Morgunblaðið - 09.05.2004, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. MAÍ 2004 27
S
igrún Halldórsdóttir
stofnaði PP forlag í Kaup-
mannahöfn árið 1998 og
síðan hefur fyrirtækið
vaxið jafnt og þétt. Nú er
hún með átján starfs-
menn og skrifstofur í þremur lönd-
um. Sigrún segir tilviljun í raun hafa
ráðið því að hún lagði bókaútgáfu fyr-
ir sig, en hún hafi ekki þurft að sjá
eftir því.
„Bókaútgáfa er mjög lifandi starf,“
segir Sigrún. „Það mæta manni ný
viðfangsefni á hverjum degi og maður
kemst í kynni við fjöldann allan af
skemmtilegu fólki. Bækur eru mjög
sérstök vara að því leyti að þær eru
ekki manns eigin börn, heldur höf-
undarins. Okkar hlutverk er, má
segja, að pakka vörunni í pappír,
markaðssetja hana og selja. En þessi
bransi getur verið erfiður, bókaútgef-
endur taka á sig mikla fjárhagslega
áhættu. Höfundarnir hafa iðulega
lagt mikla vinnu og tíma í verk sín og
eru oft ekki mjög fjáðir. Þá er það
náttúrulega bókaútgáfan sem þarf að
taka ábyrgðina. Útgáfan er í raun
milliliður og oft þarf að bíða lengi eft-
ir greiðslum frá söluaðilum.
Þetta er gífurlega fjölbreytt og
skemmtileg starfsemi, en ef maður
ætlar að verða ríkur er þetta ekki
rétti bransinn. Það er yfirleitt ekki
mikill hagnaður í lok dagsins. En
hvað eru peningar?“ spyr Sigrún
hlæjandi.
Úr einum starfsmanni í átján
Sigrún kveðst hafa gripið tækifær-
ið og stofnað eigið fyrirtæki þegar
deild dönsku flóttamannastofnunar-
innar, þar sem hún var yfirmaður á
fjármálasviði, var lögð niður. Tilviljun
hafi hálfpartinn ráðið því að bókaút-
gáfa varð fyrir valinu. „Ég hafði áður
fengið útgáfuréttinn á bók Opruh
Winfrey, Lífið í jafnvægi, og gefið
hana út á Íslandi. Ég hafði í sjálfu sér
ekki átt neina drauma um að gerast
bókaútgefandi en ég vildi starfa við
eitthvað sem tengdist menningu og
þetta var gott tækifæri sem ég greip
raunverulega án þess að vita af því.
Í fyrstu hugsaði ég smátt en svo
hefur fyrirtækið vaxið og dafnað.
Fyrstu þrjú árin var ég í þessu ein en
nú erum við orðin átján. Forlagið er
með skrifstofur í þremur löndum og
gefur út bækur á öllum Norðurlönd-
unum. Hér í Kaupmannahöfn eru
fjórtán starfsmenn, í Reykjavík eru
þrír og loks einn í Ósló.
Ég lagði upp með það að byrja að
gefa út bækur sem væru söluvæn-
legar og gætu skapað grundvöll til að
stækka fyrirtækið og gefa síðan út
annars konar bækur. Þegar ég datt
niður á sjónvarpskokkinn Jamie Oliv-
er fóru peningarnir að velta inn. Við
höfum selt alveg gífurlegt magn af
bókunum hans, bæði í Danmörku og
á Íslandi, og það gaf mér færi á að
fara líka út í útgáfu fagurbókmennta
til dæmis. Mín stefna er sú að byrja á
því að þéna peninga og svo gerir mað-
ur það sem mann langar til, en ekki
öfugt, eins og margir hafa brennt sig
á.
Útgáfa fagurbókmennta er mjög
áhættusöm. Bókamarkaðurinn ein-
kennist af því að annaðhvort ná bæk-
ur metsölu eða ekki, og annaðhvort
verða höfundar stjörnur eða ekki.
