veiddur á veiðisvæði sem nú
hefur verið sameinað Krüger Park náttúru-
verndarsvæðinu. Fríða segir að þau hafi verið
lengi að leita að réttum gíraffa og notið að-
stoðar tveggja leiðsögumanna.
„Við vorum á annan sólarhring að leita þar
til elsti tarfurinn í hjörðinni fannst. Hann
hefði líklega dáið náttúrulegum dauðdaga árið
eftir.“
Safnið í stofunni
En hvers vegna að opna safn heima hjá
sér?
„Í Reykjavík fer fólk sjaldnast í heimsóknir
nema því sé boðið. En við að flytja hingað á
Stokkseyri stoppaði ekki gestagangurinn,“
segir Fríða. „Þetta var orðið svo mikið að ég
bað Palla um að skrifa þetta niður. Hann
sagði: Hvað, þetta er bara einn eða tveir á
mánuði! Ég sagði við Palla: Þetta er ekki
lengur heimili, þetta er safn. Fólk hringdi og
spurði hvort það mætti skoða safnið, eða
bankaði hér uppá fyrirvaralaust. Jafnvel fólk
sem við höfðum aldrei áður séð. Það kom allt
frá einni fjölskyldu upp í heilar rútur, 40–60
manns í einu! Fyrirtækjahópar í óvissuferð-
um hafa beðið um að fá að koma. Það var
mjög gaman að fá hingað í haust rútu með 45
leiðsögumönnum sem litu inn. Við notuðum
tækifærið og spurðum hvort þau héldu að það
myndi ganga að opna hér safn? Þá vorum við
bara með okkar dýr og ekki komin með dýrin
frá Náttúrufræðistofnun. Leiðsögumennirnir
töldu víst að þetta myndi ganga sem safn, en
lögðu áherslu á að við mættum ekki breyta
frá heimilisstílnum. Útlendingum myndi
þykja það mjög sérstakt að við búum hér. Við
ætlum að sjá til hvernig þetta gengur. Við
urðum að loka húsinu um áramótin, vegna
breytinganna. Fyrstu hóparnir vildu bóka sig
strax í janúar.“
Páll bætir því við að síðan gíraffinn bættist
í safnið hafi komið meira en þúsund gestir.
Páll hefur áætlað að búast megi við um 4.000
safngestum fyrsta árið. Aðrir segja hann van-
meta það um helming. Páll og Fríða segja að
umferð um Stokkseyri hafi aukist mjög á
stuttum tíma. Svo virðist sem fólk hafi
skyndilega uppgötvað töfra suðurstrandarinn-
ar.
Veiðisafnið hefur opnað eigin heimasíðu,
www.hunting.is og er efni hennar á íslensku
og ensku. Þar eru annars vegar upplýsingar
um veiðisafnið og hins vegar upplýsingar um
veiðar í útlöndum. Páll segir að ekki sé um að
ræða ferðaþjónustu, heldur séu þau tengiliðir
við erlenda kunningja þeirra sem annast
veiðiferðir.
„Eina sem við höfum beinlínis milligöngu
um er að hjálpa erlendum veiðimönnum að
komast á hreindýraveiðar hér á landi og Ís-
lendingum og öðrum að komast á sauðnauta-
veiðar í Grænlandi. Við erum í sambandi við
vini okkar sem skipuleggja veiðiferðir í Ný-
fundalandi, Suður-Afríku og Svíþjóð. Berist
fyrirspurnir til okkar um veiðar á þessum
slóðum þá sendum við þær beint áfram.“
Að veiða verðlaunagripi
Sú veiðimennska sem Páll og Fríða stunda
hefur annan tilgang en að færa björg í bú,
þótt vissulega fari nánast ekkert til spillis af
dýrunum sem þau fella. Um langan aldur
hafa erlendir veiðimenn, ekki síst frá vest-
rænum menningarþjóðum, lagt stund á veiðar
þar sem sóst er eftir verðlaunagripum
(trophy-hunting). Á þessu sviði starfa gam-
algróin og fjölmenn félög veiðimanna, til
dæmis Safari Club International (SCI) og
Boone & Crockett Club (B&C), sem stofn-
aður var 1887 af Theodore Roosevelt.
Veiðimenn, sem sækjast eftir verðlauna-
gripum, eru vandfýsnir á bráð og leita að dýr-
um sem bera af á einhvern hátt. Stór, form-
fögur og vel greind krúna hjartardýra, stór
horn antílópa og villifjár, veglegar tennur fíla
og vörtusvína þykir til dæmis eftirsóknarvert.
