Morgunblaðið - 11.05.2004, Blaðsíða 6
FRÉTTIR
6 ÞRIÐJUDAGUR 11. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
S
ýning á frægasta lista-
verki eins frægasta
listamanns heimslista-
sögunnar, Kenjunum
(Los Caprichos) eftir
spænska snillinginn Francisco de
Goya (1746-1828) verður opnuð á
laugardaginn í Listasafninu á Ak-
ureyri.
„Það má með sanni segja að
þetta sé líklega frægasta listaverk
sem ratað hefur til Íslands en
þetta er jafnframt í fyrsta sinn
sem Goya er sýndur hér á landi,“
segir Hannes Sigurðsson for-
stöðumaður Listasafnsins.
Hannes segir aðeins örfá frum-
þrykk af þessari myndröð til í
heiminum, en röðin samanstendur
af áttatíu ætingum frá árinu 1799.
„Konunglega svartlistasafnið
varðveitir allar upprunalegu kop-
arplöturnar og eru frumþrykk
eftir meistara Goya, frá fyrstu út-
gáfu þeirra í Madríd árið 1799,
hér til sýnis. Fyrsta útgáfan var
sú eina sem Goya leit eftir per-
sónulega, en þau eintök hafa
týnst nánast öll. Þetta er auðvitað
virtasta og verðmætasta útgáfan.
Hana er aðeins að finna í nokkr-
um helstu listasöfnum heimsins, í
British Museum, Fagurlistasafn-
inu í Boston, Prado-safninu og
Hinu konunglega svartlistasafni
Spánar, sem á einnig aðra röð
með handskrifuðum athugasemd-
um Goya. Hin röðin var send til
Íslands, en þetta er mikilvægasta
safn svartlistarmynda í eigu
stofnunarinnar, það langvirtasta,
sem sárasjaldan er lánað út. Kop-
arstungur fyrstu útgáfunnar varð-
veita fyllilega þróttmikla línuna í
ætingunni og ríkuleg blæbrigði
myndflatarins. Vegna hins sögu-
lega mikilvægis verksins tók
Svartlistasafnið þá ákvörðun fyrir
margt löngu að innsigla plöturnar
til að koma í veg fyrir að fleiri
eintök yrðu gerð,“ segir Hannes.
Auk frumþrykkjanna eru til
sýnis í safninu nyrðra flennistórar
andlitsmyndir úr Kenjunum,
þ.e.a.s. andlit sem Goya teiknaði á
stærð við mannsnögl og stækkuð
hafa verið stafrænt upp í næstum
5 fermetra og þrykkt á eðalpapp-
ír. Listasafnið á Akureyri er
fyrsta safnið í heiminum sem hýs-
ir samhliða sýningar á Kenjunum
og þessum andlitsmyndum, að
sögn Hannesar. Þetta eru andlit
fávisku, hégóma og drambsemi,
djöfla og púka, tekin úr samhengi
þar sem við blasir tjáning-
armáttur ásjónunnar, sálarinnar.
Þessar myndir ganga nú sem sér-
sýning sem nefnist „Francisco de
Goya: Samviskan dregin upp“ og
hefur hún farið um víða veröld og
fengið góða dóma í mörgum lönd-
um Evrópu og Ameríku. „Nú hef-
ur Listasafnið á Akureyri fengið
þessa nútímaútgáfu til sýnis plús
frumþrykkin 80, einskonar tvö-
falda útgáfu, sem aldrei áður hafa
sést saman, ekki einu sinni á
Spáni,“ segir Hannes og bætir
við: „Kenjarnar eru höfuðverk
spænskrar svartlistar allra tíma
og teljast til þeirra verka sem
mest áhrif hafa haft á heimslista-
söguna. Saga nútímamyndlistar
er talin byrja með Goya og skipa
Kenjarnar þar einstakan sess;
hann var síðasti „gamli meist-
arinn“ og sá fyrsti nútímalegi.