Hvað ræður því vita guðirnir! Það er
svo oft sem góðar bækur sem ættu
heima á metsölulistum slá ekki í gegn
og öfugt. Það er oft á tíðum algjör til-
viljun hvað selst og hvað ekki, og
maður veit það mjög sjaldan fyrir-
fram. Það er markaðurinn sem ræð-
ur.“
Markaðurinn á Íslandi
lítill og erfiður
Sigrún segir forlagið reyna að gefa
út góða blöndu af bókum. „Við höfum
verið mikið í handbókum og mat-
reiðslubókum, þar sem þeim fylgir
minni áhætta, en auk þess höfum við
gaman af því að gefa út ævisögutengt
efni og fagurbókmenntir.
Reyndar gefum við mun minna út
af fagurbókmenntum á Íslandi en hér
í Danmörku. Það hefur verið viljandi,
því margir hafa brennt sig á bókaút-
gáfu þar, markaðurinn er svo óskap-
lega lítill. Danmörk þykir lítill mark-
aður með sínar fimm milljónir íbúa,
og hvað þá Ísland með tæplega þrjú
hundruð þúsund. Við höfum hins veg-
ar áhuga á að gefa út íslenska rithöf-
unda, bæði á Íslandi og til að koma
þeim á framfæri í öðrum löndum. Við
höfum til dæmis gefið út Mávahlátur
Kristínar Marju Baldursdóttur og
vesturfarabækur Böðvars Guð-
mundssonar á dönsku og erum með
nokkrar aðrar bækur í dreifingu fyrir
íslenska aðila.
Bókamarkaðurinn á Íslandi er líka
dálítið sérstakur að öðru leyti. Allar
bækur eru seldar í umboðssölu, sem
gerir bæði bókaútgefendum og rit-
höfundum verulega erfitt fyrir. Bók-
salarnir taka enga áhættu. Þetta fyr-
irkomulag tíðkast hvergi annars
staðar þar sem ég þekki til. Ég hef
nokkrar áhyggjur af stöðu rithöfunda
á Íslandi. Þótt ég hafi ekki staðfest-
ingu á því hef ég á tilfinningunni að
færri höfundar séu gefnir út en áður.“
Stefndi alltaf að útgáfu
á öllum Norðurlöndunum
Sigrún segist því aldrei hafa lagt
áherslu á að vera með mikil umsvif á
Íslandi. Hins vegar hafi hún frá upp-
hafi stefnt að því að vera með útgáfu
á öllum Norðurlöndunum.
„Það er að ganga eftir, því við vor-
um að stofna fyrirtæki í því síðasta,
Finnlandi, og erum núna að setja
okkar fyrstu bækur á markað bæði
þar og í Svíþjóð. Það er alltaf ódýrara
að gefa út stærra upplag og því lá
beint við að víkka starfsemina út til
hinna Norðurlandanna. Það er ekki
svo mikil fyrirhöfn að gefa bækurnar
út á fleiri tungumálum en einu, en
markaðurinn stækkar verulega við
það að bæta fleiri löndum við. Ég lít í
raun og veru á Norðurlöndin sem eitt
land. Norðurlandabúar deila sömu
menningu, hafa svipuð lífsgildi og tala
lík tungumál.“
Spurð hvort hún hafi ekki mætt
neinum hindrunum í viðskiptum milli
landa svarar Sigrún að vissulega hafi
því fylgt ýmsir byrjunarerfiðleikar.
„Það hefur mikið verið rætt um að
Svíþjóð og Danmörk séu nánast orðin
eitt samfélag, einkum eftir að Eyrar-
sundsbrúin kom til, en reyndin er sú
að þegar maður fer til Svíþjóðar
gengur maður á alls konar veggi og
öfugt. Ég hef mætt ýmsum hindr-
unum, til dæmis hvað varðar banka-
mál, tolla og skatta. En þær hafa þó
ekki verið óyfirstíganlegar. Við reyn-
um að undirbúa okkur mjög vel áður
en við hefjum starfsemi í nýju landi
og það margborgar sig.“
Íslendingar sér á parti
Sigrún hefur búið í Danmörku und-
anfarin ellefu ár og segir Ísland á
ýmsan hátt frábrugðið hinum Norð-
urlandaþjóðunum. „Íslendingar eru
meira undir bandarískum áhrifum.
Þá vantar svolítið þennan evrópska
kóngakúltur. Allt þarf að gerast mjög
hratt og helst í gær. Fyrirgreiðslu-
pólitíkin er ennþá við lýði og það
skiptir máli að tilheyra réttum fjöl-
skyldum og þekkja rétt fólk á réttum
stöðum. Þetta fór alltaf í taugarnar á
mér og ég gat aldrei vanist því. Mér
finnst það lítið hafa breyst.