Eðli málsins samkvæmt er mest sótt í gömul
karldýr, því hinir eftirsóknarverðu þættir
prýða gjarnan karlpeninginn og vaxa með
aldrinum. Gömlu tarfarnir, sem gegnt hafa
hlutverki sínu til viðhalds stofninum, eru
felldir og fá framhaldslíf yfir arni veiðimanns-
ins – eða á veiðisafni líku því sem nú er opnað
á Stokkseyri. Veiðarnar virka þannig sem lið-
ur í grisjun stofnanna.
Verðlaunagripaveiðar eru stór atvinnugrein
víða um heim. Þær lúta ströngum reglum og
eru gerðar miklar kröfur til veiðimannanna.
Bráðina verður að fella í samræmi við gild-
andi lög og reglur. Veiðimaðurinn verður því
að hafa tilskilin leyfi fyrir veiðunum og út-
flutningi dýrahluta frá veiðilandinu. Hinir eft-
irsóknarverðu eiginleikar dýrsins eru síðan
mældir eftir ákveðnum reglum, gjarnan af
viðurkenndum matsmönnum. Nefna má mæli-
kerfi SCI og B&C. Niðurstaða mælingar sem
t.d. er skráð hjá SCI ratar í árbækur og get-
ur unnið til sérstakra verðlauna.
Safari Club International hefur viðurkennt
íslensk hreindýr sem verðlaunabráð og útbúið
matsreglur fyrir þau. Páll segir að erlendir
veiðimenn sem komi hingað á hreindýraveið-
ar séu nær undantekningalaust meðlimir í
SCI og sækist eftir að fella verðlaunatarfa.
„Mér vitanlega eru ekki nema þrír Íslend-
ingar félagar í SCI. Sumum finnst skrítið að
við veiðum dýr til að stoppa þau upp. En
þeim finnst ekkert að því að þeir sem veiða
stóran lax setji hann upp!“
Einn á topp tíu lista
Í Veiðisafninu á Stokkseyri er einn gripur
sem komst á lista yfir tíu bestu verðlaunadýr
í sínum flokki hjá SCI. Það fallow-dýr (dá-
dýrategund) sem fellt var með skammbyssu.
Eina dýrið af sinni tegund til þessa sem er
skráð tekið með skammbyssu í Afríku, að
sögn Páls. „Hér er annað sem fór hátt í mæl-
ingu, en þeir vildu fá staðfestingu frá löggilt-
um mælingamanni, sem ekki er til hér á
landi.“ Það eru tennur úr vörtusvíni sem Páll
veiddi í Afríku. Hann segir unnið að því að
hér verði viðurkenndir mælingamenn.
Veiðimennirnir sækjast eftir hornum, tönn-
um, húðum eða öðru af dýrum sem felld eru í
Afríku. Heimamenn hirða svo hitt og gjör-
nýta. „Nýtingin á öllu því sem við höfum veitt
í Afríku er 110 prósent,“ segir Páll. „Þeir
nýta allt, meira að segja vömbina, þarmana,
beinin og annað sem við erum vön að henda.“
Páll segir að stærstu framlög til dýravernd-
ar og náttúruverndar í mörgum löndum komi
frá sportveiðimönnum. Gott dæmi um það sé
Veiðikortasjóðurinn, sem fengið hefur 100
milljónir úr vösum íslenskra veiðmanna frá
1995 og hafi veiðimenn þannig kostað rann-
sóknir á rjúpum, hreindýrum og fleiri teg-
undum að verulegu leyti. „Félög veiðimanna
hafa gert samninga við ríkisstjórnir í Afríku
og kosta vernd og viðhald stórra landsvæða
til að forða ákveðnum dýrategundum frá út-
rýmingarhættu. Ég veit að þegar ég tek í
gikkinn og felli sebrahest í Afríku, þá fer
ákveðinn hluti af þeim 850 dollurum sem sú
hreyfing kostar til þess að viðhalda stofn-
inum. Verðlaunaveiðar eru næststærsti „bísn-
iss“ í Suður-Afríku, á eftir gulli og demöntum.
