Morgunblaðið - 21.05.2004, Blaðsíða 24

UMRÆÐAN
24 FÖSTUDAGUR 21. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
ÞESSA dagana eru Íslendingar
með frelsið á heilanum. Það má
auðvitað margt segja gott um
frelsið, en því miður hefur lofsöng-
urinn um frelsið undanfarin ár kaf-
fært ábyrgðartilfinningu okkar og
siðferði svo rækilega að maður
þekkir landið stundum
ekki fyrir landið sem
maður ólst upp við,
landið sem manni var
kennt að trúa á og
virða og var besta
land í heimi. Við minn-
um helst á hinn nýríka
Nonna enda erum við
nýrík í mörgum skiln-
ingi. Við látum líka
eins og óttalegir kján-
ar, keyrum um á jepp-
um sem kosta mörgum
milljónum meira en
þeir ættu að gera og
okkar helsta áhugamál
er að fylgjast með því hver er að
kaupa hvaða fyrirtæki, af hverjum,
fyrir hversu mikið o.s.frv. Við lof-
um það frelsi að mega hengja
hvern landa okkar á fætur öðrum á
forsíðu DV án dóms og laga og
ekki síður frelsistilfinninguna sem
felst í því að mega fylgjast með
innstu leyndarmálum annarra í
Séð og Heyrt. Óvíða kemur þó
frelsistryllingurinn og nýjunga-
girnin betur fram en í áfeng-
ismálum þjóðarinnar. Þar hefur
enn einu sinni komist á flug einn
ófríðasti uppvakningur Íslandssög-
unnar, áfengisdraugurinn sjálfur.
Nema hvað nú kallast hann vín-
menningarskrímslið – má e.t.v.
skíra hann eftir ógæfumanninum
Hulk hinum ógurlega – manninum
sem breyttist í grænt og grimmt
skrímsli við hið minnsta áreiti – í
þessu sambandi mætti kalla hann
Hikk hinn ógurlega. Að baki Hikk
hinum ógurlega er ekkert smáræð-
is stuðningslið að þessu sinni. Nú
skal troða í okkur þeirri hugmynd
að það sé eitt mesta kappsmál
þjóðarinnar að koma á þessari
þjóðarbjörg, nánast sáluhjálp. Nú
bregður nefnilega svo við að þetta
er ekki aðeins kappsmál eldheits
„hugsjónafólks“ eins og Jóhönnu
Sigurðardóttur og annarra alþing-
ismanna sem finnst að þeirra tími
sé nú loksins kominn. Nei, ekki
aldeilis – til aðstoðar er áferð-
arfallegt fólk í áferðarfallegum fyr-
irtækjum með fulla vasa fjár sem
svífst einskis við að fylla fleiri vasa
með því að græða á hinum gamla
og þekkta veikleika þjóðarinnar –
sem er greyptur í genin okkar – að
drekka okkur full (núna er víst tal-
að um að neyta áfengis – sem er
partur af plottinu við að gera
áfengið að almennri neysluvöru í
stað þess að vera vímugjafi). Til-
gangur þessara fyrirtækja er einn
og aðeins einn: Að græða meiri og
meiri peninga – og nú ber svo við
að hægt er að beita fyrir sig frels-
inu. En hvaða frelsi er það sem
eyðileggur fjölskyldur? Hvaða
frelsi er það sem drepur fólk í
hrönnum í bílslysum? Hvaða frelsi
er það sem veldur langstærsta
hluta af þeim ránum, slagsmálum,
örkumlum og dauða sem eiga sér
stað á götum borgarinnar? Manni
dettur ekki í hug að fara niður í
bæ á kvöldin um helgar – senni-
lega er ég svona hræddur við frels-
ið.
Stuðningsmenn Hikks hins óg-
urlega eru staðfastir í sinni trú.
Núna síðast halda þeir að hægt sé
að stunda genabreytingar á Íslend-
ingum. Við eigum allt í einu að um-
gangast vín eins og Ítalir. Ég lít í
spegil á hverjum morgni og aldrei
hef ég séð Ítala í honum. Ég þekki
Ítali – Ítalir eru vinir mínir. Ís-
lendingar: Þið eruð engir Ítalir. Þó
að við sötruðum heilu ámurnar af
ítölsku rauðvíni þá yrðum við ekki
hótinu ítalskari. Vínhegðun okkar
er og verður öðruvísi og því fyrr
sem við horfumst í augu við að við
höndlum þennan vökva ekki eins
lipurlega og suðrænu þjóðirnar,
því betra. Það þarf ekki nema eina
bæjarferð – með opin augun takk
fyrir – til að sjá það. Þar sjáum við
unga fólkið okkar margt út-
úrdrukkið. Er þetta vínmenning?