Þessar áttatíu koparstungur eru
grundvallarheimild bæði til að
kynnast sköpunarferlinu í mynd-
list Goya og spænsku samfélagi í
lok 18. aldar af sjónarhóli upplýs-
ingarstefnunnar.“
Hannes segir röð atburða hafa
stuðlað að sköpun Kenjanna.
„Hún einkenndist fyrst og fremst
af því að Goya gerðist æ fráhverf-
ari staðlaðri listsköpun og hneigð-
ist æ meir að nýsköpun.
Kenjarnar eru þannig und-
anfari nútímalistar, eða fyrsta
skrefið á þeirri braut, bæði vegna
tækni og myndmáls en ekki síður
fyrir þá hvössu þjóðfélagsádeilu
sem þær hafa að geyma – og sú
ádeila á að flestu leyti ennþá
fullkomlega við í dag. Goya hvarf
frá öllum reglum hinnar klass-
ísku rétttrúnaðarsvartlistar og
kom fram með algjörlega frjálst
form, með myndmál sem fólst
meðal annars í því einfaldlega að
teikna beint á plötuna. Þetta
samspil ætingar og frjálsrar
sköpunar var óþekkt í Evrópu
og því gífurleg nýjung. Langur
tími leið á Spáni, Ítalíu og í
Frakklandi þangað til aftur var
horfið til þessarar frjálsu sköp-
unar í ætimyndlistinni sem Goya
kom fram með nær einni öld áð-
ur.“
Sýningin kemur frá hinu Kon-
unglega svartlistasafni Spánar,
Calcografía Nacional í Madríd,
og er hún framlag Akureyr-
arbæjar til Listahátíðar í
Reykjavík. Þorgerður Katrín
Gunnarsdóttir, mennta-
málaráðherra, og Javier Blas,
forstöðumaður Svartlistasafns-
ins, opna sýninguna. Sýningin
verður síðan aftur sett upp í
Listasafni Reykjavíkur í lok
ágúst.
Samviskan
dregin upp
Akureyri. Morgunblaðið.
Mynd úr röðinni Kenjarnar,
„Þvílík hagleikskona“ heitir þessi.
Eitt verkið úr myndröðinni Kenjunum, „Stundin er runnin upp“.
Hannes Sigurðsson, forstöðumaður
Listasafnsins á Akureyri.
Frumþrykk eftir meistara Francisco de Goya í Listasafninu á Akureyri
ÍSLENSKUM yfirvöldum mátti
vel vera kunnugt um ásakanir
Amnesty International um pynt-
ingar í Írak, að því er fram kemur
í fréttatilkynningu sem Íslands-
deild Amnesty sendi frá sér í gær.
Þar segir að framkvæmdastjóri Ís-
landsdeildar Amnesty Internatio-
nal hafi meðal annars ritað bréf
sem dagsett er 23. febrúar 2004 til
utanríkisráðherra Íslands og hafi
afrit af því bréfi verið sent öllum
þingflokksformönnum.
Tilefni bréfsins var fundur
mannréttindanefndar Sameinuðu
þjóðanna sem haldinn var í Genf
dagana 15. mars - 23.apríl síðast-
liðinn. Í bréfinu var fjallað um þau
málefni sem Amnesty Internation-
al lagði áherslu á að yrðu tekin
fyrir á fundi nefndarinnar. Með
bréfinu fylgdi ítarleg skýrsla og í
henni er að finna kafla um
áhyggjuefni Amnesty Internation-
al vegna Írak, segir í tilkynning-
unni.
Uppvísir að pyntingum
Með bréfinu fylgdi ítarleg
skýrsla og í henni er að finna kafla
um áhyggjuefni Amnesty Interna-
tional vegna Íraks, segir í tilkynn-
ingunni.
Í tilkynningunni segir að í kafla
sem fjalli um pyntingar og illa
meðferð á íröskum föngum segi
orðrétt að hermenn bandalagsherj-
anna hafi oft orðið uppvísir að
pyntingum og illri meðferð á föng-
um.