Kjötveiðar landans
Páll segir að Íslendingar þekki fæstir veiði-
hefðir á borð við þær sem tíðkast víðast hvar
um hinn vestræna heim. Þó sé það að breyt-
ast með nýrri kynslóð veiðimanna sem fari í
auknum mæli utan til veiða. Páll segir helst
að einhver hefð hafi skapast kringum rjúpna-
veiðar hér á landi. Hreindýraveiðarnar segir
hann enn „á kjötkaupmennskustigi“. Flestir
veiði hreindýr vegna kjötsins, en sárafáir
vegna krúnunnar fyrst og fremst. Þó sé þetta
að breytast.
Páll segir að sér vitanlega sé Ísland eina
landið í heiminum þar sem veiðimenn eru
látnir borga bráðina á fæti, fyrirfram. Þar á
hann við hreindýraleyfin. „Ef veiðin bregst
vegna þoku eða óveðurs þá fer það eftir svæð-
um hvort þú færð endurgreitt og hvað mikið.
Þetta finnst erlendum veiðimönnum, sem
hingað hafa komið og við höfum umgengist,
mjög skrítið fyrirkomulag. Sérstaklega þar
sem það er ríkisrekið apparat sem heldur ut-
an um dæmið og rukkar fyrirfram.“
Gíraffi: Unnin leðurvara
Páll og Fríða fóru til sauðnautaveiða á
Grænlandi í fyrra. Þau öfluðu tilskilinna leyfa
frá grænlenskum yfirvöldum sem þurftu að
hugsa sig um hvort óhætt væri að leyfa Páli
að skjóta sauðnaut með handbyssu. „Þegar
sauðnaut er veitt er leitað að stærsta ein-
staklingnum en ekki endilega þeim með
stærstu hornin. Þú tekur ekki fyrsta dýrið
sem sést. Það verður að hafa mikið fyrir
þessu. Ég gekk þar til ég fann dýr sem ég var
sáttur við.“ Þegar búið var að fella sauðnautin
var slegið upp veislu sem stóð í þrjá daga.
„Fín steik sauðnaut,“ segir Fríða. „Besta
gúllas sem ég hef smakkað var sauðnauta-
gúllas, því Grænlendingarnir notuðu lund-
irnar í gúllasið. Við smökkuðum líka ísbjarna-
kjöt og selkjöt hjá Grænlendingunum, en mér
þótti það ekki gott.“
Húðir og horn sauðnautanna voru flutt til
Íslands. Hér var gengið frá hvoru tveggja og
verða gripirnir til sýnis í safninu. Páll hefur
látið stoppa Afríkudýrin upp í Afríku. Hann
segir það fyrst og fremst vegna þess að þar
séu uppstopparar vanir að fást við dýr af
þessum tegundum. Þegar uppstoppuðu dýrin
voru flutt til landsins frá Afríku kom ýmislegt
Páli á óvart.
„Það er fáránlegt að þurfa að borga virð-
isaukaskatt af uppstoppuðum gíraffa eða
sebrahesti. Það er ekki eins og þetta verði
bútað niður í töskur sem seldar verða í Kola-
portinu. Það er enginn virðisauki í þessu. Svo
var ég látinn borga 10 prósent toll því þetta
var flokkað sem unnin vara úr leðri!“
Páll segir að væri hann 15–20 árum yngri
myndi hann læra uppstoppun. „Hún er enda-
hnúturinn á veiðinni. Veiðin sjálf er bara brot
af ferlinu. Það er undirbúningurinn, samsetn-
ingin á byssunum, frágangurinn, svo það sem
á eftir fylgir. Við segjum í þessu húsi: Fiskur
á land, fugl í poka, hreindýr í kerru er bara
bónus. Það er túrinn sem gildir.“
Á fuglabjargsveggnum sitja margar tegundir íslenskra bjargfugla, líkt og þessar rytur.
TENGLAR
...................................................................
www.hunting.is
gudni@mbl.is, rax@mbl.is
Lónakrókódíll heilsar gestum Veiðisafnsins á Stokkseyri.
Heimkynni grímuapans eru í Afríku. Nátt-
úrufræðistofnun Íslands lánaði þetta eintak
ásamt fleiri sjaldséðum dýrum sem eru til sýnis
í Veiðisafninu.
Snæhérinn er ættaður frá Grænlandi. Í baksýn
er hreintarfur sem Fríða veiddi 26. júlí í fyrra.
Athyglisvert er að hornin eru loðin, en flauels-
húðin flagnar af þegar líður á sumarið.
18 SUNNUDAGUR 9. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