Nei, hún er reyndar
ekki til. Það er til
menning. Það er til
vín. Ekki vínmenning.
Til að setja þetta
upp eins og í alvöru-
grein þá er ekki úr
vegi að telja upp þrjú
helstu baráttumál
stuðningsmanna
Hikks hins ógurlega –
ég set þá í sviga fyrir
aftan til skýringar:
1. Lækkun aldurs til
kaupa á áfengi
(vín/bjórfyrirtæki,
alþingismenn)
2. Brot á banni við áfengisauglýs-
ingum í áfengislögum (vín/
bjórfyrirtæki, fjölmiðlar, bjór-
búllur, ÁTVR)
3. Skattlagning á áfengi og leyf-
isveiting til að mega selja áfengi
í í matverslunum (Félag ís-
lenskra stórkaupmanna,
ferðamálafrömuðir, alþing-
ismenn).
Einhvern tíma hefði það verið
kallað svo að auðvaldið, græðgin
og Mammon hefðu sameinast í
hugum þessa fólks – ekki frels-
isþrá. Nú bregður svo við að það
er hallærislegt að tala um þessa
hluti í þessu nútímafrelsi sem við
búum við. Við eigum að vera frjáls
til að græða á náunganum eins og
okkur lystir – án minnsta sam-
viskubits. Við megum blanda sam-
an íþróttum og áfengi án þess að
finnast það andstæðukennt. Samt
verður þessi umfjöllun allt að því
kómísk þegar Þorri blessaður í
Gestgjafanum – mælir t.d. með
alkóhóli með nánast öllu undir sól-
inni, kampavíni í morgunsárið með
morgunpönnukökunum o.s.frv. Ég
bíð spenntur eftir því með hverju
Þorri mælir út á Cheeriosið – rósa-
víni kannski? Æ fleiri fjölmiðlar og
tímarit fjalla nú um mat – og auð-
vitað vín og auglýsa þá í leiðinni
bæði sterk vín og bjór. Það þykir
svo flott og fyndið að svindla á lög-
unum um áfengisauglýsingar – hví-
lík andagift – hvílíkar hugsjónir –
hvílík græðgi. Ég bið ykkur að
beina sjónum ykkar að markhópi
auglýsinganna. Því miður er mark-
hópurinn unga fólkið okkar ekki
fullorðið fólk með mótaðar hug-
myndir um lífsstefnu sína. Enda er
þetta lykilinn að árangri auglýs-
enda. Því skyldu þeir ella vera að
þessu með ærnum tilkostnaði?
Það er kominn tími til að við Ís-
lendingar hristum af okkur þessa
frelsisvímu og horfumst í augu við
staðreyndirnar og lítum til ráð-
legginga Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunarinnar (WHO) sem
er ráðgefandi fyrir þjóðir heims í
heilbrigðismálum.
1. Staðreyndin er sú að lækkun
aldurs til kaupa á áfengi eykur
neyslu þeirra sem yngri eru og
því yngri sem unglingar hefja
áfengisneyslu þeim mun meiri
líkur eru á að þau verði alkóhól-
istar eða lendi í slysum tengd-
um neyslu.
2. Staðreyndin er sú að áfeng-
isauglýsingar hafa áhrif á börn-
in okkar og kenna þeim að þau
geti ekki komist í gegnum lífið
án þess að drekka og áfengi sé
nauðsynlegur hluti þess að gera
sér glaðan dag.
3. Staðreyndin er sú að lækkun á
áfengissköttunum hefur alls
staðar þar sem það hefur verið
gert leitt til aukinnar neyslu og
þá sérstaklega hjá þeim sem
yngri eru, þar sem buddan
þeirra er yfirleitt léttari. Aukið
aðgengi að áfengi eins og sala í
matvöruverslunum hefur sýnt
sig hafa sömu áhrif og sendir
ungmennum þau skilaboð að
áfengið sé jafn sjálfsögð neyslu-
vara og mjólkin.
Ef þið eruð ekki sammála þess-
um þremur atriðum, þá er ekki úr
vegi að stækka letrið á eftirfarandi
setningum til að alvara málsins
komi sem best í ljós:
Ef þessar breytingar yrðu fram-
kvæmdar myndi áfengisneysla
þjóðarinnar aukast og sér í lagi
þeirra sem yngri eru með þeim af-
leiðingum sem við höfum rætt hér
að framan.
Viljum við fórna hagsmunum
unga fólksins okkar til þess að
auka markaðshlutdeild áfengisfyr-
irtækja – auka gróða þeirra og
auglýsenda? Svari nú hver fyrir
sig.