Það er hins vegar mjög ríkt meðal
Skandinavíuþjóðanna að allir séu
jafnir, enginn sé merkilegri en annar,
í hvaða stöðu sem hann er. Þetta and-
rúmsloft kann ég betur við, þar sem
fólk tekur tillit hvert til annars og
sýnir umburðarlyndi. Það fellur mér
betur að vera eitt púsl í stærra púslu-
spili, þar sem ég veit að það sem ég
geri hefur áhrif á heildina. Ég er ekki
bara hérna til að þiggja, heldur til að
gefa af mér og miðla minni reynslu,“
segir Sigrún.
Hún kveðst þó einnig merkja
ákveðinn karaktermun á norrænu
þjóðunum, sem komi líka fram í við-
skiptum. „Danir eru náttúrulega
mjög afslappaðir, til dæmis gagnvart
hlutum eins og víni og tóbaki. Þeir
taka lífinu mjög létt og eru ekkert að
æsa sig. Þeir hafa líka öðruvísi við-
horf gagnvart dauðanum en Íslend-
ingar, líta á hann sem hluta af lífinu.
Svíar geta verið mjög skemmtilegt
fólk en þeir eru líka ákaflega rúðu-
strikaðir. Vilja hafa hlutina vel skipu-
lagða og í föstum skorðum.
Norðmenn eru ágæt blanda af Sví-
um og Dönum. Þeir eru dálítið gam-
aldags. Trúarbrögð hafa meiri þýð-
ingu fyrir þeim en hinum Norður-
landaþjóðunum og takturinn í þjóð-
félaginu er hægari.
Eindreginn Evrópusinni
Ég finn mjög skýrt fyrir því að það
er erfiðara að stunda viðskipti í Nor-
egi og á Íslandi, sem ekki eiga aðild
að Evrópusambandinu. Þar gilda aðr-
ar reglur og tollurinn og ýmsar aðrar
stofnanir hafa reynst mjög þungar í
vöfum. Það er til mikilla þæginda að
búa við samræmdar reglur innan
ESB,“ segir Sigrún og játar því að
hún sé eindreginn Evrópusinni. „Ég
get hvorki séð að Ísland hafi mögu-
leika né efni á því að standa utan við
ESB í framtíðinni. Nú verð ég vör við
mikla umræðu um það meðal Norð-
manna að þeir séu þreyttir á því að
vera utan sambandsins og hafi áhuga
á að ganga inn.
Viðhorfið til evrunnar hefur líka
breyst. Danir greiddu á sínum tíma
atkvæði gegn evrunni, en nú eru þeir
farnir að finna fyrir ókostum þess að
hafa ekki tekið hana upp. Nú er kom-
in reynsla á sameiginlega gjaldmið-
ilinn í flestum öðrum löndum ESB og
ég efast ekki um að ef kosið væri
núna í Danmörku yrði samþykkt að
taka hann upp. Fólk sem verslar,
ferðast og á viðskipti í öðrum Evr-
ópulöndum er farið að átta sig á kost-
um evrunnar.“
Sigrún segir samkeppnisreglur
Evrópusambandsins hafa breytt um-
hverfinu í útgáfuheiminum. „Víða í
Evrópu voru í gildi afar íhaldssamar
reglur um bóksölu. Bækur mátti bara
selja á ákveðnum stöðum og á föstu
verði sem gefið var út fyrirfram og
mátti ekki breyta í vissan tíma. En
slíkar reglur brutu í bága við reglur
ESB um óhefta samkeppni og hafa
nú verið afnumdar í flestum löndum.
Á Íslandi og í Svíþjóð er allt orðið
frjálst. Danirnir eru komnir aðeins
styttra, en Norðmenn eru hins vegar
ennþá fastir í gömlu höftunum.
Með breytingum í frjálsræðisátt
hafa bækur lækkað verulega í verði
og áherslur í bókaútgáfu hafa breyst.