Þar segir einnig að í byrjun apríl
í fyrra hafi fyrsta rannsóknarnefnd
samtakanna haldið til Íraks og frá
þeim tíma hafi samtökin fylgst ná-
ið með ástandi mannréttinda í
landinu og gert niðurstöður allra
rannsókna opinberar. „Upplýsing-
ar Amnesty International um
ásakanir um pyndingar í Írak hafa
legið fyrir í meira en ár. Samtökin
hafa gefið út fjölmargar aðrar
skýrslur þar sem fólk er sætt hef-
ur pyndingum af hálfu bandarískra
og breskra hermanna í Írak hefur
lýst niðurlægjandi og ómannúð-
legri meðferð,“ segir jafnframt í
tilkynningunni.
Íslenskum stjórnvöldum
kunnugt um ásakanir
Amnesty International um misþyrmingar á föngum
ÁFENGIS- og tóbaksverslun ríkisins
hefur verið valin ríkisstofnun til fyr-
irmyndar árið 2004 og afhenti Geir H.
Haarde, fjármálaráðherra, Höskuldi
Jónssyni, forstjóra ÁTVR, verðlauna-
gripinn Vegvísinn af því tilefni í Ráð-
herrabústaðnum í gær. Einnig fékk
Fiskistofa viðurkenningarskjal fyrir
góðan árangur og Heilbrigðisstofnun-
in á Akranesi fékk hvatningarviður-
kenningu.
Óskað var eftir tilnefnigum frá
ráðuneytum auk þess sem ríkisstofn-
anir gátu sjálfar óskað eftir að vera
tilnefndar. Sérstök nefnd fór yfir til-
nefningarnar og fékk hún greinar-
gerðir frá fimmtán stofnunum að
þessu sinni og voru þær metnar út frá
því hversu skýr stefnumótun, fram-
tíðarsýn og markmiðssetning stofn-
unarinnar væri.
Auknar kröfur um árangur
Fram kemur að markvisst hafi ver-
ið unnið að því í ríkisrekstri á und-
anförnum árum að færa völd og
ábyrgð í rekstrar- og starfsmanna-
málum til stjórnenda ríkisstofnana.
Gerðar séu auknar kröfur um árang-
ur af þeirri starfsemi sem þar fari
fram og eigi val á ríkisstofnun til fyr-
irmyndar rætur að rekja til þessarar
stefnu.
Í niðurstöðu nefndarinnar segir
meðal annars: „ÁTVR er þjónustu-
fyrirtæki sem farið hefur í gegnum
miklar breytingar á undanförum ár-
um og gerbreytt ímynd sinni með
markvissum aðgerðum. Sá árangur
sem hefur náðst er afrakstur fram-
sækinnar stefnumörkunar þar sem
athyglin beinist að því að koma til
móts við væntingar og þarfir við-
skiptavina og annarra hagsmunaðila.
Unnið er samkvæmt markvissum
áætlunum þar sem fram koma mark-
mið og mælikvarðar, beitt er nýjustu
tækni og lögð áhersla á hæfni og
þekkingu starfsfólks. Markmiðum og
mælikvörðum er fylgt eftir innan árs-
ins og sífellt leitað leiða til þess að
bæta þjónustuna og gera starfsemina
skilvirkari. Vel er staðið að fjármála-
stjórnun og með hagræðingaraðgerð-
um hefur tekist að innleiða breyting-
ar án þess að auka við kostnað sem
hlutfall af veltu.“
Verðlaunagripinn Vegvísinn hann-
aði og smíðaði Jón Snorri Sigurðsson,
gullsmiður, en þetta er í fimmta sinn
sem ríkisstofnun til fyrirmyndar er
valin. Orkustofnun varð fyrir valinu
árið 2002, Landgræðsla ríkisins árið
2000, Svæðisskrifstofa málefna fatl-
aðra á Reykjanesi árið 1998 og
Kvennaskólinn í Reykjavík árið 1996.
ÁTVR
ríkisstofn-
un til fyrir-
myndar
2004