Það er svo sorglegt að hugsa til
þess hversu fáir hafa vakið athygli
á þessu, það eru helst hetjur eins
og Helgi Seljan og Árni Helgason í
Stykkishólmi sem hafa þorað að
standa uppi í hárinu á vínmenning-
arskrímslinu, auk annarra sem
standa að bindindissamtökunum
IOGT. Einnig má nefna meðferð-
arstofnanir líkt og SÁÁ, sem fá sí-
fellt yngra fólk til meðferðar með
hverju árinu. Engin ítölsk róm-
antík þar – aðeins krakkar sem
eru á góðri leið með að drepa sig
af vímuefnaneyslu – og líkama
þeirra er sama hvaðan víman kem-
ur – úr rauðvínsflösku eða
hassjónu.
Það kemur svo kostuleg vitleysa
út úr talsmönnum vínmenning-
arskrímslisins að það er eins og við
séum stödd á stuðningssamkomu
fyrir stríðsrekstur Bush forseta.
Það vitlausasta sem maður heyrir
eru fullyrðingar á borð við að það
séu engar sannanir fyrir því að
þessar aðgerðir auki á áfeng-
isneyslu ungs fólks. Maður lifandi.
Það er aðeins peningavon sem fær
menn til að segja svona kjánalega
hluti – því þetta er ekki meðfædd
heldur áunnin heimska. Ég vil
benda öllum lesendum þessarar
greinar að leita sér upplýsinga um
skaðsemi þessara fyrirætlana á
frábærum vef sem öllum Íslend-
ingum býðst: www.hvar.is
Þar er hægt að komast í nokkra
gagnagrunna sem innihalda flestar
greinar sem birst hafa í við-
urkenndum tímaritum um mál sem
snerta áfengisfíkn og ungt fólk.
Bent er á leitarorðin: „alcohol“ og
„teenagers“ og „children“. Af góð-
um gagnagrunnum má nefna Pro-
Quest og OVID (þar inni er gagna-
grunnurinn MedLine sem allir
íslenskir læknar leita í við upplýs-
ingaleit). Þarna má finna þúsundir
greina um skaðsemi ofangreindra
ráðstafana því mörg lönd hafa far-
ið halt á því að rýmka reglur í
þessum efnum.
Kæru Íslendingar. Áður en þið
látið glepjast af glysinu – leitið
ykkur upplýsinga og horfið í gegn-
um peningaskýið sem hylur þá að-
ila sem eiga hagsmuni sína í þessu
máli Þeir vilja peninga ykkar og
þeim er bara nákvæmlega sama
um börnin ykkar.
Vínmenningarskrímslið
Hikk hinn ógurlegi
Jóhannes Kári Kristinsson
skrifar um áfengismál ’Hvaða frelsi er þaðsem veldur langstærsta
hluta af þeim ránum,
slagsmálum, örkumlum
og dauða sem eiga sér
stað á götum borg-
arinnar?‘
Jóhannes Kári
Kristinsson
Höfundur er Dr. Med., læknir
og áhugamaður um velferð ungs
fólks í landinu.
INGIBJÖRG Sólrún Gísla-
dóttir fór mikinn hér í blaðinu
18. maí gegn Birni Bjarnasyni
dómsmálaráðherra, af því að
hann las á dögunum á Alþingi
(að áskorun Ingibjargar Sólrún-
ar sjálfrar) upp bréf, sem hon-
um hafði borist frá Þresti Em-
ilssyni, þar sem fram kom, að
Jón Ólafsson í Skífunni studdi
R-listann fjárhagslega, en sá
stuðningur var veittur Ingi-
björgu Sólrúnu persónulega og
milliliðalaust. Hún hrekur ekk-
ert í bréfinu, heldur dylgjar að-
eins um sálarástand bréfritar-
ans, Þrastar Emilssonar
blaðamanns. Hún segir líka, að
allar staðhæfingar um fjár-
stuðning Jóns í Skífunni við
R-listann hafi verið hraktar.
Þetta er rangt. Það kom fram
í Helgarpóstinum á sínum tíma í
flennifyrirsögn á forsíðu, að Jón
í Skífunni styrkti R-listann í
kosningunum 1994. Heimildar-
maðurinn var starfsmaður Jóns.
Sjálfur staðfesti Jón þetta raun-
ar í samtali við mig haustið
1996, sem annar maður hlustaði
á. Það liggur enn fremur fyrir,
að Ingibjörg Sólrún reyndi tví-
vegis í borgarstjóratíð sinni að
úthluta Jóni dýrmætum lóðum,
fyrst í Mjóddinni, síðan í Laug-
ardal, en varð að hætta við
vegna háværra mótmæla. Ingi-
björg Sólrún lét R-listann líka
kaupa fasteignir á Laugavegi af
Jóni gegn mótmælum sjálfstæð-
ismanna.