Það hefur hallað svolítið undan fæti
hjá rithöfundum og margir útgef-
endur hafa einnig dregið verulega
saman í rekstrinum. Markaðs-
lögmálin gilda og þau fyrirtæki sem
standa illa heltast úr lestinni en þau
sem standa betur eflast. Maður verð-
ur bara að hlíta því.“
Tæknin eykur möguleikana
Sigrún útilokar ekki að breiða
starfsemi PP forlags til enn fleiri
landa. „Við reynum fyrir okkur þar
sem við sjáum tækifæri. Við höfum
prófað að gefa út bækur á ensku, en
erum þó frekar að stíla inn á ferða-
menn en Bretlandsmarkað, þar sem
samkeppnin er mjög hörð. Þýskaland
er einnig skemmtilegur markaður
fyrir bækur, en þar ríkir líka mikil
samkeppni.
Mín sýn er að stækka fyrirtækið
meira og gefa út bækur á enn fleiri
tungumálum. Þá þarf ekki síst að líta
til dreifingarkostanna í hverju landi,
því dreifingin skiptir höfuðmáli í ferl-
inu. Tækniþróunin hefur líka gjör-
breytt möguleikunum á því að vera
með starfsemi í mörgum löndum. All-
ar skrifstofur forlagsins eru sam-
tengdar í gegnum tölvukerfi og sím-
töl fara fram í gegnum tölvur, svo við
þurfum ekki að bera aukinn kostnað
af millilandasímtölum. Heimurinn er
orðinn svo lítill að það skiptir ekki
máli hvort samstarfsfólk sé í ólíkum
heimsálfum eða næsta húsi.
Bókageirinn sjálfur hefur líka tekið
breytingum í kjölfar tækninýjunga.
Maður þarf til dæmis varla að fara á
bókasýningar lengur, nema til að
hitta fólk í eigin persónu og viðhalda
tengslum. Það er í raun sjaldan sem
maður dettur niður á eitthvað nýtt á
slíkum sýningum, því maður er yf-
irleitt búinn að rekast á það á Net-
inu.“
Sigrún segir að allir starfsmenn
fyrirtækisins séu vel menntaðir, hafi
mikla reynslu og séu sérfróðir á sínu
sviði. „Það er valinn maður í hverju
rúmi og maður leysir engan af hérna.
Þetta er fyrirtæki í vexti, og því fylgir
ákveðin spenna, en hér reynum við að
leysa hlutina í sameiningu frekar en
að taka einhliða ákvarðanir.“
Komin heim á Amager
„Vinnan er líf mitt! Ég á ekkert
einkalíf, er aldrei heima og á aldrei
frí,“ segir Sigrún hlæjandi þegar hún
er spurð um einkahagi sína. „Mér
hefur alltaf fundist gaman að vinna
og ég fer helst ekki í frí nema þegar
ég finn að ég verð að hvíla mig. Mér
finnst heldur ekki sérstaklega gaman
að ferðast og vil frekar nota fríin til
þess að heimsækja fjölskyldu og
vini.“
Sigrún unir sér vel í Danmörku og
kveðst ekki sjá fyrir sér að flytja aft-
ur til Íslands. Hún og sambýlismaður
hennar, sem rekur tölvufyrirtæki,
fluttu fyrir nokkru út á Amager. „Ég
ólst upp í Keflavík og úti á Amager
líður mér svolítið eins og ég sé komin
aftur heim; þar sem öldurnar brotna
á ströndinni, gargandi fuglar fljúga
yfir og með flugvöllinn í grenndinni.“
Vinnan er líf mitt!
Morgunblaðið/Aðalheiður Þorsteinsdóttir
„Mín stefna er sú að byrja á því að þéna peninga og svo gerir maður það sem mann langar til, en ekki öfugt, eins og margir hafa brennt sig á,“ segir Sigrún.
Sigrún Halldórsdóttir tók
sig upp fyrir ellefu árum og
fluttist til Danmerkur til að
taka meistaragráðu í við-
skiptafræðum. Þar býr hún
enn og rekur nú bókaforlag
með útgáfu í fimm löndum.
Aðalheiður Inga Þorsteins-
dóttir heimsótti Sigrúnu á
skrifstofu PP forlags í Kaup-
mannahöfn og ræddi við
hana um útgáfubransann
og útþenslu fyrirtækisins.
adalheidur@mbl.is