En vegna þrálátra og ill-
skeyttra árása Ingibjargar Sól-
rúnar á Björn Bjarnason get ég
upplýst, að ég hef undir höndum
tölvupóst frá einum frammá-
manni Samfylkingarinnar, þar
sem hann staðfestir, að hann
hafi hlustað á samtal Jóns í
Skífunni og Björgvins G. Sig-
urðssonar, sem þá var starfs-
maður Samfylkinginnar, og eins
annars Samfylkingarmanns. Þar
kvartaði Jón í Skífunni undan
því, að hann fengi ekki nægan
pólitískan stuðning að launum
fyrir þann fjárstuðning, sem
hann veitti Samfylkingunni, og
nefndi sérstaklega eina þing-
ræðu Jóhönnu Sigurðardóttur,
sem honum mislíkaði. Get ég
birt þetta tölvuskeyti, ef menn
efast um orð mín.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
og Björgvin G. Sigurðsson geta
ekki neitað því, að Jón í Skíf-
unni veitti bæði R-listanum og
Samfylkingunni fjárstuðning.
Ingibjörg Sólrún reyndi raunar
að bæta fyrir stuðningsleysi Jó-
hönnu Sigurðardóttur við Jón,
því að í hinni alræmdu Borg-
arnessræðu sinni í febrúar 2002
dylgjaði hún um, að skattrann-
sókn á Jóni í Skífunni væri ekk-
ert annað en ofsókn á hendur
honum, sem forsætisráðherra
skipulegði. Allir vita, hvernig
það mál fór. Það er síðan rauna-
legt að horfa upp á, hvernig
Þröstur Emilsson hefur verið
barinn til hlýðni, eftir að Björn
Bjarnason birti bréf hans.
Jón Ólafsson í
Skífunni studdi
R-listann og
Samfylkinguna
Höfundur er prófessor í stjórn-
málafræði.
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
1. MAÍ sl. var 1001 á biðlista
eftir félagslegu leiguhúsnæði í
Reykjavík. Þetta er staðreynd
þrátt fyrir að R-list-
inn hafi samþykkt
hert skilyrði til að
geta sótt um fé-
lagslegt leiguhúsnæði
og bundið vonir við
að sérstakar húsa-
leigubætur myndu
leysa húsnæðisvand-
ann í borginni. Þá er
einnig rétt að hafa í
huga að þeir fjár-
munir sem settir eru
í sérstöku húsa-
leigubæturnar eru
teknir af fénu sem
áætlað er í byggingu
nýrra félagslegra
leiguíbúða hjá Fé-
lagsbústöðum.
Ég leyfi mér að
minna á tillögu sem
við sjálfstæðismenn
fluttum í borg-
arstjórn 2. október
2003 um að skipa
starfshóp um hús-
næðisvandann í borg-
inni en R-listinn hef-
ur enn ekki séð ástæðu til að
framkvæma hana þrátt fyrir að yf-
ir þúsund manns séu á biðlista eft-
ir félagslegu leiguhúsnæði. Til-
lagan gerði ráð fyrir því að
starfshópurinn hefði m.a. það
verkefni að setja fram tillögur til
að gera það eftirsóknarvert fyrir
einstaklinga og byggingarfyr-
irtæki að byggja og leigja út fé-
lagslegar leiguíbúðir og leiguíbúð-
ir á hinum almenna húsnæðis-
markaði.
Þær leiðir sem
R-listinn kaus að fara
í þessu máli taka ein-
ungis til lítils hluta
þess vanda sem blasir
við fjölda einstaklinga
og fjölskyldna í hús-
næðismálum. Um 60%
þeirra sem eru á bið-
lista eftir félagslegu
leiguhúsnæði eru ein-
hleypingar sem marg-
ir hverjir treysta sér
ekki til að leigja á hin-
um almenna markaði
eða uppfylla ekki skil-
yrðin til að eiga rétt á
sérstökum húsa-
leigubótum. Náms-
menn og láglaunafólk
eiga margir hverjir
auk þess ekki rétt á
sérstökum húsa-
leigubótum.
Tillaga okkar sjálf-
stæðismanna gerir ráð
fyrir því að tekið sé
heildstætt á málinu og
leitað allra leiða, m.a.
í samvinnu við lífeyrissjóði, verka-
lýðsfélög, ríkisvaldið og bygging-
araðila, til að draga verulega úr
þessum vanda.
1001 bíður
Guðrún Ebba Ólafsdóttir
skrifar um húsnæðismál
Guðrún Ebba
Ólafsdóttir
’Tillaga okkarsjálfstæð-
ismanna gerir
ráð fyrir því að
tekið sé heild-
stætt á mál-
inu…‘
Höfundur er borgarfulltrúi og fulltrúi
Sjálfstæðisflokksins í félagsmálaráði.